ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

جیهان 07:51 AM - 2015-09-02

2سێبته‌مبه‌ر [ئه‌یلول]

رووداوه‌كان:

47 پ.ز: شاژنی میسر كلیۆباترای حه‌وته‌م كورِه‌كه‌ی كرد به‌ هاوبه‌شی خۆی له‌ ده‌سه‌ڵات له‌ ژێر ناوی به‌تلیمۆسی پانزه‌هه‌م قه‌یسه‌رون.

31 پ.ز: سه‌ركرده‌ی رۆمانی ئوكتافیۆس سه‌ركه‌وت به‌سه‌ر نه‌یاره‌كه‌یدا (ماركۆس ئه‌نتۆنیۆس) و ژنه‌كه‌ی شاژنی میسر كلیۆباترا له‌ شه‌رِی (ئه‌كتیوم) ی ده‌ریایی له‌ ده‌ریای ئه‌یوبی.

421: گالا بلاسیدیا، ژنی ئیمبراتۆر قوسته‌نتینیۆسی سێهه‌م بۆ جاری دووه‌م بوویه‌وه‌ به‌ بێوه‌ژن، دوای وه‌فاتی ئیمبراتۆر به‌هۆی نه‌خۆشیه‌كی كتوپرِه‌وه‌.

1192: ریچارد دڵی شێر په‌یماننامه‌ی ئاشته‌وایی به‌ست له‌گه‌ڵ سه‌لاحه‌دینی ئه‌یوبی تا پارێزگاری خاچپه‌رستان بكات به‌ شریتێكی كه‌ناری كه‌ درێژ ده‌بوویه‌وه‌ له‌ (سور) بۆ (یافا) و سه‌لاحه‌دینی ئه‌یوبی رێگه‌یدا به‌ حاجیان و بازرگانان سه‌ردانی قودس بكه‌ن.

1666: هه‌ڵگیرسانی ئاگركه‌وتنه‌وه‌ له‌ له‌نده‌ن و بۆ ماوه‌ی سێ رۆژ به‌رده‌وام بوو و زیاتر له‌ ده‌ هه‌زار خانووی كرد به‌ خۆڵه‌مێش.

1752: به‌ریتانیای مه‌زن پشتی به‌ ساڵنامه‌ی گریگۆری به‌ست به‌ فه‌رِمی، و ئه‌وه‌ش دوای نزیكه‌ی دوو سه‌ده‌ له‌ ته‌به‌ننیكردنی زۆربه‌ی وڵاتانی ئه‌وروپای  خۆرئاوا بۆی.

1789: دامه‌زراندنی وه‌زاره‌تی خه‌زنه‌ی ئه‌مریكی.

1811: دامه‌زراندنی زانكۆی ئۆسلۆ له‌ ژێر ناوی زانكۆی فریدریكی پاشایی، بۆ رێز له‌ فریدریكی شه‌شه‌م مه‌لیكی دانیمارك و نه‌رویج.

1870: جه‌نگی فه‌ره‌نسی بروسی: شه‌رِی سیدان- هێزه‌كانی بروسی ئیمبراتۆری فه‌ره‌نسه‌ ناپلیۆنی سێهه‌میان ده‌ستگیر كرد له‌گه‌ڵ سه‌د هه‌زار سه‌ربازیدا.

1885: قه‌سابخانه‌ی روك سبرینگه‌ر: سه‌د و پێنج كرێكاری كانه‌كان له‌ سپی پێسته‌كان له‌ شاری روك سبرینگه‌ر له‌ ویلایه‌تتی وایومنگ هێرشیان كرده‌ سه‌ر هاورِێكانیان له‌ چینیه‌كان و 28 كه‌سیان لێ كوشتن و 15 كه‌سی تریان بریندار كرد و سه‌دان كه‌سیان ده‌ركرده‌ ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كه‌.

1898: شه‌رِآ كرری (شه‌رِی ئوم ده‌رمان): هه‌ره‌سی هێزه‌كانی مه‌هدی له‌سه‌ر ده‌ستی هێزه‌كانی به‌ریتانیی میسری به‌ سه‌رۆكایه‌تی هربرت كچنه‌ر.

