ئـه‌مـڕۆ لـه‌ مـێـژوودا

.

ووداوه‌كان:

1660: مه‌لیك كارلی یانزه‌هه‌م، عه‌رشی سویدی گرته‌ ده‌ست.

1797: هێزه‌كانی فه‌ره‌نسه‌ هێرشێكی شكستخواردوویان كرده‌ سه‌ر شانشینی یه‌كگرتوو.

1883: ویلایه‌تی ئالابامای ئه‌مریكی یه‌كه‌م یاسای ده‌ركرد بۆ به‌رگرتن له‌ قۆرخكردن(الاحتكار).

1887: زه‌مینله‌رزه‌ دای له‌ (ریفییرا)ی فه‌ره‌نسی و بووه‌ هۆی وه‌فاتی 2000 كه‌س.

1893: رۆدۆلف دیزل به‌رائه‌تی داهێنانی به‌ده‌ستهێنا به‌هۆی داهێنانی بزوێنه‌ره‌كانی دیزل.

1903: ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان مافی ده‌سه‌ڵاتی پی به‌خشرا به‌سه‌ر گه‌رووی په‌نه‌ما به‌رامبه‌ر به‌ 10 ملیۆن دۆلار.

1905: پارێزه‌ر (پول هاریس) و سی كه‌سی تر له‌ پیاوانی كار له‌ شیكاگۆ یه‌كه‌مین یانه‌ی (روتاری)یان دامه‌زراند له‌ جیهاندا.

1919: بینیتو مۆسۆلۆنی حیزبی فاشی له‌ ئیتالیا دامه‌زراند.

1922: شێخ ئه‌حمه‌د جابر ئه‌لسوباح، دانرا به‌ ئه‌میری كوێت.

1923: سمایل خانی شكاك سه‌ردانی شێخ مه‌حمودی كرد له‌ له‌ شاری سلیمانی و پشتگیری خۆی بۆ شێخ دوپات كرده‌وه‌.

1925: ده‌سپێكردنی شۆڕشی شێخ سه‌عیدی پیران له‌ باكوری كوردستان.

1934: مه‌لیك لیوبولدی سێهه‌م عه‌رشی به‌لجیكای گرته‌ ده‌ست.

1941: بۆ یه‌كه‌م جار بلۆتۆنیۆم جیاكرایه‌وه‌ و به‌رهه‌مهێنرا.

1966: سه‌ره‌ك كۆماری سوریا (حافز ئه‌سه‌د) یه‌كێك بوو له‌ هه‌ڵگیرسێنه‌رانی كوده‌تای سه‌ربازی به‌سه‌ركردایه‌تی ئه‌مین حافز، پاشان بووه‌ وه‌زیری به‌رگری سوپای سوریا تاكو بوونی به‌ سه‌ره‌ك كۆماری به‌عس له‌ سوریا.

1981: عه‌سكه‌تار ده‌سه‌ڵاتیان گرت به‌سه‌ر په‌رله‌مانی ئیسپانی و هه‌موو ئه‌ندامانیان به‌ برامته‌ گرت، و ئه‌و هه‌وڵه‌ ناسرا به‌ كۆده‌تایه‌كی شكستخواردوو .

1988: ده‌ستپێكردنی ئه‌نفالی یه‌ك بۆ سه‌رگه‌ڵو و به‌رگه‌ڵو كه‌ تا (19/3/1988 ) ی خایاند، سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی ئه‌نفال له‌لایه‌ن به‌عسه‌وه‌ بۆ سه‌ر گه‌لی كورد به‌سه‌ركردایه‌تی سه‌دام به‌رده‌وام بوو تاكو (6/9)ی هه‌مان ساڵ، كه‌ (8)جار ئه‌م كاره‌ ئه‌نجامدرا هه‌رجاره‌ و له‌ناوچه‌یه‌ك كه‌جاری یه‌كه‌م (سی هه‌فته‌) به‌رده‌وام بوو.

1991: هێزه‌كان هاوپه‌یمانان رۆشتنه‌ ناو خاكی عێراقه‌وه‌ به‌ مه‌به‌ستی رزگاركردنی كوێت.

1992: گرێدانی كۆبوونه‌وه‌ی (185) رۆشنبیر و ڕوناكبیر و نوسه‌ر و ڕۆژنامه‌نووسی كورد له‌ ئه‌سته‌نبووڵ، له‌ كۆتاییدا به‌ بڕیارێك دامه‌زراندنی ڕێكخراوی ماف و ئازادیه‌كانی كورد ڕاگه‌یه‌نرا.

1996: مۆركردنی ڕێكه‌وتننامه‌ی سه‌ربازی نێوان ڕژێمی تورك و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل بۆ گۆڕینه‌وه‌ی سیخوڕی سه‌ربازی له‌پێناو گه‌مارۆدانی بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد به‌ تایبه‌تی پارتی كریكارانی كوردستان (P.K.K) به‌ یارمه‌تی ئیسرائیل بۆ ڕژێمی توركیا.

1998: سه‌رهه‌نگ قه‌زافی له‌ وتارێكدا بۆ كلینتۆن ڕایگه‌یاند كورد هه‌قی خۆیانه‌ ده‌وڵه‌ت دروست بكه‌ن.

1999: دادگای توركی ئیدانه‌ی سه‌ركرده‌ی كورد (عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان) ی كرده‌ به‌ ناپاكی.

2003: سوپای تورك به‌ 150 تانكه‌وه‌ به‌ره‌و هه‌رێمی كوردستانی عێراق به‌ڕێكه‌وت، كه‌ بووه‌ هۆی ناڕه‌زایی هه‌موو كورد.

