ئەمڕۆ لە مێژوودا

.

رووداوه‌كان:
 1848:  كارل ماركس و فریدریك ئه‌نگلز شیوعیه‌تیان راگه‌یاند.
1893:  دامه‌زراندنی یه‌كیه‌تی تۆپی پێی ئه‌رجه‌نتین.
1902:  دكتۆری به‌ناوبانگی ئه‌مریكی (هارفی كوشینگ) یه‌كه‌م نه‌شته‌رگه‌ری ده‌ماغی بۆ مرۆڤ ئه‌نجامدا له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.
 1918:  به‌رپابوونی شه‌ڕی نێوان ناوخۆی مه‌سیحیه‌كان و ئیسلامیه‌كان له‌ ورمێ، وه‌ستاندنی شه‌ڕه‌كه‌ له‌ (1/8)ی هه‌مان ساڵدا، كه‌ زیاتر له‌ 135000 هاووڵاتی له‌ هه‌ردوولا له‌ ماوه‌ی 159 رۆژدا كوژران.
1921:  به‌ستنی كۆبوونه‌وه‌ی نێوان نوێنه‌ری به‌ریتانیا (سه‌ن جێمس) و نوێنه‌ری توركیا له‌ (له‌نده‌ن) له‌پێناو دژایه‌تی كورد.
1921:  كۆده‌تای سه‌ربازی له‌ئێران به‌ سه‌رۆكایه‌تی ره‌زا په‌هله‌وی.
1922:  شانشینی یه‌كگرتوو كۆتایی به‌پاسه‌وانی خۆی بۆ سه‌ر میسر راگه‌یاند كه‌ له‌ ساڵی 1914ز به‌رده‌وام بوو.
1923:  به‌ریتانیا به‌ ته‌واوی كه‌وته‌ دژایه‌تیكردنی شێخ مه‌حمود و داوایان لێكرد بچێته‌ به‌غداد بۆ وتووێژكردن له‌گه‌ڵ میری و هه‌ڕه‌شه‌یان له‌ جه‌ماوه‌ری شاری سلێمانی كرد كه‌ دژایه‌تی به‌غداد و حكومه‌تی عیراق نه‌كه‌ن ئه‌گه‌رنا شاره‌كه‌ بۆردومان ده‌كه‌ن.
1946:  بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی گۆڤاری (هه‌ڵاڵه‌) له‌شاری (بۆكان)ی خۆرهه‌ڵاتی كوردستان.
1952:  ژماره‌یه‌ك خوێندكارانی بنغال مردن له‌ خۆپیشاندان دژ به‌ سه‌لماندنی ئۆردو وه‌ك زمانی فه‌رمی  نه‌ك زمانی بنغالی، وه‌ خه‌ڵكی به‌نگلادش ئه‌و رۆژه‌یان ناونا به‌ رۆژی جه‌ژنی شه‌هیدانی زمان.
1965:  تیرۆركردنی سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی ئه‌فریقی ئه‌مریكی (مالكۆلم ئێكس) یان حاجی (مالك شه‌باز) له‌ كاتی بوونی له‌ هۆڵی كۆنگره‌كان له‌ شاری نیویۆرك.
  1965:  فیدل كاسترۆ هه‌موو كاره‌كانی له‌ كۆبا خۆماڵیكرد.
1972:  سه‌رۆكی ئه‌مریكا (ریچارد نیكسۆن) سه‌ردانی كۆماری چینی میللی كرد.
 1973:  هێزی ئاسمانی ئیسرائیلی فڕۆكه‌یه‌كی هێڵی ئاسمانی لیبیای خسته‌ خواره‌وه‌ له‌ گه‌شتی ژماره‌ 114 له‌ سینا، كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی 108 سه‌رنشین.
1991:  سوپای عێراقی ژماره‌یه‌ك بیره‌ نه‌وتی له‌ كوێت ته‌قانده‌وه‌ له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می كه‌نداو.
2000:  لیژنه‌ی باڵای ئاشتی له‌شاری شه‌قلاوه‌ كۆبوویه‌وه‌ و جه‌ختی له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی ڕێكه‌وتننامه‌ی واشنتۆن و پرۆسه‌ی گه‌رانه‌وه‌ی (30) ماڵ له‌ئاواره‌كانی هه‌ردوولا كرده‌وه‌.
2000: 21-22/ 2 زیاتر له‌هه‌زار كه‌س كوژران و به‌ سه‌دانیش بریندار بوون، له‌ ئه‌نجامی پێكدادانی مه‌سیحیه‌كانی نێجیریا له‌هه‌رێمی كادۆن.
2012:  یه‌مه‌نیه‌كان رۆشتنه‌ سه‌ر سنوقی ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنی (عه‌بد ره‌به‌ مه‌نسور هادی) وه‌ك سه‌رۆك دوای عه‌لی عه‌بدوڵا ساڵح و ئه‌وه‌ش به‌ پێی ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌ی كه‌نداو بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانی یه‌مه‌ن كه‌ پێش ساڵێك ده‌ستیپێكرد له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی گه‌نجان دژی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌و وڵاته‌.
2014:  په‌رله‌مانی ئۆكرانی به‌ ده‌نگدان ره‌زامه‌ندی نواند له‌سه‌ر به‌ردانی ژنه‌ سه‌ره‌ك وه‌زیری پێشوو و ئۆپۆزسیۆن (یولیا تیموشینكو) و هه‌روه‌ها لابردنی سه‌رۆك (فیكتۆر یانوكوفیچ) و بڕیاریدا كه‌ هه‌ڵبژاردنی پێش وه‌خت له‌ 25 مایۆی هه‌مان ساڵ ئه‌نجام بدرێت.