1909: مه‌لیكی شانشینی یه‌كگرتوو ئیدواردی حه‌وته‌م دانینا به‌ یاسای (یه‌كیه‌تی باشووری ئه‌فریقیا) كه‌ ژیانی سیاسی و هه‌ڵبژاردنه‌كانی رێكده‌خست له‌ باشووری ئه‌فریقیا و سه‌ر به‌ تاجی به‌ریتانی و ئه‌و یاسایه‌ پشتی به‌ستبوو به‌ سیسته‌می جیاكاری ره‌گه‌زی دژی زۆرینه‌ی ره‌ش پێست له‌ باشووری ئه‌فریقیا كه‌ ئه‌و سیسته‌مه‌ بوو به‌رده‌وام بوو تا سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م.

1921: حكومه‌تی به‌ریتانی دانینا به‌ مه‌لیك عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود (دامه‌زرێنه‌ری شانشینی عه‌ره‌بی سعودی) به‌ سوڵتانی ناوچه‌ی نه‌جد له‌ نیوه‌ دوورگه‌ی عه‌ره‌بی.

1927: بڵاوبوونه‌وه‌ی رۆژنامه‌ی (ژیان).

1938: ده‌سه‌ڵاتدرانی توركیا هه‌ستان به‌ گۆرِینی ناوی لیوای ئه‌سكه‌نده‌رونه‌ بۆ ناوی توركی (هاتای).

1941: (ئه‌كادیمیای زانست و هونه‌ره‌كانی ئه‌مریكا) موجه‌سسه‌می ئۆسكاری تۆماركرد وه‌ك نیشانه‌یه‌كی بازرگانی پارێزراو به‌ یاسای په‌یوه‌ندیه‌ بازرگانیه‌كان و خاوه‌ندارێتی فیكری و ئه‌وه‌ش دوای گۆرِینی په‌یكه‌ره‌كه‌ بۆ گرنگترین خه‌ڵات له‌ جیهانی سینه‌مادا.

1944: ئیتالیا په‌یماننامه‌ی به‌ست له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتدرانی یه‌مه‌ن كه‌ مافی پێدا كۆنترۆڵی كه‌ناری خۆرهه‌ڵاتی ده‌ریای سوور بكات.

1945: سه‌ربه‌خۆیی ڤیه‌تنام له‌ فه‌ره‌نسه‌.

1945: یابان په‌یمانی خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی به‌ وڵاتی هاوپه‌یمانان مۆركرد.

1945: كۆتایی هاتنی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1958: عه‌بدولكه‌ریم قاسم وه‌ڵامی بروسكه‌كه‌ی مسته‌فا بارزانی دایه‌وه‌ و هیوای خواست بگه‌رِێته‌وه‌ بۆ نیشتمان له‌ پێناوی به‌شداریكردنی له‌ بنیاتنانه‌وه‌ی عێراقی نوێ.

1980: قه‌سابخانه‌ی گوندی (قارنه‌)ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌ لایه‌ن حكومه‌تی ئێرانه‌وه‌ له‌ ناوچه‌ی نه‌غه‌ده‌ كه‌ بووه‌ هۆی شه‌هیدكردنی 68 كوردی ئه‌و گونده‌.

1989: دامه‌زراندنی یه‌كیه‌تی مافپه‌روه‌رانی كوردستان.

1990: بۆ یه‌مجار له‌ مێژووی مۆزیكی كورد له‌ هۆڵی (ئارته‌ئۆپه‌ر)ی شاری فرانكفۆرتی ئه‌ڵمانیا سه‌مفۆنیای هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ لایه‌ن هونه‌ركاری كورد (ئیقباڵ حاجی) پێشكه‌شكرا، زیاتر له‌ 2500 كورد و ئه‌وروپی به‌شداربوون تیایدا.

1992: ئیمزاكردنی رێككه‌وتننامه‌یه‌كی دوو قۆڵی له‌ نێوان مام جه‌لال و كاك مه‌سعود له‌ باره‌ی پته‌وكردنی هاوكاری.

1994: 54 نوسه‌ر و هونه‌رمه‌ندی كورد به‌ هۆی كوژرانی هۆزانه‌وان (به‌كر عه‌لی) نامه‌یه‌كی نارِه‌زاییان نارد بۆ به‌رِێز مام جه‌لال و كاك مه‌سعود و په‌رله‌مانی كوردستان و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران.

