ئــەمــڕۆ لە مێژوودا

.

رووداوەكان:
1595: مەلیكی فەرەنسە هنری حەوتەم، جەنگ رادەگەیەنێت دژی ئیسپانیا.
1773: جیمس كوك، بازنەی جەمسەری باشور دەبڕێت، كە یەكەم كەسە بیبڕێت.
1819: سیمون بولیفار، كۆماری كەمبۆدیا رادەگەیەنێت.
1852: بەریتانیا دان دەنرێت بە سەربەخۆیی داگیركراوەكانی بویر لە ترانسفال لە باشوری ئەفۆیقیا.
1860: لەدایك بوونی ئەدیب و نووسەر و ڕووناكبیری ناوداری ڕوسی و جیهانی (ئەنتوان چیخۆف پافلۆڤیچ) لەشاری (ئاگۆنۆركی) لەباكوری قەفقاس.
1903: زەمین لەرزە لە دورگەكانی ئەندریانوف لە ئالاسكا بە هێزی 7,0 بە پێوەری رێختەر.
1917: ویلایەتە یەكگرتووەكان 25 ملیۆن دۆلار دەدات بە دانیمارك لە بەرامبەر واز هێنان لە دوورگەكان عەزراْ  لە دەریای كاریبی.
1929: حەبیبولای غازی تاجی پاشایەتی ئەفغانستان لەسەر دەنێت.
1941: هێزەكانی كومینتانگ شەڕ هەڵدەگیرسێنن دژ بە هێزە شیوعیەكان بە فەرمانی شیانج كای شیك  و جەنگی ناوخۆی چینی دەست پێدەكات.
1946: بەستنی یەكەم دانیشتنی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی.
1947: ێرب دەداتە پاڵ كۆماری یوگوسلاڤیا.
1949: پەخشكردنی یەكەم زنجیرەی تەلەفزیۆنی كۆمیدی بەناوی (زاگولبیرگرز).
1961: تیرۆركردنی سەركردە و شۆڕشگێڕ و سەرۆكی حكومەتی كۆنگۆ(باتریس لومومبا) و مومیز چومبی سەر بە بەلجیكا.
1962: بەستنی یەكەم كۆنگرەی باڵای عەرەبی لە قاهیرە.
1962: دروستكردنی یەكەم حكومەتی كوێت ئەوەش دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی دامەزرێنەر، حكومەتەكە بە سەرۆكایەتی ئەمیری كوێت شێخ عەبدولا سالم الێباح بوو.
1964: سەرەك كۆماری میسر (جمال عبدالناێر) لەكۆبوونەوەی سەرۆكەكانی وولاتانی عەرەبی لە (قاهیرە) ناڕەزایی خۆی دەربڕی بەرامبەر بە هێرشەكانی هێزی سوپای حیزبی بەعس بۆ سەر بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی كورد.
1967: جۆن لینۆن دوای ژەنینی چەند پارچە مۆسیقایەك دەستی كرد بە نوسینەوەی هۆنراوەی گۆرانی (ئادای ئینتی لفی) دواتر ناوبانگی بەم گۆرانیە دەركرد و دوای (40)ساڵ بەسەرخانەی (نۆنهافرپترڤیلد) بۆ فڕۆشتنی ئەم كاغەزە بە (2)ملیۆن دۆلار.
1986: سەركردەی لیبی موعەمەر قەزافی فەرمان دەردەكات بە وەستانی هێرشی راگەیاندن  بۆ سەر میسر.
1991: (30) ووڵاتی هاوپەیمان بەسەركردایەتی ئەمریكا لە هێرشی گەردەلولی بیابان بۆردومانی شارەكانی ئێراقیان كرد بەتایبەتی بەغداد و بەسەركردایەتی (شوارسكۆف) سەرۆكی هێزی هاوپەیمانان.
1991: سەرەتای مانۆڕی گەردەلولی بیابان، لە جەنگی كەنداوی دووەم ئەوەش بۆ رزگاركردنی كوێت لە دەستی هێزەكانی عێراقی.
