MAM.. LI ŞAM (32)

Elî Şemdîn

(Mam Celal: Yek xanî me heye, ew jî li Şame)
Elî Şemdîn
Bi sedema rewşa xebata wî ya dijwar, û erkên wî yên siyasî zehmet, û pêwendiyên wî yên dîblomasî berfireh, Mam Celal nikarîbû mana xwe li ciyekî bi tenî dirêj bike, lê ji ciyekî di çû ciyê dinê û berdewam dihate veguhestin, û li gor gotina Hîro Xan, mîna ku: (Jiyana wî di nava çantekî de bû), lê belê tevî vê jiyana ne aram, Şam ji bo wî her wîstgeyeke serekî bû ji bo pêwendî kirinê bi cîhana derve re, û bi taybet bi cîhana erebî re, bi mebesta komkirina raya giştî li dor pirsa kurdî, û ne xerîb bû ku hîç xaniyekî Mam Celal tunebe yan parçe zeviyekî wî tunebe ji bilî xaniyekî ew jî li Şamêye (Li gereka El‘mezre), û ev yek jî nivîskar û rojnamevanê rojnameya Şeriq El’ewset (Me’ed Feyad), di pirtûka xwe de ya bi navnîşana (Ji bîreweriyên serok Mam Celal), dûpat dike û li ser zimanê Mam Celal dibêje: (Eger tu biçe dezgihên tapo û tomarkirina xaniyan li Silêmaniyê û li Bexdadê, yan jî li her bajarekî ji bajarên îraqê, qet xaniyek yan parçeyek zevî li ser navê min yan jî li ser navê hevjîna min nîne, hîç xaniyekî me tuneye ji bilî yek xaniyî ew jî li Şamêye, û me di sala 1975’de, li wir kiriye..).

Û weke ku bajarê (Koysinceq), mîna ku (Me’ed Feyad), di vê pirtûka xwe de dibêje, ku ew bajar: (Yek ji karîgertirîn sedeman bû di dîrok û pêşeroja Talbanî de.. û rola vî bajarî hebû di sazkirin û avakirina kesayetiya vî xortî de, ew jî bi riya xelik û tekî û qutabxane û pirtûkxane û çayxaneyên bajarê Koya bû, ev xortê ku di pêşerojeke nêzîk de wê bibe kesayetiyeke siyasî diyar û berbiçav..), wisa jî bajarê (Şamê), ku Mam Celal lê vedigeriya çi çaxa ku cî lê teng dibûn di seranserê nîvê dawî de ji sedsala derbas bûyî.
Bajarê Şamê, bûbû qonaxeke diyar û berbiçav li ser riya xebata Mam Celal ku wî bi xortanî dest bi vê xebatê kiribû, û wî yekem car serdana vî bajarî kiribû ew jî di sala (1955)‘de bû, dema ku di xwest beşdar bibe di kongirê xortan yê cîhanî de li Warso, û wê çaxê wî hîna (22) sal ji jiyana xwe derbas nekiribû, û serdana wî ya diwem jî ji Şamê’re li ser pişta barhilgireke genim bû di sala (1957)‘de, û ew bi qaçaxî û bê ku hîç belge yan nasnameyek li gel wî hebe, bi tenê derd û kulên miletê xwe yê hejar û bindest hilgirtibû ser milê xwe û ber bi mezintirîn mehrecana xortên cîhanî ve di çû, û wê çaxê wî karîbû li Şamê mafê penaberiya siyasî û belgeyên seferê yên pêwîst wergire, û her li Şamê kesatiyên giring û karîger naskirin ku bûne mîna xeleka serekî ya pêwendiyan li gel raya giştî ya erebî, fermî û siyasî û kultûrî û civakî.. û karîbû simbolên tevgera siyasî û kultûrî kurdî sûrî û kurdistanî jî li wir binase, her wiha Şam ji bo Mam Celal bûbû dergehekî serekî ji bo cîhana derve, û ji bo derbasbûna nav bazinên raya giştî ya cîhanî, û danasîna van bazinan bi pirsa miletê kurd ya rewa, û rakişandina piştgîriya wan li dor vê pirsê.