2003: له‌ باره‌گای یه‌نده‌ك YNDK له‌هه‌ولێر 23حیزبی كوردستانی و عێراقی كۆبونه‌وه‌، به‌ییاننامه‌ی ناڕه‌زاییان دژی هاتنی سوپای تورك بۆ هه‌رێمی كوردستان ده‌ربڕی.

2004: له‌ ئه‌نجامی كرده‌وه‌یه‌كی خۆكوژی له‌به‌رده‌م بنكه‌ی پۆلیسی ره‌حیماوا له‌كه‌ركوك 13 كه‌س كوژران و 40 كه‌سیش بریندار بوون.

2005: پۆلیسی ئیسرائیلی داوای 61 ملیۆن شیكلی كرد كه‌ یه‌كسانه‌ به‌ 13,2 ملیۆن دۆلاری ئه‌مریكی به‌ ئامانجی هه‌ستان به‌ رێوشوێنی ئه‌منی له‌ ناو مزگه‌وتی ئه‌قسا به‌ به‌هانه‌ی پارێزگاریكردنی.

2006: ئه‌توار به‌هجه‌ت په‌یامنێری كه‌ناڵی ئاسمانی (ئه‌لعه‌ره‌بیه‌) له‌ عێراق تیرۆركرا.

2007: نوسینگه‌یه‌ك بۆ دادگای باڵای تاوانی عێراقی فیدراڵ له‌هه‌ولێر كرایه‌وه‌.

2014: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئیستونیا (ئه‌ندروس ئه‌نسیب) ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆی پێشكه‌ش كرد دوای 9 ساڵ حوكمڕانی، ناوبراو داده‌نرێت به‌ كۆنترین سه‌ره‌ك وه‌زیران له‌ ئه‌وروپا.

 

له‌دایكبوون:

1646: توكوگاوا تسونایوشی، شۆگۆنی یابانی.

1685: جۆرج فریدریك هاندل، مۆسیقاری ئه‌ڵمانی.

1751: هنری دیربورن، پزیشك و مێجه‌ر جه‌نه‌رال له‌ سوپای ئه‌مریكی و پێنجه‌م وه‌زیری جه‌نگ (وه‌زیری به‌رگری) له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1879: كازیمیر مایفیچ، هونه‌رمه‌ندی روسی.

1929: به‌در نه‌وفه‌ل، ئه‌كته‌ری میسری.

1934: نه‌عیمه‌، ژنه‌ گۆرانیبێژی تونسی.

1946: ئه‌ناتولی بانیشفسكی، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی سۆڤیه‌تی.

1954: ڤیكتۆر یوشچینكۆ، سه‌رۆكی ئۆكرانیا.

1955: ناجیه‌ ره‌بیع، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سعودی.

1960: ئه‌میر ناروهیتۆ، وه‌لی عه‌هد له‌ یابان.

1967: حه‌سه‌ن عسیری، ئه‌كته‌ری سعودی.

1970: جه‌لال شموت، ئه‌كته‌ری سوری.

1979: حه‌لا شیحه‌، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1979: حه‌نان متاوع، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1981: گاریس باری، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.

1983: ئوسامه‌ عه‌بدولسه‌لام، یاریزانی تۆپی پێی لیبی.

1983: ئه‌حمه‌د حسام، یاریزانی تۆپی پێی میسری.

1983: ئیمیلی بلنت، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.

1985: ئه‌حمه‌د موباره‌ك، یاریزانی تۆپی پێی عومانی.

1994: داكوتا فانیینگ، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1995: معن دراغمه‌، یاریزانی تۆپی پێی فه‌له‌ستینی.

 

وه‌فات:

1821: جون كیتس، شاعیری ئینگلیزی.

1848: جون كوینسی ئادامز، سه‌رۆكی شه‌شه‌می ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1855: كارل فریدریش جاوس، زانای بیركاری و فیزیای ئه‌ڵمانی.

1921: شێخ سالم موباره‌ك سوباح، نۆهه‌م حاكمی كوێت.

1936: جه‌میل سدقی زه‌هاوی، شاعیری ناوداری به‌ نه‌ژاد كورد.

1944: لیو بیكلاند، زانای كیمیای ئه‌مریكی.

1965: ستان لوریل، ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.

1966: سوره‌ییا فه‌خری، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1969: مه‌لیك سعود بن عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود، دووه‌م مه‌لیكی شانشینی عه‌ره‌بی سعودی.

1973: دیكنسۆن ریچاردس، پزیشكی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1956ز.

1974: فه‌وزی جه‌زایرلی، ئه‌كته‌ری میسری.

1981: ناسر عسێمی، جێگری سه‌رۆكی ئوممه‌ی كوێتی.

1997: هنری به‌ره‌كات، ده‌رهێنه‌ری میسری.

2000: شێخ محه‌مه‌د ئه‌مینی به‌ڵخه‌یی.

2000: ستانلی ماسیوس، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.

2000: عوفره‌ حازه‌، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئیسرائیلی.

2002: یوسف موترف، گۆرانیبێژی كوێتی.

2006: ئه‌توار به‌هجه‌ت، په‌یامنێری كه‌ناڵی ئاسمانی (ئه‌لعه‌ره‌بیه‌).

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی نیشتمانی له‌ برۆنای.

رۆژی كۆماری له‌ گۆیانا.

رۆژی به‌رگری له‌ زه‌وی باوباپیران له‌ روسیا.

PUKmedia  ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی