كۆرۆنا و سەرنجێك لە خوێندنی ئەمساڵ (2019- 2020)

.

زانكۆ وەك ناوەندێكی باڵا بۆ پێگەیاندنی كادیری شارەزا لە بوارە جۆراوجۆرەكانی ژیانی كۆمەڵگە ، ئامانجی سەرەكی زانكۆكان رەخساندنی هەلێكی گونجاوە بۆ هاووڵاتیان هەتاوەكو ئاستی رۆشنبیریی و زانستیی و فیكریی پەرەپێبدەن و كەسانی گونجاو و شارەزا درووستبكەن, ئەوانەش بە شێوازێك كە كۆمەڵگا بەرەو ئەوپەڕی خۆشگوزەرانی ببەن، ئەوەش لە بە دۆزینەوەی چارەسەر بۆ كێشەكانی ژیان بە هەموو جۆرەكانییەوە.

سیستەمی خوێندن لە زانكۆكانی عیراق بە گشتی و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی لە رووی چەندێتی و چۆنێتییەوە بە شێوەیەك لە هەر  قۆناغێك بەشێك لە زانیارییە پێویستەكانی پسپۆڕی دەداتە خوێندكاران هەتا لە كۆتاییدا ببنە مرۆڤێكی بەكەڵك بۆ كۆمەڵگە و بە هەگبەیەكی پڕ لە زانیارییەوە، هەروەها پێویستە وەزارەتی خوێندنی باڵا بە پلان كار لەسەر پێگەیاندنی تاكی ئەكادیمیست و كاركەر بكات, ئەوەش بە ئەنجامدانی توێژینەوە لەوەی كە بازاڕی ئەمڕۆ پێویستی بە چ پسپۆڕی و پیشەیەكە، هەتاوەكو هەم خوێندكارانی دەرچووی زانكۆكان لە ژیانی پاش زانكۆیاندا هەلی كاریان دەستبكەوێت و هەم بە كردارەكیی خزمەت بە بازاڕ و ژیان بكەن, ئەمە بە شێوەیەكی گشتی دەبێت فەلسەفەی وەزارەتی خوێندنی باڵا بێت بۆ ئەوەی ببێتە دامەزراوەیەكی كاریگەر.

سەبارەت بە بڕیارەكانی وەزارەتی خوێندنی باڵا پەیوەست بە شێوازی كۆتاییهێنان بە ساڵی خوێندنی (2019-2020) لێرەدا چەند تێبینییەك دەخەینەڕوو:

دوایین رووداو (ڤایرۆسی كۆرۆنا) یە كە پرۆسەی خوێندنی لە تەواوی وڵاتانی جیهان پەكخستووە، بەتایبەتیش لە عیراق و هەرێم (مەبەستم لەوەیە كە رێوشوێنی گونجاو بگیرێتەبەر بۆ خۆپاراستن لە نەخۆشی كۆرۆنا, بۆ ئەوەش دەبێت پرس بە كەسانی پسپۆر و شارەزا بكرێت و رایان وەربگیرێت).

پرۆسەی خوێندن لە زانكۆ و پەیمانگەكان پێكدێت لە یەكەی خوێندن (Syllabus) كەسانی شارەزا و پسپۆر بە شێوەیەك دایانڕشتووە كە تەواوكەریی یەكتر بن, واتا قۆناغەكانی خوێندن بەیەكەوە پەیوەستن, ئەگەر هاتو پرۆسەی خوێندن بە هەر شێوەیەك لە شێوەكان پەكی كەوت ئەوا دەبێت خوێندكار قەرەبوو بكرێتەوە، چونكە قۆناغەكانی دوای ئەوە پێویستییان بە زانیارییەكانی قۆناغەكانی پێشووترە.

