قادر عەزیز: یەكێتی رۆڵی گرنگی لەرێككەوتنی هەسەدە و سوریا هەبووە

.

قادر عەزیز، ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان باس لە گرنگیی ڕێككەوتنی نێوان هەسەدە و ڕژێمی سوریا دەكات و دەشڵێت: یەكێتیی ڕۆڵی گرنگی لە ڕێككەوتنی هەسەدە و ڕژێمی سوریا هەبوو.

قادر عەزیز لە چاوپێكەوتنێكیدا باس لە پیلانگێڕییەكانی توركیا و ڕوسیا و ئەمەریكا دەكات لەسەر ڕۆژئاوای كوردستان و دەڵێت: ״ئەو نەوتەی لە ڕۆژئاوای كوردستان هەیە كارتێكی بەهێزە بە دەست كوردەوە.

*با لەو پرسیارەوە دەست پێ بكەین، بۆچی ئەم دۆخە لە ڕۆژئاوای كوردستان ڕووی دا؟

قادر عەزیز: هەموو ئەوانەی كە ڕوویان دا بە زیانی گەلی كورد لە ڕۆژئاوای كوردستان بوو. كۆمەڵێك پیلانگێڕی هۆكاری ئەم ڕووداوانە بوون، تەنانەت لە ڕێككەوتنی ترەمپ و ئەردۆغان كە ئەمەریكییەكانیش بە تووندی لێی ناڕازین. من بە خیانەتی ئەمەریكا ناوی نابەم، چونكە هیچ كەس لەم هەڵوێستەی ترەمپ ڕازی نییە، ئیلهام ئەحمەد دەڵێت: ئێمە ناتوانین ناوی خیانەتی لێ بنێین. بەڵام ئەمەریكا لەوێ كوردی جێهێشت و سازشی لەسەر كرد. كوردەكان ناچار بوون بۆ ڕاگرتنی هێرشی توركیا بە شێوەیەك لەگەڵ حكومەتی سوریا سازش بكەن، كە بە لێكتێگەیشتن یان ڕێككەوتنی سەربازی ناوی دەبەن. گوتیان ئێمە لە پێناو پاراستنی نەتەوەكەمان لە بەرانبەر هێرشەكانی توركیا، سازشێكی بە ئازار لەگەڵ بەشار ئەسەد دەكەین. تا ڕادەیەك گەڕانەوەی هێزەكانی سوریا بۆ سەر سنوورەكان ڕێگری لە هێرش و پەلامارەكانی توركیا دەكات، ئەمە سەروەریی سنووری سوریایە كە مافی خۆیانە داوا لە دیمەشق بكەن بۆ پاراستنی ئەم سنوورە، چونكە دوای هێرش و پەلامارەكانی توركیاش بۆ سەر ڕۆژئاوا هەموومان هیوامان بە هەڕەشەكانی ترەمپ بوو كە بەر بە هێرشەكانی توركیا بگرێت، پەلاماری خەڵكی سڤیل نەدرێت، چونكە ترەمپ دەیتوانی بە ڕێككەوتنێك هێرشی توریكا ڕابگرێت. فشارێكی زۆریش لە لایەن میدیاكان، كۆنگرێسی ئەمەریكا، زۆربەی وڵاتانی عەرەبی و هەندێك لە وڵاتانی ئەورووپا بە تایبەت فەڕەنسا و ئەڵمانیا هەبوو دژی هێرشی توركیا بۆ ڕۆژئاوای كوردستان، بەڵام بە داخەوە ئەو ڕێككەوتنەی ترەمپ بۆ ڕاگرتنی شەڕەكە، زۆر لە شەڕەكە زیانبەخشتر بوو، چونكە ئەوەی توركیا بە شەڕ نەیتوانی ئەو ڕێككەوتنە پێی بەخشی. ڕێككەوتنی توركیا و ڕوسیایش هەر بە هەمان شێوە بە زیانی گەلی كورد تەواو بوو، ڕوسیا شەرعییەتی زیاتری دا بەو خواستانەی توركیا كە ئەمەریكا پێی بەخشیبوو، هەموو ئەم هەنگاوانە بە دژ و لە زیانی كوردانی ڕۆژئاوا تەواو بوون.

*بۆچی ئەو گەلەكۆمە گەورەیە لەسەر ڕۆژئاوای كوردستان هەبوو، ئایا ئەزموونێك بوو كە دەیانویست لە ناوی بەرن، ئایا ئەمەریكا ئامانجێكی تری هەبوو بۆ نموونە ڕۆژئاوا بە كارتێك بگۆڕێتەوە بە توركیا؟

قادر عەزیز: ئەو هێزانە ئەم سەودایانەی نێوان ترەمپ و ئەردۆغان و لە نێوان ترەمپ و پۆتین لە مێژە هەوڵ دەدەن كە دەستكەوتەكانی كورد لە ڕۆژئاوا بچووك بكەنەوە و بیبەنە ناوخۆی سوریا، لە ئێستادا بەم شێوەیەیە. واتا ڕوسەكان بەرگری لە بەشار ئەسەد دەكەن و دەیانەوێت سوریا سەركردایەتیی هەمووی بكات، ئەمە لە قازانجی ئەردۆغانیشە كە كورد هیچ ئاسۆیەكی بۆ سەربەخۆیی و كیانێكی كوردی نەمێنێت. توركەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە ڕێگەمان لە درووستبوونی كیانێكی كوردی گرت، پلانی ترەمپیش ئەوە نەبوو كە كیانێك بۆ كورد درووست بكات، بەڵكوو ئەمەیان وەكو كارتێك دوای تەواوبوونی داعش بە كار هێنا و لەگەڵ توركیا و ڕوسیا سەودایان پێ كرد. لەوانەیە زۆربەی ئەم ڕێككەوتنانە سەر نەگرن، بە تایبەتی ڕێككەوتنی توركیا و ڕوسیا كێشەی تێ كەوتووە. ڕێككەوتنی توركیا و ئەمەریكاش تا ئێستا تەواو نەبووە، چونكە هەم كۆنگرێس و هەم پنتاگۆن ناڕازین لە سەر ئەم ڕێككەوتنە. بابەتەكە تەنها ڕۆژئاوا نییە، كێشەی تریان لەگەڵ توركیا هەیە، بە داخەوە هەمووی بۆ لەناوچوونی دەستكەوتی كورد لە ڕۆژئاوای كوردستان كرا. (پەیەدە) ڕۆڵێكی سەرسوڕهێنەری هەبوو، توانیی داعش لە ڕۆژئاوا لە ناو بەرێت، توانی ڕەققە كۆنتڕۆڵ بكات كە ناوەندی خەلافەتی داعش بوو. ئەمەریكا و هاوپەیمانەكانی بە تەنها نەیاندەتوانی ئەم كارە بكەن. بە داخەوە بەم هەڵوێستەی ترەمپ جارێكی تر بێمتمانەیییەكی زۆر لە نێوان كورد و ئەمەریكا درووست بوو، لە ئێستادا بە هۆی ئەو نەوتە كە لە ڕۆژئاوا هەیە، ترەمپ تا ڕادەیەك پاشەكشێی كردووە، نەوت لە بەرانبەر هەموو سازشێكی تر، كارتێكی گرینگە بۆ (پەیەدە)، بە تایبەتی لەگەڵ بەشار ئەسەد. ئەمەریكا نەوتەكەیان بۆ دەپارێزێت كە چەندین قازانجی هەیە، یەكەم: لە ڕووی ماددییەوە، دووەم: لە ڕووی دەستكەوتەوە، سێیەم: وەكو كارتێكی سازش لەگەڵ بەشار ئەسەد بۆ داهاتوو سوودی لێ ببینن. نازانم بەم ئەنجامانە دەگەن یان نا؟ تا ئێستا هیچ لایەنێك وەكوو (هەسەدە) و (پەیەدە) لە لایەن ئەم وڵاتە زلهێزانەوە گەمارۆ نەدراوە، لە ماوەی (10) ڕۆژ سێ ڕێككەوتن، دوو ڕێككەوتنی نێودەوڵەتی و ڕێككەوتنی (هەسەدە) لەگەڵ سوریایش، ئەوەی كە لەم دۆخەدا گرینگە خۆڕاگرییەكە كە لە ڕۆژئاوای كوردستانە و بە ڕای من تا ئێستا لە مێژووی كورد نەكراوە.

*ئەوەی لە ڕۆژئاوا كرا بەشێك لە هێزەكانی هەرێم و ڕۆژئاوا وتیان ئەوە پەكەكە بەسەر ڕۆژئاوایدا هێنا، ئایا ئەمە هەڵوێستێكی نانیشتیمانی نییە لە بەرانبەر ئەو ستاییشانە كە لە (پەیەدە) كرا؟

قادر عەزیز: ئەوانە دژی (پەیەدە)ن، بەو هۆیە كە (پەیەدە) هێزێكی سەربەخۆیە، لە ژێر كۆنتڕۆڵی پارتی و هێزەكانی تردا نییە. (ئەنەكەسە) سەر بە توركیایە، تەنانەت هێزی تریش لە كوردستان هەیە كە هەڵوێستی سلبییان لە بەرامبەر (پەیەدە) و (هەسەدە) هەیە، بەردەوام دەیانەوێت ڕەخنەیان لێ بگرن. بۆ نموونە لە سەرەتای شۆڕشی گەلانی سوریا هیچ كەس وەكوو كورد چەوساوە نەبوو، جگە لەو هەڵوێستە شۆڤێنییە كە دیمەشق بەرانبەر بە كوردەكان هەیبوو، كوردەكان تەنانەت ناسنامەیان نەبوو، كورد بەشێك بوو لە شۆڕشەكە بەڵام نەچوونە شەڕێكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ بەشار ئەسەد، چونكە ناوچەی ئەوان هەموو پێكهاتەیەكی تێدایە، تاكتیكێكی دروستیان بە كار هێنا، نەیاندەویست شەڕەكە بۆ شەڕی كورد و عەرەب بگۆڕێت و لەمەیشدا سەركەوتوو بوون. ئەو هێزانەی كە ئێستا باسی (پەیەدە) دەكەن و دەڵێن: دەبوایە زووتر لەگەڵ بەشار ئەسەد ڕێك بكەوتایە، هەمان ئەوانەن كە دەیانوت (پەیەدە) بەشێكە لە بەشار ئەسەد. ئەمە قسەی هێزە بەناو ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریاش بوو، دەیانگوت (پەیەدە) و (هەسەدە) لەگەڵ بەشار ئەسەدن و ئۆپۆزسیۆن نین، جاری پێشوو بەشار ئەسەد بە كەمترین داخوازییەكانی كورد ڕازی نەدەبوو، ئەمجارەیش ئەگەر ڕوسیا بە جددی نەهاتایەتە پێشەوە، بە ڕێككەوتنە سەربازییەكە ڕازی نەدەبوو. یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان لەم ڕێككەوتنەدا ڕۆڵێكی گرینگی گێڕا، بەشێك لە دیدار و دانوستانەكان یەكێتیی ڕێكی خستن، (ئەنەكەسە) و هێزگەلی تر بۆ بیانوویەك دەگەڕێن بۆ ئەوەی دژایەتیی (پەیەدە) بكەن و ڕەخنەی لێ بگرن. (ئەنەكسە) بەشێك لە ئەجێندای توركیا بووە، یەكێك لەو هێزانە بووە كە چاوەڕێی ئەوە بوو ئەگەر عەفرین داگیر كرا، توركیا ئیدارەكەی ڕادەستی (ئەنەكەسە) بكات، كەواتە بەشێكە لە حكومەتی توركیا. من ناڵێم (پەیەدە) كەموكوڕیی نییە و ڕەخنەی لەسەر نییە، هەر هێزێك كە حكومڕان بێت بێ ڕەخنە نییە، بەڵام (پەیەدە) لەبەر ئەوەی دەستتێوەردانی قبووڵ نەكرد، ناكرێت بە تاوانی یەكڕیزی تاوانبار بكرێت، ئەمە پەیوەندیی بە یەكڕیزیی كورد و هێزە نیشتمانییەكانەوە نییە، بەڵكوو پەیوەندیی بە پاراستنی دەستكەوتەكانی كوردە لە ڕۆژئاوای كوردستان، پارتی دەیویست بە هەر شێوەیەك بێت دەستتێوەردان بكات و (ئەنەكەسە) و هێزی ڕۆژ بنێرێتەوە بۆ ئەوێ، سەرەتا وایان دانابوو كە ڕۆژئاوا دابەش بكەن لە نێوان (ئەنەكسە) و (پەیەدە)دا. لەگەڵ ئەوەشدا (پەیەدە) دەبێت مامەڵەیەكی دیموكراسییانە لەگەڵ هێزە سیاسی و نیشتمانییەكانی تردا بكەن، چونكە (پەیەدە) و (هەسەدە) نموونەیەكی گەورە لە ئیدارەی دیموكراسین لە ڕۆژئاوای كوردستان. یەكێك لە نیشانەكانی دیموكراسییەت، قبووڵكردنی فرە حزبی و بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی ڕاستەقینەیە.

*بۆچی دەیانەوێت بڵێن هۆكاری شكستی ڕۆژئاوا پەكەكە بوو؟ لە كاتێكدا ئێوە تیشك دەخەنە سەر ئەوەی كە گەلەكۆمەیەكی ناوچەیی و نێودەوڵەتییە دژی كورد و ئەزموونەكەی هەبووە، بۆچی ئەو میدیایانە دەیبەستنەوە بە دەستتێوەردانی پەكەكە لە ڕۆژئاوا؟

قادر عەزیز: ئامانجی ئەم میدیایانە چەواشەكارییە. ڕووداوی جۆراوجۆر درووست دەكەن، ئایا (16)ی ئۆكتۆبەر خیانەت بوو؟ ئەوان بۆ ئەوەی كارەساتی ڕیفراندۆم كە بە هۆیەوە نیوەی كوردستانیان پێی لە دەست دا، بیشارنەوە و خەڵكانی تر بە خیانەت تۆمەتبار دەكەن، بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی لەسەر خۆیان لابەن. دەیانەوێت بەم شێوەیە داكۆكی لە خۆیان بكەن، ڕاستە (پەكەكە) لە زۆر ڕووەوە كاریگەریی هەیە، بەڵام ئیدارەی ڕۆژئاوای نەكردووە. كارەكتەرەكانی ڕۆژئاوا ڕۆڵی گرینگیان لە دنیا هەیە، بۆ نموونە مەزڵوم كۆبانێ، ئیلهام ئەحمەد، ساڵح موسلیم و دەیان كەسی تر، چ كاریزمایەك هاوشێوەی ئەم كەسانە لەم پارچەی كوردستان درووست بووە؟ ئەوان (پەكەكە) نین، بەڵام نزیكایەتییەك هەیە لە نێوانیاندا، (پەكەكە) هێزێكی كوردستانییە، ڕۆڵیشی لە شەڕی داعشدا هەبووە، ئەو قسەی ترەمپیش كە زیاتر بۆ ڕازیكردنی توركیایە هیچ بایەخێكی نییە، چونكە (پەكەكە) شەڕی تیرۆر و داعشی كردووە، تەنانەت لەسەر داوای پارتی لە مەخموور شەڕی داعشی كرد، كێ سوپاسی كرد؟ لە هەموو ناوچەكان شەڕی داعشی كرد. جارێكیان لەگەڵ سەركردەی حزبێكی ڕۆژئاوا گفتوگۆمان دەكرد گوتی: (پەیەدە) دیكتاتۆرە، بەڵام لە هەمان كاتدا وتی: ئەگەر (پەیەدە) نەبوایە داعش هەموو كوردی ڕۆژئاوایان سەردەبڕی. مانای ئەوەیە هەندێكیان ناڕەزایییان لە (پەیەدە) هەیە كە دەگەڕێتەوە بۆ بەرژەوەندیی تەسكی حزبایەتی، بەڵام ڕۆڵی گرینگی (پەیەدە)یان لە شەڕی داعش قبووڵە.

*مەزڵوم كۆبانێ لە دوایین وتاریدا دەڵیت، كورد دەبێت چی بكات و ڕوو لە كوێ بكات؟ كوردی ڕۆژئاوا لە دۆخی ئێستا و بە بوونی ئەم دوژمنانە لە ناوچەكەدا دەبێت چی بكات؟

قادر عەزیز: كورد دەبێت یەكگرتوو بێت، كە بە داخەوە ئەمە هێشتا نییە، هەڵوێستی دنیای دەرەوە بە ڕادەیەكی زۆر پشتیوانیی دۆزی گەلی كوردە لە ڕۆژئاوای كوردستان، لە كاتێكدا ئەم پشتیوانییە لە لایەن هێزە سیاسییە كوردەكان نابینرێت، ئەوە ڕاستە خۆپیشاندان بۆ پشتیوانیی ڕۆژئاوا كرا، یارمەتیی كۆكرایەوە و پاڵپشتییان كرد لە خۆڕاگریی كوردەكان، بەڵام ئەوان پشتیان بە ئیرادە، مەعنەویات و خۆڕاگریی خۆیان بەست، كە بووە هۆی پشتیوانییەكی گەورەی نێودەوڵەتی. دەتوانن لەم دەرفەتە سوود ببینن بۆ ئەوەی لە داهاتوودا گۆڕانكاریی زۆر بكەن. لە نێوان ڕوسیا و توركیا، لە نێوان ئەمەریكا و توركیا كێشە هەیە، بە ڕای من ئەم ڕێككەوتنانە سەر ناگرێت، كوردەكان دەتوانن لە ماوەیەكی نزیكدا دۆخەكە لە بەرژەوەندیی خۆیاندا بگۆڕن.

*باشووری كوردستان لە بەردەم مەترسییەكی هاوشێوەی گەلەكۆمەی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدایە؟

قادر عەزیز: باشووری كوردستان بەشێكە لە ناوچەكە و بەشێكە لە گۆڕانكاریی ناوچەكە. دۆخێكی ئاڵۆز و نائارام ناوچەكەی گرتووەتەوە، لە سودان، توونس، لوبنان، عێراق، شەڕی ڕۆژئاوا، تەنانەت ئێران و توركیایش. یەكێك لەو هەڕەشانەی كە لەسەر باشووری كوردستان هەیە، ناڕەزایی خەڵكە. خۆپیشاندانەكانی لوبنان و بەغدا لەسەر گەندەڵی و ناعەدالەتییە، كە لە كوردستانیش هەیە. كوردستان لە بەغدا جیا نییە، لە كوردستانیش دەبێت هەوڵ بدرێت بۆ چاكسازیی ڕاستەقینە، بۆ جێبەجێكردنی داخوازییەكانی خەڵك نەك بۆ جوانكردنی دەموچاوی حكومەت. دەبێت یاساكان لە خزمەتی خەڵكدا بگۆڕدرێن، كۆتایی بە گەندەڵی بهێنرێت كە هەڕەشەیەكی گەورەترە لە تیرۆر بۆ سەر ئەزموونی باشووری كوردستان. باشووری كوردستان دەبێت لە ڕووی دیبلۆماسی و سیاسی پێداچوونەوە بە خۆی بكات و مامەڵەی ترەمپ لەگەڵ ڕۆژئاوا لەبەرچاو بگرێت. جێهێشتنی ڕۆژئاوا لە لایەن ئەمەریكاوە، لەوانەیە بۆ ئێمەیش ڕوو بدات. بەو بێمتمانەییە كە لە نێوان خەڵك و دەسەڵات هەیە، ئەگەر ئەوە ڕوو بدات، ئێمە ناتوانین وەكو ڕۆژئاوا خۆڕاگری بكەین و دەستكەوتەكانمان بپارێزین. چاكسازی دەبێت پێش دروستبوونی قەیران بكرێت، ئەگەر نەكرا، كارەسات ڕوو دەدات، پێویستە هەنگاوەكان ئەرێنی بن، داهاتی كوردستان و نەوت شەفاف بێت، خەڵك دەبێت لەم داهاتە سوودمەند بێت، مەركەزییەت لە حكومڕانیی باشووری كوردستان نەمێنێت، واتا بە شێوەی حكومڕانییەكی مەدەنی و دیموكراسی بێت، كە هەموو لایەنەكان شەریكی ڕاستەقینەی دەسەڵات بن.

PUKmedia  ئاژانس