1994: زەمین لەرزە لە نورسریدج لە كالیفیۆرنیا بە هێزی 6,7 بە پێوەری رێختەر كە بووە هۆی وەفاتی 60 كەس و بریندار بوونی 7000 كەس و ئاوارە بوونی 20 هەزار كەس.
1996: چیك وەریگرا لە ئەندامێتی یەكیەتی ئەوروپا.
1999: بۆیەكەم جار لە مێژووی كوردستان كەناڵی تەلەفزیۆنی ئاسمانی كوردستان (KTV) لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستان پەخشی خۆی بەجیهان بڵاوكردەوە.
2006: گریدانی كۆنگرەی نێودەوڵەتی لەیەكیەتی پایتەختی حینی میللی ئەنجامدرا لەپێناو چارەسەركردنی ئەنفلۆنزای باڵندە بەسەرپەرشتی لیژنەی تەندروستی جیهان.
2006: كۆچی دوایی هونەرمەند (جلیل مستەفا عبدالله) لە هەولێر بەنەخۆشیەكی كتوپڕ، دەستی لە مۆمیاكردن و پەیكەرتاشی هەبووە.
2007: دادگای عەدلی ئەوروپا بڕیاریدا كەبەڕەوشی پەكەكەدا بچێتەوە.
2007: لە (11)هەمین كۆبونەوەی لیژنەی باڵای جێبەجێكردنی مادەی (140)، بڕیاری ناردنەوەی عەرەبە هاوردەكان پەسەندكرا و بڕیاریش درا هەر خێزانێكی ئاوارە بگەڕێتەوە، پارچەیەك زەوی و (10)ملیۆن دیناری بدرێتی.
2007: هاوڵاتیانی كۆسۆڤۆ دەنگیان بۆ ئایندەی خۆیاندا.
2008: توركیا و ئێران یاداشتنامەیەكی لێكگەیشتن ئیمزادەكەن.
2009: سەرەك وەزیرانی ئیسرائیلی ئیهود ئۆلمەرت، ئاگربەستی راگەیاند بە یەك لایەنە لە بەرەی غەززە، كە كۆتایی هێنا بە هێرشی ئیسرائیلی بۆ سەر ئەو بەرەیە، بەلام بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند بەردەوام دەبێت لە جەنگ تا كشانەوەی دوا سەربازی ئیسرائیلی لەو غەززە.
2009: هەڵبژاردەی عومان جامی پاڵەوانێتی كەنداوی نۆزدەهەم بەدەست دێنێت، كە لە سەڵتەنەتی عومان ئەنجامدرا بۆ یەكەم جار لە مێژوویدا، ئەوەش دوای بردنەوەی لە هەڵژاردەی سعودی بە لێدانی پەنارتی.
2010: بەریتانیا و عێراق پرۆژەی (دلفی)یان بۆ خوێندنی باڵا ڕاگەیاند.
2010: تەرخانكردنی بڕی 300ملیۆن دۆلار بۆ سندوقی نیشتەجی بوون كە بۆ یەكەمین جارە گوندنشینەكان دەتوانن لەم سندوقە سودمەندبن.
2010: دەرچونی حوكمی كۆتایی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق بۆ تاوانبارانی كەیسی هەڵەبجە.
2010: روودانی كاری گێرەشێوێنی لە نێوان كۆمەڵە موسڵمان و مەسیحیەكان لە جوس لە نیجیریا كە بووە هۆی كوشتنی نزیكەی 200 كەس.
2010: لەبری تاوانی كیمیابارانی هەڵەبجەی شەهید، دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، سزای لەسێدارەدانی بەسەر (عەلی حەسەن مەجید) ناسراو بە عەلی كیمیایی دا سەپاند.
 2011: راگەیاندنی دروستكردنی حكومەتی تونسی نوی بە سەركایەتی محمد الغنوشی، كە سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆنیشی بەشداركرد لە حكومەتەكەدا و ئەوەش دوای چەند رۆژێك لە كۆتایی هێنان بە دەسەلاتی سەرۆك زین العابدین بن عەلی.

لەدایك بوون:
1463: فریدرشی سێیەم، ئەمیری هەڵبژێراوی ساكسۆنی.
1504: پاپا بیوسی پێنجەم.
1560: گاسبار بوهین، زانای سویسری لە زانستی رووەكدا.
1600: بیدرو كالدیرون دی لاباركا، عەسكەر و نوسەری شانۆ و شاعیری ئەیسپانی.
1666: ئەنتۆنیۆ ماریا فالسالفا، پزیشكی توێكاری ئیتالی.
1706: بنیامین فرانكلین، نوسەر و داهێنەر و باڵیۆزی ئەمریكی.
1720: ئان برونتە، ژنە رۆماننوس و شاعیری بەریتانی.
1732: مەلیك ستانیسواف ئۆگەستس بونیاتوفسكی، مەلیكی پۆڵەندە.
1734: ئۆگەست وایزمان، زانی زیندەیی پەرەسەندنی ئەڵمانی.
1860: ئەنتوان چیخۆف پافلۆڤیچ، ئەدیب و ڕووناكبیری ڕوسی .
1860: دۆگلاس هاید، سەركۆماری ئیرلەندە.
1863: دیفید لوید جۆرج، سەرەك وەزیرانی بەریتانیا.
1863: قوستەنتین ستانسیلافسكی، دەرهێنەر و ئەكتەری شانۆی روسی.
1880: ماك سینیت، بەرهەم هێنی فیلمی ئەمریكی.
1899: ئال كابونی، عەێابەی ئەمریكی.
1905: یەحیا حەقی، نوسەر و رۆماننوسی میسری.
1905: گیرمو ستابیلی، یاریزان و راهێنەری تۆپی پێی ئەرجەنتینی.
1911: جۆرج ستیجلەر، ئابوریناسی ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵلە زانستەكانی ئابووری ساڵی 1982ز.
1911: گافریل كاچالین، یاریزان و راهێنەری تۆپی پێی روسی.
1918: نوعمان عاشور، شانۆكار و ئەدیبی میسری.
1920: ئەمیرە ئەمیر، ژنە ئەكتەری میسری.
1931: جیمس ئیرل جۆنز، ئەكتەری ئەمریی.
1933: دلیدا، گۆرانیبێژی ئیتالی/فەرەنسی/میسری.
1935: روپ ئان مینەر، سیاسەتەداری ئەمریكی.
1937: نەبیل بەدر، ئەكتەری میسری.
1940: تاباری فازكیز، سەرۆكی ئۆرۆگوای.
1942: محەمەد عەلی كلای، یاریزانی مشتەكۆڵەی ئەمریكی.
1943: رینیە بریفال، سیاسەتمەداری هایتی.
1950: یان زفیهلیك، یاریزانی تۆپی پێی چیكۆسلۆڤاكی.
1962: جیم كاری، ئەكتەری كەنەدی.
1962: سیباستیان جونكەر، نوسەر و رۆژنامەنوسی ئەمریكی.
1964: میشیل ئۆباما، ژنە پارێزەری ئەمریكی و خێزانی سەرۆكی ئەمریكا باراك ئۆباما و خانمی یەكەمی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا.
1965: د.ج.كاروسۆ، دەرهێنەر و برەهەمهێنی ئەمریكی
1969: نافین ئەندروز، ئەكتەری ئینگلیزی.
1970: جندی تارتاكوفسكی، نیگاركێشی وێنەی جولاوی ئەمریكی بە نەچاد روسی.
1973: كواتیموك بلانكو، یاریزانی تۆپی پێی مەكسیكی.
1974: یانگ چین، یاریزانی تۆپی پێی چین.
1974: لالە ولادن بیجانی، دوو خوشكی پێكەوە لكاوی ئێرانی.
1975: جیهان راتب، ژنە ئەكتەر و گۆرانیبێژی میسری.
1975: فریدی رودریگز، ئەكتەری بورتوریكی.
1980: زوی دیسكانل، ژنە ئەكتەر و گۆرانیبێژی ئەمریكی.
1981: محەمەد فهاد، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.
1981: وارن فینی، یاریزانی تۆپی پێی ئیرلەندەی باكور.
1982: دواین واید، یاریزانی تۆپی سەبەتەی ئەمریكی.
1983: ئەلفارو ئەربیلوا، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1984: كالفین هاریس، گۆرانیبێژ و نوسەری گۆرانی ئوسكوتلەندی.
1985: بابلو بارینتوس، یاریزانی تۆپی پێی ئەرجەنتینی.
1988: هیكتۆر مۆرینۆ، یاریزانی تۆپی پێی مەكسیكی.

وەفات:
420:یەزدگرد، پاشای ساسانیەكان.
1893: رزرفورد هایس، سەرۆكی نۆزدەهەمی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا.
1961: باتریس لومومبا، سەركردە و شۆڕشگێڕی كۆنگۆ.
2002: كامیلو خوسیە پیلا،  شاعیری ئیسپانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی ساڵی 1989ز.
2006: جلیل مستەفا عبدالله، هونەرمەندی كورد لە هەولێر.
2010: ئیریك سیگال، رۆماننوسی ئەمریكی.
2010: جیوتی باسو، سیاسەتمەداری هیندی.
2012: محەمەد رویشە، مۆسیقاری مەغریبی.
2012: ئەحمەد حەمیدە نوسەری میسری.
2012: مستەفا سەید ئەحمەد، گۆرانیبێژی سودانی.

جەژن و بۆنەكان:
جەژنی قەدیس ئەنتۆنیۆسی گەورە.

PUKmedia ئا/ حسێن هەڵەبجەیی