ڕۆژی جیهانی کەلەپوور

.

   18 ی نیسان هەموو ساڵێک ڕۆژی جیهانی کەلەپوورە، بۆ پاراستنی کەلەپووری مرۆیی ، بەپێی ئەو ڕێککەوتننامەیەی کە کۆنفرانسی گشتیی ڕێکخراوی یونسکۆی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان لە پاریس لە ساڵی 1972 دا پەسەندی کردووە .

   ئەنجومەنی نێودەوڵەتی مۆنۆمێنت و سایتەکان ( ICOMOS ) پێشنیازی دیاریکردنی ڕۆژی جیهانی مۆنۆمێنت و شوێنەواری کردووە یان ئەوەی لە میدیاکان بە ڕۆژی جیهانی کەلەپوور ناسراوە لە 18 ی نیسانی 1982 کە لە ساڵی 1983 لە لایەن ئەنجومەنی گشتی یونسکۆوە پەسەند کرا . ئامانج لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیارییە و دووبارەکردنەوەی هەوڵەکان بۆ پاراستن و پارێزگاریکردنی کەلەپوور.

میراتی مرۆڤ بۆ دوو جۆر پۆلێن دەکرێت:

کەلتووری : بریتییە لە شوێنەوارو کاری تەلارسازی و شوێنە شارستانییەکان کە گرنگی تایبەتییان هەیە .

سروشتی: ناوچە سروشتییەکان کە گرنگی جیهانی هەیە.

واژۆکردنی ئەم ڕێککەوتننامەیە بەهۆی دەستکاریکردن و تێکدانی ناوچە شوێنەوارییەکان بوو ، نەبوونی یاسا و ڕێنمایی و سیاسەت پێویستی بەدامەزراو کەسەکان هەبوو بۆ پاراستنی کەلەپوورو شوێنەوارییەکان و پیشاندانی چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵیان لەهەموو ئاستەکاندا . کەموکورتییەکانی سیاسەت و میتۆدی پلاندانانی شارستانەکان ، سیستمەکانی بنیاتنان و لەناوبردن و سڕینەوەی کەلەپووری شارستانی پشتگوێ دەخەن و تەنانەت هەندێکیان مەترسی لەسەر ئەم کەلەپوورە دروست دەکەن . نەبوونی زانیاری لەسەر شوێن و وردەکاریی ناوچە کەلەپووری و شوێنەوارییەکان و بیناکان، هەروەها نەبوونی زانیاری مێژوویی لەسەر ئەو ناوچانە و نەبوونی پلان و میکانیزم و بەرنامەی جێبەجێکردن بۆ بووژاندنەوەی کەلەپووری شارستانی و پاراستنی ئەو کەلەپوورە.

میراتی جیهانی ، سامانیکی بەهای مرۆڤایەتییە . پاراستنی ئەو سەرمایە بەنرخانە پێویستی بە هەوڵی بە کۆمەڵ هەیە لەلایەن کۆمەڵگای نێودەوڵەتیەوە . ئەم ڕۆژە تایبەتە دەرفەتێکە بۆ بەرزکردنەوەی هوشیاری گشتی سەبارەت بە فرە ڕەنگی کەلەپووری کلتوری و ئەو هەوڵانەی کە پێویستە بۆ پاراستن و پارێزگاریکردنی .

لە 18 ی نیسانی 1982 دا بەبۆنەی ئەو سیمینارەی کە ڕێکخراوی ئایکۆمۆس لەتونس ڕێکی خستبوو ، پێشنیازی " ڕۆژی جیهانی شوێنەوار و ناوچە شوێنەوارییەکان " کرا کە لەسەر ئاستی جیهان بەرز ڕابگیرێت . ئەم پڕۆژەیە لەلایەن لیژنەی جێبەجێکارەوە پەسەندکرا ، کە تێیدا پێشنیاری پراکتیکی بۆ لیژنە نیشتمانییەکان کرد لەسەر چۆنیەتی ڕێکخستنی ئەو ڕۆژە .

هەروەها ئەم بیرۆکەیە لەلایەن کۆنگرەی گشتی یونسکۆوە پەسەندکرا ، کە لە دانیشتنی 22 ی نۆڤەمبەری 1983 دا بڕیاری لەسەر دەرچوو کە تێیدا وڵاتانی ئەندام ڕادەسپێرێت ڕەچاوی ڕاگەیاندنی 18 ی نیسانی هەموو ساڵێک بکەن بە " ڕۆژی جیهانی شوێنەواری و ناوچە شوێنەوارییەکان " . پاشان پێی وترا ڕۆژی جیهانی کەلەپوور .

ئەنجومەنی نێودەوڵەتی لە شوێنەوار و ناوچە شوێنەوارییەکان (ICOMOS) چەند پێشنیارێک پێشکەش دەکات دەربارەی چۆنیەتی ئاهەنگ گێڕان بە ڕۆژی جیهانی کەلەپوور:

- سەردانی شوێنەکان، ناوچە شوێنەوارییەکان و کاری نۆژەنکردنەوەیان بۆ بکرێت. 

- نووسینی وتار لە ڕۆژنامە و گۆڤارەکان و سازدانی بەرنامەی تایبەت لە کەناڵەکانی تەلەفزیۆن و ڕادیۆدا

- هەڵواسینی پۆستەر لە گۆڕەپانەکانی ناوەندی شار یان شەقامە گەورەکان بۆ ڕاکێشانی سەرنجی  هاوڵاتیان و بەئاگاهێنانەوەیان بۆ ئەو بۆنەیە.

- بانگهێشت کردنی کەسانی شاره زا و کەسایەتییه ناوخۆیی و بیانییەکان بۆ کۆنفرانس و چاوپێکەوتنەکان. 

- ڕێکخستنی سیمینار لە ناوەندە ڕۆشنبیری و شوێنە گشتییەکانی شار .

- کردنەوەی پیشانگەی شوێنەواری (وێنە، تابلۆ، هتد)

- بڵاوکردنەوەی کتێب و کارت و پۆستەر.

- خەڵاتکردنی ئەو ڕێکخراوانە یاخود ئەو کەسانەی کە بەشدارییەکی بەرچاویان هەبووە لە پاراستن و پاریزگاریکردنی کەلەپووری کولتووری یان بڵاوکراوەیەکی نایابیان لەسەر ئەو بابەتە بە ئەنجام گەیاندووە.

- کردنەوەی خانووی کەلەپووری یاخود بینای تازە نۆژەنکراوە.

- ئەنجامدانی چالاکی تایبەت بۆ خوێندکارانی قوتابخانە وپەیمانگاو زانکۆکان  بۆ بەرزکردنەوەی هوشیاری شوێنەوارییان.

*بەدەستکارییەوە لە سایتی (ICOMOS) وەرگیراوە.

PUKmedia  لە واڵی بەڕێوەبەری مۆزەخانەی سلێمانی وەرگیراوە