ئەمڕۆ لە مێژوودا

جیهان 08:36 AM - 2019-11-05

5 نۆڤەمبەر

رووداوەكان:

1605: ئینگلتەرە (جای فوكس)ی دەستگیركرد، كە ساڵانە یادی دەكەنەوە بە ناوی (شەوی بون فایەر).

1630: كۆتایی جەنگی نێوان ئینگلتەرە و ئیسپانیا بە مۆركردنی رێكەوتننامەی مەدرید.

1757: سوپای بروسیا بە سەركردایەتی ئیمبراتۆر فریدریخی دووەم، هەرەسی هێنا بە سوپای فەرەنسە كە ژمارە و چەك و تەقەمەنیشیان زیاتر بوو، لە شەڕی روسباش لە میانی جەنگی حەوت ساڵەی نێوانیان.

1789: كۆمەڵەی نیشتمانی فەرەنسی رەزامەندی نواند لەسەر یاسای یەكسانی نێوان هاوڵاتیان.

1896: پەخشكردنی یەكەم فیلمی سینەمایی هەڵواسراو لە قاهیرەی پایتەختی میسر، و پاشان لە ئەسكەندەریە.

1914: شانشینی یەكگرتوو (قوبرس)ی داگیركرد بە هاوكاری لەگەڵ فەرەنسە و جەنگی دژ بە دەوڵەتی عوسمانیان راگەیاند.

1918: ئیمام یەحیا حەمیدەدین، رۆشتە (سەنعا) تا شانشینی موتەوەكیلی یەمەنی ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆ  لەو مێژوەوە.

1944: رێكخراوی شتیرن وەزیری بەریتانی (لۆرد موین)ی دەستگیركرد كە لە فەلەستین نیشتەجێ بوو.

1956: هێزەكانی فەرەنسە و بەریتانیا هەردوو شاری (بۆرسەعید) و (بۆر فوئاد)یان داگیركرد و ئەوەش لە میانی هێرشە سێ قۆڵیەكەدا.

1956: وەزیری بەرگری سۆڤیەتی مارشاڵ (نیكۆلای بولجانین) لە پەیامێكیدا ئاگاداركردنەوەی نارد بۆ سەرەك وەزیرانی فەرەنسە (غی مولییە) و سەرەك وەزیرانی شانشینی یەكگرتوو (ئەنتۆنی ئیدن) و سەرەك وەزیرانی ئیسرائیل (دافید بن غوریون) سەبارەت بە وەستانی كردە سەربازیەكانیان دژ بە میسر.

1967: كۆدەتا لە كۆماری عەرەبی یەمەنی كە بووە هۆی رووخانی موشیر (عەبدوڵلا سەلال) لە كاتی سەردانی بۆ بەغداد و دروستكردنی ئەنجومەنێكی سەرۆكایەتی لە سێ ئەمیندار كە بریتی بوون لە (عەبدولرەحمان ئەریانی) و (محەمەد عەلی عوسمان) و (ئەحمە محەمەد نیعمان)  و دروستكردنی حكومەتێك بە سەرۆكایەتی (موحسین عینی).

1968: هەڵبژاردنی (ریچارد نیكسۆن) بە سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا.

1974: وتاری شای ئەردەن (حسێن بن تەلال) كە شانشینی ئەردەنی راگەیاند، و رایگەیاند كە دەستور و دامەزراوەكان چاكسازی دەكرێن و هەرێمی خۆرئاوا لە ژێر ركێفی ئەردەندا نامێنێت.

1979: ئیمام خومەینی رایگەیاند كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا شەیتانی مەزنە.

1980: هەڵبژاردنی (رۆنالد ریگن) بە سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكان.

1990: تیرۆركردنی مائیر كاهانا، دامەزرێنەری (بزووتنەوەی كاخ) ی یەمەنی توندڕەو لەسەر دەستی (سەید نەسر).

2000: دەرچوونی یەكەم ژمارەی رۆژنامەی (هاوڵاتی) لە سلێمانی.

2006: دادگای تاوانی باڵا لە عێراق فەرمانی لەسێدارەدانی دەركرد بۆ سەرۆكی پێشوی عیراق (سەدام حسێن) و (عەواد بەندەر) و (بەرزان تكریتی) تا مردن.

2006: ئەنجومەنی ئۆڵۆمپی كوردستان لە شاری هەولێر راگەیەنرا.

2007: دەستپێكردنی پرۆسەی (چەكوشی ئاسنین) دژ بە رێكخراوی (قاعیدە).

2007: وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا، هەرێمی كوردستان بە ناوچەیەكی ئارام دادەنێت.