Êdî bajarê Şamê bûbû ew hêlîna ku kesayetiya Mam Celal ya siyasî têde hatibû ava kirin, û dergihê ku têre derbasî nav cîhana derve bibe, û her li wir toreke berfireh ji pêwendiyên hemereng avakir bû, û keş û hewayek jêre hatibû peydakirin ku kesatiya wî ya karêzmî were tûjkirin, ew kesatiya ku nayê kurtkirin di hîç naznavekî de ji bilî naznavê (Mam Celal), ku Me’ed Feyad di pêrtûka xwede dibêje ew naznav li cem kurdan bilindtirîn naznave û buhatire ji navê (Serok komar), Feyad ji pêşmergeyekî dêrîn di pirse: (Çima hûn ji Mam Celal re nabêjin serok komar?), ew pêşmerge bersiva wî dide û dibêje: (Her îraqiyek di kare bibe serok komar eger derfet jêre peyda bibe, û partî li ser wî rêk bi kevin, lê belê kesekî îraqî kurd be yan ereb be, nikare bibe Mam Celal. me li şax ew bi vî navî naskiriye, û emê wî her bi vî navî jî nas bikin, û eger ez li mal li gel hevjîna xwe li ser Mam Celal bi axivim bi navê serok komar, bê goman hevjîna min ya ku bi min re li gundekî di nav çiyan de dijî qet nasneke ku ez li ser kê di axivim, lê dema ku ez bibêjim Mam Celal, ewê yekser nasbike ez li ser kê di axivim..).

Bê goman di wê qonaxê de ku Mam Celal li Şam bû, vî bajarî şûna tiliyên xwe yên kûr li ser hestê Mam Celal kolabûn û hiştibûn, û Şam bûbû mîna hêlînekê ku (YNK), di 1975’de, têde hatibû damezirandin, ev partiya ku geşbînî xiste dilê pêşmerge û serkirdeyên siyasî yên ku bi reşbînî çekên xwe ji ser milê xwe xistin û danîn bi sedema rêkeftina Cezayirê ya rûreş, ku di (6.3.1975)’de, di navbera îraqê û îranê de hatibû imzekirin, û her ji Şamê dest bi amadekariyên locistî bûbû ji bo dest bi şoreşa nû were kirin, û çirûska pêşî ji wir hate vêxistin û ew agirê jê hatibû geşkirin hemî dezgehên rêjîma Sedam ya xwînmij sotand û şewitandin, û hemî simbolên wê rêjîma dirinde li kurdistanê hatin hêrivandin û hilweşandin.

Û her ku Mam Celal serdana Şamê dikir, ew xaniyê wî dibû ciyê tevger û çalakiyan, û bi dirêjaya mana wî li wir ew xanî dibû mîna şana mêşê hingiv, û dibû ciyê kombûna şand û mêvan û hevalên Mam Celal bi hemî nerînên xwe yên cuda ve, û li wir civîn û hevdîtin bi himbizî di navbera aliyên siyasî de di hatin kirin. Serok Mam Celal çû ber bi oxir bû û ji vê cîhanê barkir, lê ew xaniyê wî bûbû nîşanekê ji astê girêdana wî bi Şamê ve û hezkirina wî jêre, û bûbû simbolek ji kûrbûna pêwendiyên wî re li gel xelkê wî bajarî bi hemî rengê wan ve, û pêwîste rojekê ev xanî bibe mozexane ku hemî bîrhatin û şûnmayên wî yên zengîn têde were parastin, ku qonaxekê dide nîşandan ji wan qonaxên ku di nav xelkê şamê de dabû derbaskirin, ew xelkên ku wî ji wan hezkiribû û ewan jî jê hezkiribûn, vaye aktera komîdî ya binav û deng (Necah Hevîz), ku xaniyê wê jî di eynî avahiyê deye ku xaniyê Mam Celal jî têdeye, ew bi xwe di hevdîtinekê de li gel rojnamevan (Ibrahîm Hac Ebdê), vê yekê dibêje: (Tiştê ez dizanim ewe ku Mam Celal kesekî dosthez û dilsoz û rastgo bû, û gelekî hêmen bû, û piraniya rojên xwe bi seferê derbas dikir, lewma me ew car caran di demên dûrî hev de didît, ew weke xewnekê di hat û di nav me de çend rojan dima, paşê zû çenteyên xwe amade dikirin û di çû welatên dinê..), û Necah Hevîz berdewam dike û dibêje: (Me hest ne dikir ku ew xerîbe di nav me de, ew jî ji aliyê xwe ve pabend bû bi van pêwendiyan, û wî ti rojan xwe ji erkê cîrantiyê qet ne dida paş, û li gel dirawse û cîranan hemî pêwistiyên avahiyê pêşkêş dikirin, tevî ku ew ne ji daniştiyê avahiyê yên berdewam bû jî, û bi vî şêweyî daniştiyên avahiyê bi tevayî rêz lê digirtin, herwiha wî jî rêz li wan di girt..).
Hêjayî gotinê ye ku deriyê vî xanî demekê bi mûma sor hatibû girtin ji aliyê hikûmeta sûrî ve, bi sedema giftûgoya Mam Celal li gel Sedam Husên sala (1984), paşî carek dinê hate vekirin.


PUKMEDIA