حه‌سه‌ن زیره‌كی..‌ شۆڕه‌ سواری‌ مه‌یدانی‌ گۆرانی كوردی

.

49 ساڵ به‌سه‌ر كۆچی دوایی هونه‌رمه‌ند حه‌سه‌ن زیره‌ك تێده‌په‌ڕێت

زێڕ له‌گه‌ڵ زێڕدا به‌راورد ده‌كرێ‌
نه‌ك به‌ ورده‌ زیخ پارسه‌نگی‌ بدرێ‌
زیره‌ك زانستگای‌ گۆرانیی‌ كوردیت
كاڵات به‌ باڵای‌ هیچ كه‌س نابڕێ‌

ڕه‌نگه‌ ناساندن و ناو و شۆره‌تی‌ به‌و جۆره‌ بۆ پێناسه‌كردنی‌ حه‌سه‌ن زیره‌كی‌ شۆڕه‌ سواری‌ مه‌یدانی‌ گۆرانی‌ و ئاوازی‌ كوردی‌ به‌لای‌ زۆرینه‌مانه‌وه‌ نامۆ نه‌بێت…بگره‌ ڕۆژانه‌ لێره‌ و له‌وێ‌ چه‌ندان ناوبانگی‌ له‌وجۆره‌ دێته‌ به‌رگوێمان و هه‌ستی‌ بیستنمان پێی‌ ئاشنا ده‌بێت ئه‌وه‌ی‌ من ده‌مه‌وێت لێره‌دا و له‌ ساڵیادی‌ مه‌رگی‌ ئه‌و ئه‌ستێره‌ گه‌ش و پڕشنگداره‌ی‌ ئاسمانی‌ كورده‌واری‌ بیخه‌مه‌ ڕوو مانا و چه‌مكی‌ ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌یه‌ گه‌ر چاوێك به‌مێژووی‌ جیهاندا بخشێنین و له‌ فیگه‌ره‌ هه‌ڵكه‌وتوو و دیاره‌كانی‌ دونیا وردبینه‌وه‌ و به‌ناو توله‌ ڕێ‌ باریكه‌كانی‌ ژیانیاندا شۆڕ بینه‌وه‌ ده‌گمه‌ن و كه‌من ئه‌وانه‌ی‌ له‌ماوه‌یه‌كی‌ كورتی‌ ته‌مه‌نیاندا شاكار و به‌رهه‌می‌ پڕ داهێنان و ناوازه‌یان به‌خشیووه‌ به‌ مرۆڤ و مرۆڤایه‌تی‌ به‌ڵێ‌ كاتێك به‌ قوڵایی‌ دونیای‌ هونه‌ری‌ زیره‌كدا شۆڕ ده‌بینه‌وه‌ و له‌ وێستگه‌ جیاجیاكانی‌ ژیانی‌ ڕاده‌مێنین و به‌ تاسه‌ و حه‌زه‌وه‌ گوێ‌ بۆ گۆرانیه‌كانی‌ ڕادێڵین و له‌گه‌ڵ ده‌نگه‌ به‌سۆزه‌كه‌یدا ناخی‌ قه‌تیس بوومان دێته‌ خرۆش و روحی‌ په‌ژمورده‌مان سوكنایی‌ و سه‌بوریی‌ پێدا دێ‌ تێده‌گه‌ین كه‌ ئه‌و ته‌نیا له‌ بواری‌ گۆرانی‌ و ئاوازدا عه‌بقری‌ (بلیمه‌ت) نه‌بووه‌ و داهێنانی‌ به‌رجه‌سته‌ و ناوازه‌ی‌ نه‌كردووه‌، بگره‌ له‌ بواره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ وه‌ك مێژوو و زمان و ئه‌ده‌ب و شیعر و داب و نه‌ریتی‌ كورده‌واریدا چ بابه‌یه‌كی‌ بلیمه‌ت و داهێنه‌ر بووه‌، چ توانایه‌كی‌ له‌ڕاده‌به‌ده‌ری‌ هه‌بووه‌ له‌ ناسین و جیكه‌وته‌ كردنی‌ ڕوداو و فیگه‌ره‌كانی‌ ڕۆژگاردا.

به‌ڵێ‌ له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كورده‌واری‌ ئه‌و ڕۆژگاره‌دا شانبه‌شانی‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك چه‌ندان هونه‌رمه‌ند و گۆرانیبێژی‌ دیكه‌ی‌ ناسراو هه‌بوون كه‌ به‌ ده‌نگ و ئاوازه‌كانیان هه‌ر یه‌كه‌ بۆخۆی‌ ڕێچكه‌ و قوتابخانه‌یه‌كی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ دامه‌زراندووه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌ی‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك كردی‌ و له‌وانی‌ جیاده‌كاته‌وه‌ و ده‌یكاته‌ ئیمبراتۆری‌ گۆرانی‌ و ئاوازی‌ كوردی‌ ئه‌وه‌یه‌: ئه‌گه‌ر به‌ وردی‌ توێژینه‌وه‌یه‌كی‌ ئاكادیمیانه‌ له‌سه‌ر به‌رهه‌مه‌كانی‌ بكرێت تێده‌گه‌ین هه‌ر گۆرانیه‌كی‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك بۆ خۆی‌ داهێنانیكه‌ له‌ بواری‌ گۆرانی‌ و ئاوازی‌ كوردیدا زیره‌ك به‌ چه‌ندین شێوه‌زاری‌ جیای‌ زمانی‌ كوردی‌ و بێگانه‌ی‌ وه‌ك فارسی‌ و توركی‌ گۆرانی‌ ده‌چڕێت و داهێنانی‌ ناوازه‌ له‌و بواره‌دا تۆمار ده‌كات، له‌گۆرانیه‌كانیدا ڕووداوه‌كانی‌ ڕۆژمان وه‌ك مێژوونوسێكی‌ به‌ سه‌لیقه‌ بۆ تۆمار ده‌كات و چه‌ندان وشه‌ی‌ كوردی‌ په‌تی‌ و ڕه‌سه‌نی‌ له‌ فه‌وتان و له‌ناچوون پاراست، وه‌ك گه‌ڕیده‌یه‌كی‌ ماندوو نه‌ناس به‌شێكی‌ زۆری‌ گوند و شاره‌كانی‌ كوردستان گه‌ڕا و له‌ گۆرانیه‌كانیدا ڕوودا و داب و نه‌ریتیان به‌رجه‌سته‌ كرد .

ئه‌م باسه‌ زۆر له‌وه‌ زیاتر هه‌ڵده‌گرێت كه‌ له‌ وتارێكی‌ ئاوا كورتدا له‌سه‌ری‌ بدوێین بۆیه‌ پێم باشه‌ هه‌ڵوێسته‌ له‌سه‌ر وته‌ی‌ به‌شێك له‌و هونه‌رمه‌ند و مۆزیكزان و نوسه‌ره‌ دیارانه‌ بكه‌م كه‌ له‌باره‌ی‌ توانا و بلیمه‌تی‌ زیره‌كه‌وه‌ دووان، ڕه‌نگه‌ هه‌ندێكیان ڕۆژانێك بووه‌ له‌ ناخه‌وه‌ ئیره‌ییان به‌ زیره‌ك بردووه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ نه‌بووه‌ته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ چاو له‌ ڕاستیه‌كان بپۆشن به‌ڵی‌ زۆرن ئه‌وانه‌ی‌ قسه‌ و باسیان هه‌بووه‌ له‌سه‌ر بلیمه‌تی‌ و توانای‌ له‌ڕاده‌به‌ده‌ری‌ ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ نه‌مره‌….لێره‌دا ته‌نیا ده‌رفه‌تی‌ ئه‌وه‌ ده‌ڕه‌خسێت كه‌ وته‌ی‌ به‌شێك له‌و كه‌سانه‌ بخه‌ینه‌ به‌ر دیده‌ی‌ خوێنه‌ران، له‌مه‌ڕ هه‌ڵسه‌نگاندن و به‌رز نرخاندنی‌ هونه‌ری‌ بڵندی‌ زیره‌كه‌وه‌، دیاره‌ مشتێكیش نمونه‌ی‌ خه‌روارێكه‌:

•دكتۆر محه‌مه‌د سدیق موفتی‌ زاده‌: له‌نامیلكه‌ی‌ چریكه‌ی‌ كوردستاندا فه‌رمویه‌تی‌: ده‌نگی‌ كاك زیره‌ك بۆخۆی‌ ده‌زگاێیكی‌ ئۆركسترای‌ كوردی یه‌، چونكه‌ له‌هه‌ر چریكه‌ێیكدا چه‌ند جۆر ئاوازی‌ مۆزیك ده‌بیسترێ‌.

•محه‌مه‌د ڕه‌زا شه‌جه‌ریان: حه‌سه‌ن زیره‌كی‌ كوردان ئه‌فسانه‌ی‌ گۆرانی‌ ئێرانی‌ یه‌.

•موجته‌بای‌ میرزاده‌: كورد پێش حه‌سه‌ن زیره‌ك هونه‌رمه‌ندی‌ وای‌ نه‌بووه‌، نه‌ دوای‌ ئه‌ویش هونه‌رمه‌ندی‌ وای‌ ده‌بێت.

•مه‌زهه‌ری‌ خالقی‌: كورد به‌هۆی‌ حه‌سه‌ن زیره‌كه‌وه‌ خاوه‌نی‌ پتر له‌ 100 میلۆدیه‌ و ده‌وڵه‌مه‌ندترین نه‌ته‌وه‌یه‌ له‌ میلۆدیدا.

•دكتۆر مارف خه‌زنه‌دار: له‌ئاهه‌نگی‌ هاوسه‌رگیرییه‌كه‌مدا له‌ ساڵی‌ 1957 له‌ به‌غدا حه‌سه‌ن زیره‌ك له‌ 9ی‌ شه‌وه‌وه‌ تا 4ی‌ به‌یانی‌ به‌رده‌وام چه‌ندین چه‌پكه‌ گۆرانی‌ ده‌چڕی‌ و ئه‌وه‌ی‌ ده‌یگوت هه‌رگیز نه‌یده‌وته‌وه‌.

•شه‌ماڵ سائیب: حه‌سه‌ن زیره‌ك عه‌بقری‌ (بلیمه‌ت) بوو، ئه‌گه‌ر ئه‌و نه‌بوایه‌ گۆرانی‌ كوردی‌ له‌ناوده‌چوو.

•مامۆستا عه‌بدولی‌ حه‌مه‌ باقی‌: له‌به‌رنامه‌ و چه‌ندین بۆنه‌دا وتویه‌تی‌: كورد به‌ختی‌ هه‌بوو كه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك كورد بوو، به‌ڵام حه‌سه‌ن زیره‌ك به‌ختی‌ نه‌بوو كه‌ كورد بوو.

ماوه‌ته‌وه‌ بڵێم، سڵاو له‌ گۆرانی‌ یه‌ عه‌ییاره‌كانی‌ پڕاوپڕن له‌ بۆنی‌ ڕه‌یحانه‌ و مێخه‌ك و شه‌وبۆ و بۆن و به‌رامه‌ی‌ هه‌موو سیما جوانه‌كانی‌ كۆمه‌ڵی‌ كورده‌واریی‌.

ئه‌ندازیار محه‌مه‌د دوكانی‌

PUKmedia له‌ئه‌رشیفی كوردستانی نوێوه‌