2008: راگەیاندنی بردنەوەی پاڵێوراوی حیزبی دیموكراتی (باراك ئۆباما) بە رێژەیەكی زۆر بەسەر ركابەرەكەیدا لە پارتی كۆماری (جۆن ماكین)، بەو شێوەیە (ئۆباما) بوو بە چل و چوارهەمین سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و بوو بە یەكەمین سەرۆكی ئەمریكا كە بە نەژاد ئەفریقی بێت.

2013: ئاراستەكردنی كەشتی ئاسمانی هیندی (مانجالیان) بە ئاراستەی هەسارەی مەریخ.

 

لەدایكبوون:

1271: مەحمود غازان، سوڵتانی ئیلخانی.

1615: سوڵتان ئیبراهیمی یەكەم، سوڵتانی عوسمانی.

1854: بول ساباتییە، زانای كیمیای فەرەنسی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1912ز.

1885: ویل دیورانت، بیریار و مێژوونوسی ئەمریكی.

1888: ئەبو یەقتان، رۆژنامەنوسی جەزائیری و لە پێشەنگانی بزووتنەوەی چاكخوازیی ئەبازی لە جەزائیر.

1913: فیفیان لی، ژنە ئەكتەری ئینگلیزی.

1920: دۆگلاس نورس، ئابوریناسی ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵ لە زانستە ئابورویەكان لە ساڵی 1993ز.

1921: شاژنە فەوزیە، كچی مەلیكی میسر فوئادی یەكەم و ژنی شای ئێران محەمەد رەزای پەهلەوی.

1931: چارلز تیلور، فەیلەسوفی كەنەدی.

1940: تید كولونجوسكی، سیاسەتمەداری ئەمریكی.

1952: ئولیگ بلوخین، یاریزان و راهێنەری تۆپی پێی ئۆكرانی.

1952: هیلین بندیكت، ژنە رۆماننوس و رۆژنامەنوسی بەریتانی ئەمریكی.

1953: مەعالی زاید، ژنە ئەكتەری میسری.

1953: عەلائەدین ترو، سیاسەتمەداری لوبنانی.

1957: داوود حسێن، ئەكتەری كوێتی.

1958: رۆبەرت باتریك، ئەكتەری ئەمریكی.

1960: تیلدا سوینتون، ژنە ئەكتەری ئینگلیزی.

1961: ئینتیسار شەراح، ژنە ئەكتەری كوێتی.

1963: تاتوم ئونیل، ژنە ئەكتەری ئەمریكی.

1963: سەمیر سەعید، گۆڵچی تۆپی پێی كوێتی.

1964: عبێدی بیلیە، یاریزانی تۆپی پێی غانیا.

1965: فامك جانسن، ژنە ئەكتەری هۆڵەندی.

1968: سام روكویل، ژنە ئەكتەری ئەمریكی.

1971: كورین نیمیك، ئەكتەری ئەمریكی.

1974: دادو برشو، یاریزانی تۆپی پێی كرواتی.

1977: ریچارد رایت، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.

1980: كریستۆفەر میتسلدەر، یاریزانی تۆپی پێی ئەڵمانی.

1983: مایك هانكە، یاریزانی تۆپی پێی ئەڵمانی.

1986: كاسبر شمایكل، گۆڵچی تۆپی پێی دانیماركی.

1987: محەمەد سەمیر، یاریزانی تۆپی پێی میسری.

 

وەفات:

1879: جیمس كلیرك ماكسویل، زانای فیزیای ئوسكوتلەندی.

1930: كریستیان ئەیكمان، زانای فیزیا و فیزیۆلۆجیای هۆڵەندی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1929ز.

1944: ئەلكسی كاریل، پزیشكی نەشتەرگەری فەرەنسی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1912ز.

1948: م. تاهیر سادق، نوسەر و فەرهەنگ نوسی كورد، لە سلێمانی لە تەمەنی 73 ساڵیدا و لە گۆڕستانی سەرچنار بەخاك سپێردرا، لەدایكبووی شاری كۆیەیە و لە بنەماڵەی (دایەخەجێ)، بووە بە ئەندامی پارتی (هیوا).

1975: ئیدوارد تاتوم، زانای زیندەوەرزانی ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1958ز.

1982: جاك تاتی، ئەكتەر و دەرهێنەری فەرەنسی.

1989: حەسەن عابدین، ئەكتەری میسری.

1990: مائیر كاهانا، دامەزرێنەری (بزووتنەوەی كاخ).

2006: بڵند ئەجەوید، سەرەك وەزیرانی پێشوی توركیا.

2007: نیلس لیدهولم، یاریزان و راهێنەری تۆپی پێی سویدی.

 

جەژن و بۆنەكان:

شەوی بون فایەر لە شانشینی یەكگرتوو و نیوزیلەندە.

 

PUKmedia   ئا / حسێن هەڵەبجەیی