ئەمـڕۆ لـە مـێژوودا

جیهان 08:46 AM - 2020-02-16

رووداوەكان:

1723: دانانی لویسی پانزەهەم بە مەلیكی فەرەنسە.

1785: ئەنتوان لافوازیە سەركەوتووبوو لە شیكردنەوەی ئاو بۆ ئۆكسجین و هایدرۆجین.

1815: ناپلیۆن پۆناپارت برا بۆ شوێنی دوورخراوەی لە (ئیلبا).

1863: دامەزراندنی لیژنەی نێودەوڵەتی خاچی سوور لەسەر دەستی پیاوی سەرمایەداری سویسری (جان هنری دونانت).

1915: هێزەكانی سوپای قەیسەری روس شاری ئەرزرۆم و دەوروبەری داگیركرد لە باكوری كوردستان.

1918: سەربەخۆیی لیتوانیا.

1923: دۆزینەوەیی گۆڕی (توت عنخ ئامون) لە (ئەقسەر) لەسەر دەستی زانای شوێنەوار (هوارد كاتەر).

1926: هەڵگیرسانی راپەڕینەكانی باكوری كوردستان.

1948: راگەیاندنی كۆماری میللی كۆریای باكور بە یارمەتی یەكیەتی سۆڤیەت.

1949: هەڵبژاردنی شاری (ستراسبورگ) بە بارەگای ئەنجومەنی ئەوروپا.

1951: جۆزێڤ ستالین نەتەوە یەكگرتووەكانی تۆمەتباركرد كە چەكێكە بۆ جەنگ هەڵگیرسان.

1959: دامەزراندنی یەكیەتی گشتی قوتابیان لە عێراق لەلایەن پارتی كۆمۆنیست و لایەنە دیموكراتی و نیشتمان پەروەرانی عێراق لە (كورد و عەرەب و توركمان و ئاشوری و ئەرمەنی).

1959: عەقید (فیدل كاسترۆ) بوو بە سەرۆكی حكومەتی كۆبا دوای هەڵمەتێك كە پێی هەستا بە دوورخستنەوەی دیكتاتۆر (فۆلگینسیۆ باتیستا).

1965: سەرۆكی ئەنجومەنی ئوممەی كوێتی (عەبدولعەزیز حەمەد سەقەر) دەستی لە پۆستەكەی كێشایەوە و (سعود عەبدولعەزیز عەبدولرەزاق) هەڵبژێرا بۆ ئەو پۆستە.

1971: یابان یەكەمین مانگی دەستكرد (نانسی) هەڵدا.

1979: زەمینەلەرزە لە نزیك كەناری بیرو بە هێزی 6,9 بە پێوەری رێختەر كە بووە هۆی كوژرانی 14 كەس.

1985: سوپای لوبنانی لە (سەیدا) بڵاوبوونەوە دوای شكانەوەی هێزەكانی ئیسرائیل لەوی.

1986: فڕۆكە فەرەنسیەكان بۆردومانی دۆڵی (دوم)یانكرد دژ بە بنكەی ئاسمانی لیبیا لە باكوری چاد لە میانی ئاڵۆزی نێوان چاد و لیبیا.

1989: دامەزراندنی ئەنجومەنی هاوكاری عەرەبی كە پێكهاتبوو لە میسر و ئەردەن و عێراق و یەمەنی باكور.

1992: تیرۆركردنی ئەمینداری گشتی حیزبوڵا (عەباس موسەوی) لە ئەنجامی بۆردومانی ئیسرائیلدا.

1997: دامەزراندنی (ڕێكخراوی هاوبیرانی رێبازی نەتەوەیی كورد) لە ئەوروپا.

1999: دەستگیركردنی (عەبدوڵلا ئۆجەلان) لە كینیا ,ڕاگەیاندرا.

2000: ڕوسیا پەیوەندی لەگەڵ پەیمانی ناتۆدا ئاسایی دەكاتەوە، پاش ئەوە بەهۆی شەڕی كۆسۆڤۆوە ناكۆكی تێدا دروستبوو.

2003: كردنەوەی بارەگای پارتی لەشاری سلێمانی.