- یەكەی خوێندن پێكدێت لە بابەتەكانی خوێندن كە دەبێت خوێندكار لە ماوەی خوێندنەكەیدا بیانخوێنێت، بەو شێوازەی كە باسمان كرد دانراون, بۆیە فەوتانی ماوەیەك لە خوێندنی هەر خوێندكارێك (بە شێوەی تیۆری یان پراكتیكی) وا دەكات كە كەلێن بكەوێتە هەگبەی زانیارییەكانی و كاریگەریی نەرێنی لە داهاتووی پسپۆڕێتی و پیشەكەیدا درووستبكات. تاقیكردنەوەی وەرزیی و ساڵانەی خوێندكاران بەشێكی ترە لە پرۆسەی خوێندن كە لە زۆربەی وڵاتاندا پەیڕەو دەكرێت, هەتاوەكو بزانین تا چ ڕادەیەك زانیارییەكانی بە شێوەی راست و درووست وەرگرتووە ئەوا بەپێی ئەو زانیارییانە نمرە وەردەگرێت. ئەركی سەرشانی مامۆستا ئەوەیە لە ماوەی ساڵەكەیدا لانی كەم 90-80% ی زانیارییەكانی بە خوێندكاران و قوتابیان بگەنێت لە هەر وانەیەكدا.

رۆژێك یەكێك لە توێژەر (موعید) ەكانی بەشەكەمان ویستی پێشكەشی خوێندنی باڵا (ماستەر) بكات لە یەكێك لە زانكۆكانی ناوخۆی هەرێم, بەڵام ئەو زانكۆیە چەند بابەتێكی بۆ تاقیكردنەوەی توانستی زانستیی دیاری كردبوو كە موعیدەكە لەماوەی خوێندنی بەكالۆریۆسیدا یەكێك لەو بابەتانەی نەخوێندبوو كە بۆ تاقیكردنەوەكە دیاریی كرابو, تەنانەت نەیدەزانی بابەتە دیاریكراوەكە سەر بە چی بابەتێكە هەتا بەدوایدا بگەڕێت و دەستی بكەوێت, ئەوەش بەهۆی ئەوەی كە ئەو ساڵەی ئەم لە قۆناغی چواری زانكۆیدا بوو مانگرتنی مامۆستایان بوو و بەشێك لە بابەتەكانی پێ نەوترابوو (مەنهەجەكەی بە شێوازێكی تەواو وەرنەگرتبوو). ئەوە نموونەیەكە لە یەك بابەتی وانەیەك, ئەی كاریگەرییەكە چۆن دەبێت ئەگەر هاتوو خوێندكار كۆرسێكی تەواوی بفەوتێت؟

لە لایەكی ترەوە داواكردنی ڕاپۆرت لە خوێندكار بەمەبەستی دەرچوون لە ئێستادا خەریكە دەبێتە كارێكی ڕۆتین چونكە بەشێك لە خوێندكاران لە بازاڕەكاندا بە پارەیەكی زۆر هەرزان و بە شێوازێكی زۆر نازانستییانە ئەو ڕاپۆرتانەیان دەست دەكەوێت لە كاتێكدا كە ناتوانن سیمینارێكی زانستیی لەسەر ڕاپۆرتەكانیان ئەنجامبدەن یان هیچ نەبێت بە شێوەیەكی ڕاست و درووست وەڵامی پرسیارەكانی لەمەڕ بابەتەكە بدەنەوە (بە دڵنیاییەوە مەبەستمان لە هەموو خوێندكارێك نیە چونكە خوێندكاری وامان هەیە زور بە توانایە).

ئایا چی بكرێت؟ دەتوانرێت تاقیكردنەوەكان بەشێوەیەكی ئەلیكترۆنیی ئەنجام بدرێت هەروەكو ئەوەی كە وەزارەتی خوێندنی باڵای عیراق جێبەجیی دەكات سەرەڕای كەموكورتییەكانی بەڵام زۆر لەوە باشترە كە نەكرێت.

هەروەها, دەشتوانرێت قۆناغەكان جیا بكرێنەوە بەجۆرێك هەر قۆناغە و لە ماوەیەكی جیاواز و دیاریكراودا تاقیكردنەوەكان ئەنجامبدات بە گرتنەبەری ڕێكارە تەندرووستییەكان ئەوەش لەپێناو كەمكردنەوەی مەترسییەكانی سەر تەندرووستییمان. هەرچەندە ئەركی بۆ سەر زانكۆ و كۆلێج و بەشەكان قورستر دەبێت و ماوەیەكی زیاتری پێویست دەبێت بەڵام باشترە لەوەی كە تاقیكردنەوە نەكرێت و داوای ڕاپۆرت بكرێت وەكو مەرجی دەرچوون.

PUKmedia رحمن عزیز محمد- خوێندكاری دكتۆرا لە بواری كیمیا/ زانكۆی گەرمیان.

[email protected]