له‌دایكبوون:
 1484:  یكواكیمی یه‌كه‌م، ئه‌میری هه‌ڵبژاێراو بۆ مه‌رگریفی براندنبورگ.
 1703:  شا وه‌لیوڵای ده‌هله‌وی، چاكه‌خواز و بانگخوازی ئیسلامی هیندی.
1721: جون مكینلی، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌مریكی.
1728:  قه‌یسه‌ر بیته‌ری سێهه‌م، ئیمبراتۆری یانزه‌هه‌می روسیا له‌ ئیمبراتۆریه‌تی روسیا.
  1794:  ئه‌نتۆنیۆ لوبیز دی سانتا ئه‌نا، سه‌رۆكی مه‌كسیك.
1895: هنریك دام، زانای فزیۆلۆجیا و كیمیای زینده‌یی دانیماركی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1943ز.
1904:  ئه‌لیكسی كوسیگین، سیاسه‌تمه‌دار و پیاوی ده‌وڵه‌تی سۆڤیه‌تی.
1907:  ویستن هیو ئودن، شاعیری ئینگلیزی.
1914:  مسته‌فا ئه‌مین، رۆژنامه‌نوس و نوسه‌ری میسری.
1921:  جون رولس، فه‌یله‌سوفی ئه‌مریكی.
1922:  مه‌حمود سه‌عید، سه‌ركرده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی فه‌له‌ستینی له‌ ئه‌رده‌ن.
 1924:  رۆبه‌رت موجابی، سه‌رۆكی زیمبابۆی.
1925:  سام به‌كینا، ده‌رهێنه‌ری سینه‌مایی ناوداری جیهانی، له‌ ولایه‌تی (كالیفۆرنیا).
1933:  نینا سیمون، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1937:  مه‌لیك هارالدی پێنجه‌م، مه‌لیكی نه‌رویج.
1946: ئالان ریكمان، ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.
1950:  مونته‌سیر بیللا، ئه‌كته‌ری میسری.
1955:  ته‌لعه‌ت زین، ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژی خۆرئاوایی میسری.
1957:  هیند كامیل، ژنه‌ ئه‌كته‌ری عێراقی.
1958: جاك كولمان، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1959: خۆسیه‌ ماریا كانو، مۆسیقار و هونه‌رمه‌ندی ئیسپانی.
1962: عابید فه‌هد، ئه‌كته‌ری سوری.
1962: شاك بولانیك، نوسه‌ری ئه‌مریكی.
1963:  ویلیام بالدوین، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1974:  ئیفان كامبو، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1977:  سیرین عه‌بدولنور، ژنه‌ گۆرانیبێژی لوبنانی.
1977:  كیفین روز، سه‌رمایه‌دار و په‌خشكاری ئه‌مریكی.
1979:  جینیفر لوف هویت، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
 1979:  باسكال چیمبوندا، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.
1980:  جیگمه‌ خیسار نمجیل وانگشاك، مه‌لیكی بۆتان.
 1984:  دیفید ئودونكور، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌ڵمانی.
1985:  جیورجیوس ساماراس، یاریزانی تۆپی پێی یۆنانی.
1987:  ئه‌لن بیج، ژنه‌ ئه‌كته‌ری كه‌نه‌دی.
1989:  كوربن بلو، ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1989: جوش والكه‌ر، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1992: فیل جونز، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.

وه‌فات:
1437:  مه‌لیك جیمسی یه‌كه‌م، مه‌لیكی ئوسكوتله‌نده‌.
1513: پاپا یۆلیۆسی دووه‌م، پاپای كه‌نیسه‌ی رۆمانی كاسۆلیكی.
1677:  باروخ سبینوزا، فه‌یله‌سوفی هۆڵه‌ندی.
1794:  ئه‌نتۆنیۆ لوبیز دی سانتا ئه‌نا، سه‌رۆكی هه‌شته‌می مه‌كسیك.
1926:  هایك كامرلینگ ئونس، زانای فیزیای هۆڵه‌ندی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1913ز.
1941:  فریدریك بانتنگ، پزیشكی كه‌نه‌دی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵێ‌ پزیشكی ساڵی 1923ز.
1965:  مالكۆلم ئێكس، وته‌بێژی فه‌رمی بزووتنه‌وه‌ی ئوممه‌ی ئیسلامی.
1968: هوارد فلوری، پزیشكی ئوسترالی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1945ز.
1973: سه‌لوا حیجازی، ژنه‌ په‌خشكاری میسری.
1984: میخایل شۆڵۆخۆف، ئه‌دیبی روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1965ز.
1985: مه‌حمود شكوكو، ئه‌كته‌ر و مۆنۆلۆجیستی میسری.
1991: هه‌ژار موكریانی، شاعیری نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانپه‌ر و نوسه‌ری به‌ناوبانگی كورد، له‌ تاران.
1995: محه‌مه‌د ره‌زا، ئه‌كته‌ری میسری.
1999: جرترود ئیلیون، ژنه‌ زانای كیمیای زینده‌یی و ده‌رمانسازی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1988ز.
2003: نیللی مه‌زلوم، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
2004: وه‌لید ئه‌عزه‌می، شاعیر و خۆشنوس و مێژوونوسی عێراقی.
2012: تاریق عه‌بدولحه‌كیم، مۆسیقاری سعودی.

جه‌ژن وبۆنه‌كان:
رۆژی جیهانی زمانی دایك.
رۆژی جیهانی خوێندكار.

PUKmedia حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی