Planên dawîn derve yên derbarê krîza navxweyî ya Sûriyê

Fethulla Husênî

Fethullah Husênî
Rûsya bi hemû hewlên xwe yên siyasî û dîplomatîk xwe amade dike ku fişarê bixe ser rêjîma Beşar Esed ji bo nêzîkbûna xwe ji Enqerê re, bi rêya gelek rêkeftinên ku Tirkiyê bi Rûsyayê re îmze kiriye, nemaze di warê leşkerî û aborî de piştî bijardeyên sînordar ên Moskowê di derbarê Şerê kurt bi Ukraynayê re ku karîbû di vî şerî de gelek welatên rojavayî ber bi berjewendiyê xwe ve bikişîne, rêkeftinên Tirkiyê li ser milên Rûsya kombiye ku hewl dide aliyê kurdî li Sûriyê lawaz bike, ji bo dilê Tirkiyê xweş bike, bi taybetî ji ber ku kurd Hevbendiya leşkerî ya bi Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê dijminê kevneşopî yê Rûsiyayê ew tora kiriye ku ew bi eşkire vedibêje.

Plankirina civîneke çaralî ya di navbera Rûsya, Tirkiye, Îran û rêjîma Şamê de, vê carê hêrsa Kurdan radike, ji ber ku nêzîkbûna Şam û Enqereyê dê li ser hesabê projeya wan a siyasî ya heyî be, ku Tirkiye bi qewareyekî poxtî kurdî dibîne ne tiştekî din tê de dibîne. û belkî di demeke nêzîk de veqetînek ku ewlekariya netewî ya Tirkiyê dixe metirsiyê li gor ragihandina Tirk û berpirsên wê, lê Kurdan bi projeya xwe di hemû astan de gelek tişt ji bo pêkhateyên curbecur pêşkêş kirin. Ev piroje ne metirsiyek li ser nexşeya Sûriyê yan jî li ser ewlehiya Tirkiyê ya îdiakirî ye, bi qasî ku ew ji bo parastina aştiya sivîl, şerê li dijî terorê, û parastina sêyeka erdnîgariya Sûriyê ji komên radîkal ên ku Enqerê çêkirine û Moskowê paşguh kirine.  Sûriyê yek gule li dijî van aliyan ne avêtiye bi sedema mijûlbûna wê bi şerê mezhebî li deverên germ ên Sûriyê yên weke: Hemayê, Humsê, Idlib û Helebê.
Piştî hemû encamên nerênî yên ku tekezî li ser pêwîstiya bidawîkirina pirojeya kurdî li bakur û rojhilatê Sûriyê, yan jî li Rojavayê Kurdistanê bi rêya çend konferansên Astana û Soçî, ev encam li ser erdê nehatin cîbicîkirin, tevî ku şera Tirkiyê li ser erdê û hewayê li welatekî ku ev zêdetirî 12 sal in şer dike kêliyekê ranewestiyaye û bê agirbest, û aboriya wî bi tevayî têk çûyeç, ev yek nîşan dide ku projeya kurdî li Sûriyê ku nêzîkî pênc milyon kes li herêmên di bin kontrola wê de hene ewle ye, û baregehên leşkerî hene ku li ser erdnîgariya wê ji aliyê hêzên hevpeymaniya navdewletî ve hatine belavkirin, û veguhestina hêzên Amerîkî dîsa li derdora "Munbic" û "Til Rifaat" eşkere dike ku Amerîka niha bi eşkere dixwaze van êrîşên Rûsî-Tirkî têk bibe. nemaze ji ber ku Sûriye nikare şerekî nû yê bi xwîn ragire, ne jî bajarên Sûriyê dikarin koçberiyeke nû tehemûl bikin, li gorî amarên Neteweyên Yekbûyî.
Ji ber vê yekê, em yan li ser şerekî muhtemel in, û ev serpêhatiyeke mezin e, ku tê de dê Rûsya û Amerîka rola herî girîng di gurkirina wî de hebe, yan jî em ber bi aramiyê ve diçin, nemaze piştî ku Esed pabendî mercên xwe yên derbarê nêzîkbûna wî de bû ligel Erdogan bi pêwîstiya vekişîna hêzên Tirkiyê ji xaka Sûriyê.
Du senaryoyên muhtemel hene û ya herî nêzîk ji rastiyê re arastekirina aramiyê ye, ku rojava, Amerîka û Komkara Erebî jî li ser wê radiwestin.

PUKMEDIA