2004: ئەنجومەنی حوكم لە عێراق پرۆژەی بڕیارێكی پێشنیاز كراوی لە لایەن مام جەلال –ەوە پەسەند كرد, سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی هەموو ئەو یاسا و ڕێوشوێنانەی ڕژێمی ڕووخاو كە ڕێگربوون لە بەردەم ئاوەدانكردنەوەی نەجەف و كەربەلا.

2005: رێكەوتننامەی (كیوتو) چووە بواری جێبەجێكردنەوە.

2007: نێچیرەڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان لەلایەن یانەی ئابووری نێودەوڵەتی بەسەركردەی لاوی جیهان هەڵبژێردرا..ئەم مەراسیمە ساڵانە دەكری.

2010: سەرۆكایەتی كۆماری عێراق یاسای قەرەبووكردنەوەی كەلوپەلی ماددەی دەستی ڕژێمی بەعسی پەسەندكرد، بەگوێرەی یاساكە 8 ملیار دۆلار بەر كورد دەكەوێت، بۆ قەرەبوكردنەوەی زیانلێكەوتوانی.

2011: هەڵگیرسانی یەكەم خۆپیشاندانی میللی بۆ كەوتنی رژێمی موعەمەر قەزافی لە شاری (بەیزا)ی لیبیا.

2012: بەهۆی ئاگركەوتنەوە زیاتر لە (300) زیندانی لە گرتوخانەیەكی هیندۆراس گیانیان لەدەستدا.

 

لەدایكبوون:

1472: نیكۆڵای كۆپەرنیكۆس، زانای گەردونناسی پۆڵۆنی، لەشاری تۆرۆن.

1822: فرانسیس جالتون، زانای بیركاری ئینگلیزی.

1828: جان هنری دونانت، پیاوی سەرمایەداری سویسری و دامەزرێنەری لیژنەی نێودەوڵەتی خاچی سور و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1901ز.

1838: هنری بروكس ئادمز، مێژوونوسی ئەمریكی.

1848: ئۆكتاف میربو، نوسەری فەرەنسی.

1923: عیسمەت عەبدولعەلیم، ژنە گۆرانیبێژی میسری.

1926: ئەحمەد فوئاد محیەدین، سەرەك وەزیرانی میسر.

1941: كیم جونگ ئیل، سەرۆكی كۆریای باكور.

1946: سەمیر وەحید، ئەكتەری میسری.

1964: بیبیتو، یاریزانی تۆپی پێی بەرازیلی.

1970: ئەنجلو بیروتسی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.

1971: خالید عجیرب، ئەكتەری كوێتی.

1971: ئەماندا هولدن، ژنە ئەكتەری ئینگلیزی.

1972: سارە كلارك، ژنە ئەكتەری ئەمریكی.

1975: كاریس بەشار، ژنە ئەكتەری سوری.

1979: فالانتینۆ روسی، پاسكیل سواری ئیتالی.

1984: ئوسامە ملولی، مەلەوانی تونسی.

1988: دنیلسۆن بریرا نیفیس، یاریزانی تۆپی پێی بەرازیلی.

1988: دییگو كابیل، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.

 

وەفات:

1391: یۆحەننای پێنجەم بالیولوج، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریەتی بێزەنتی.

1907: جوزویە كاردوچی، شاعیری ئیتالی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی ساڵی 1906ز.

1917: ئۆكتاف میربو، نوسەری فەرەنسی.

1925: ئەمین فەیزی بەگ، نوسەری ناوداری كورد و ئەفسەری پایەبەرز، لە دایك بووی (1860)ە لە سلێمانی.

1932: فردیناند بویسون، سیاسەتمەداری فەرنسی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1906ز.

1976: حسێن سدقی، ئەكتەری میسری.

1990: كیس هارینگ، نیگاركێشی ئەمریكی.

1992: عەباس موسەوی، ئەمینداری گشتی حیزبوڵای لوبنانی.

2005: سامی سەرحان، ئەكتەری میسری.

2009: ستیفان كیم سو هوان، كاردیناڵی كاسۆلیكی كۆریای باشور و سەرۆكی ئەسقەفەكانی سیئۆل.

 

جەژن و بۆنەكان:

جەژنی سەربەخۆیی لە لیتوانیا.

 

PUKmedia ئا/ حسێن هەڵەبجەیی