1995: هێرشێكی په‌كه‌كه‌ بۆ سه‌ر شاری زاخۆ له‌ دژی پدك كه‌ چه‌ند چه‌كدراێك له‌ هه‌ردولا بریندار بوون.

2004: ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی له‌ هه‌وڵێكی تیرۆركردن رزگاریی بوو، كه‌ دواتر (جه‌یشی ئیسلامی) به‌رپرسیاریه‌تی خۆی له‌و هه‌وڵه‌ راگه‌یاند.

2004: ده‌رچوونی برِیاری ژماره‌ 1559 ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان تایبه‌ت به‌ باری رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌رِاست و كشانه‌وه‌ی هێزه‌ ئه‌منیه‌كانی رژێمی سوریا له‌ لوبنان و پێشێل نه‌كردنی مافی مرۆڤ له‌ سوریا.

2007: سوپای لوبنانی كۆنترۆڵی خۆی راگه‌یاند به‌سه‌ر چادرگه‌ی رووباری (البارد) و كۆتایی كرده‌ سه‌ربازیه‌كان له‌و چادرگه‌یه‌ و ئه‌وه‌ش دوای ده‌ستگیركردنی چه‌ند كه‌سێكی رێكخراوی (فتح الاسلام).

2008: په‌خشی رادیۆی روسیا ده‌ستیپێكرد.

 

له‌دایكبوون:

1726: جون هوارد، چاكسازی به‌ندیخانه‌كانی به‌ریتانی.

1853: فیلهلم ئوستفالد، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1909ز.

1877: فریدریك سودی، زانای كیمیای به‌ریتانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1921ز.

1912: بیل شانكلی، یاریزانی تۆپی پێی ئوسكوتله‌ندی.

1918: محمد الشریف، ئاوازدانه‌ری میسری.

1944: جون سیو، یاریزانی تۆپی پێی به‌لجیكی.

1961: كارلۆس فالدیراما، یاریزانی تۆپی پێی كۆڵۆمبی.

1964: كیانو ریفز، ئه‌كته‌ری كه‌نه‌دی.

1966: سه‌لما حایك، ژنه‌ ئه‌كته‌ری مه‌كسیكی به‌ نه‌ژاد لوبنانی.

1967: ئه‌ندریاس موله‌ر، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌ڵمانی.

1968: ره‌غه‌د سه‌دام حسێن، كچی سه‌رۆكی پێشووی عێراق سه‌دام حسێن.

1968: سینسیا واتروس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1971: سیزار سانشیز، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.

1977: فریدریك كانوتی، یاریزانی تۆپی پێی مالی.

1979: یوسف الیوحه‌، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

1982: جوی بارتون، یاریزانی تۆپی پێآ ئینگلیزی.

1989: ئه‌لكسانده‌ر باتو، یاریزانی تۆپی پێی به‌رِازیلی.

 

وه‌فات:

1865: ویلیام روان هامیلتۆن، زانای فیزیا و بیركاری ئیرله‌ندی.

1936: نوعمان ئه‌عزه‌می، زانا و فه‌قیه و بانگخوازی عێراقی.

1962: ئه‌حمه‌د علام، ئه‌كته‌ری میسری.

1967: فرانسیس ئویمت، یاریزانی گۆڵفی ئه‌مریكی.

1969: هوشی منه‌، سه‌رۆكی كۆماری ڤیه‌تنامی دیموكراتی.

1973: جون رونالد رویل تولكین، نوسه‌ری به‌ریتانی.

1991: ئه‌لفۆنسۆ گارسیا روبلز، دیبلۆماتی مه‌كسیكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1982ز.

1992: باربرا مكلنتوك، ژنه‌ زانای ئه‌مریكی له‌ زانستی بۆماوه‌ی خانه‌یی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1983ز.

2007: ره‌جا بلملیح، ژنه‌ گۆرانیبێژی مه‌غریبی.

 

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی نیشتمانی له‌ ڤیه‌تنام.

جه‌ژنی سه‌ربه‌خۆیی له‌ ترانسنیستریا.

 

 

 

 PUKmedia ئا/حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی