تیپی موزیكی (خانزاد)ی كچان تەمەنێكی كورت و خزمەتێكی زۆر

.

هونەری موزیك و گۆرانی هونەرێكە لە زۆربەی شوێن و كاتدا  بوونی هەیە لە ماڵ ، لە كاتی كاركردن ، لە ناو ئۆتۆمبیل، مرۆڤ دەتوانێت بە ئاسانی گوێبستی موزیك یان گۆرانی بێت لە نێو كوردیش گرنگی زۆر بەم بوارە دراوەو دەردێت..چەندین موزیك ژەن و گۆرانی بێژ و تیپی موزیكی كوردی هەن، كەخزمەتێكی زۆریان كردوە ئەوەی مەبەستمە هەڵوەستەی لەسەر بكەین تیپی موزیكی(خانزادی كچان)ە لە هەولێر كەلە تەمەنێكی زۆر كورت خزمەتێكی زۆری هونەری موزیك و گۆرانی كوردی كرد بە جۆرێك یەكەم تیپ بووە لەسەر ئاستی عێراق كە هەموو ژنیارەكان و گۆرانی بێژەكانی ئەم تیپە تەنیا ژن بن.

(تیپی موزیكی خانزادی كچان)، لە ساڵی (1980) لەسەردەستی هونەرمەند گەورەی كورد مامۆستا (وریا ئەحەمەد) دامەزرا توانی لە ماوەی (3-4) ساڵ دوای راهێنان و مەشقێكی زۆر تیپێكی خەنجیلانە دروست بكات ، تیپێكی موزیك بەناوی (خانزاد) مەبەست لێی "خانزاد"ی میری  سۆرانەكە یەكێكە لە ئافرتە ناسراوەكانی مێژووی  نەتەوەكەمان دوای ئەوەی هاوسەرەكەی "میر سلێمان بەگ" لەلایەن دوژمنانی كوردەوە ژەهرخوارد كرا لەساڵی 1597، لە شاری بەغدا‌ كۆچی كرد، خانزاد جڵەوی  دەسەڵاتی‌ میرایەتیی میرنشینی سۆرانی گرتە دەست ، نامەوێ باسەكە بگۆرم بەڵام  لەم سەردەمەدا ناو نانی ئەو تیپە بەم ناوە مانا و مەدللولی زۆر هەڵدەگرێت .

تیپەكە لە چەند ئامێر ژەنێك پێك هاتووبوون لەسەر ئامێرەكانی (كیبۆرد،گیتاری سۆڵۆ، گیتاری باس، كۆردگیتار، فلووت، كلارینێت، ئۆكۆردیۆن، درامز، تەپڵ، بۆنگۆز، كەمان،ھتد) لە گەڵ چەندین موزیكژەن وەكو (شعائع تارق لەسەر ئامێری ئۆرگ ، سۆزان فایق و رێزان حەمید لەسەر ئامێری كەمان ، ڤیان قاسم لەسەر ئامێری كلارنێت  ، نادیە لەسەرئامێری ئۆكۆردیۆن ، سۆزان حەمید لەسەر ئامێری ئیقاع ، ڤیان فائق وكچێك بە ناوی  سەراب ، لەسەر ئامێری گیتار ، كچێكی تر  بە ناوی وەردە دەڤ ژن بوو لەگەڵ چەندین ژنی تر، یەكێك لە گۆرانی بێژە دیاری ناو تیپ ژنێك بوو بە ناوی (ڤیان فائق) كە لە زۆربەی چالاكی هونەری  ئەو كات بوونی هەبوو ، یەكێك بووە لەو ئەندامانەی كە زۆر چالاك  ، لە نێو تیپ بوونی هەبووە ،زۆر هەوڵم دا بۆ ئەوەی لە نزیكەوە گفتۆگۆی لەسەر تیپ و گۆرانییەكانی لەگەڵدا بكەین بەڵام هەوڵەكان بێسوود بوو،تەنیا ئەو زانیاری ئەوەم دەست كەوت كەئێستا لە دەرەوەی هەرێمی كوردستانە لە هەمان كاتدا دووركەتوتەوە لە هونەری گۆرانی وتن ، بەڵام ئەو لە زۆربەی چالاكی و  فیستیڤاڵەكان بەشدارییەكی كارای هەبووە.

(تیپی موزیكی خانزادی كچان) تاكە تیپ بوو كە هەموو ژانیارەكان و گۆرانی بێژەكانی تەنیا ژن بوون  كاتێ لە بەغدا فیستیڤاڵكی هونەری  گۆرانی لەسەر ئاستی عێراق  ساز دەكرێت  زۆربەی پارێزگاكانی عێراق  بەشدار دەبن تیپی موزیكی خانزاد بووە جێگای سەرسوڕمانی ئامادەبووان و سەرپەرشتیارانی فیستیڤاڵەكە ، هەربۆیە دەست خۆشییەكی زۆر ئاراستەی سەرپەرشتیارو ئەندامانی تیپەكە كرا.

لە ساڵی 1982 تیپەكە  بەشداری (فیستڤاڵی دووەمی هونەری كوردی ـ هەولێر) كرد كۆمەڵێ گۆرانی لە و فیستیڤاڵە پێشكەش كرد ، لەساڵی 1983 ،كۆمەڵێك گۆرانیشی بۆ تەلەفزیۆنی كەركووكی ئەوسا تۆماركرد، بەمەش تیپەكە دەنگ دانەوەیەكی زۆری لێكەوتەوە ،زیاتر كوردستانیان بە تیپەكە ئاشنا بوون  دوای ئەوە  تیپەكە لە چالاكی ھونەری بەردەوام بوو لە زۆر بەی فیستڤاڵی هونەری گۆرانی و موزیك بەشداری كارای هەبوو  وە بەشداری چەندین بەرنامەی تەلەفزیۆنی كرد  یەكێك لەو بەرنامانە بەرنامەی هەرجارەی  لە پارێزگایەك (سهرە ئەربیلییە) لە تەلەفزیۆنی عێراق بوو چەندین گۆرانی لەو بەرنامەیە پێشكەش كران وەكو (هەی مینە عەمرم مینە ، هۆپ زندان و هۆپ زندان ، دەك نەمینێم ئەلەززە ، ئایشۆكی دەلالی دبلا وابی هەروابی ،وەزتازەممە وەزتازەممە، خان ئەمیری ، ) لەگەڵ گۆرانی پەشیمانی لە هۆنراوەی شاعیرەی گەورەی كوردی گۆران ئاوازی هونەرمەند وریا ئەحمەد وتنی كۆرس .

ئەوەی راستی بێت من زۆر هەوڵمدا ئەندامانی ئەو تیپە بدۆزمەوە بۆ ئەوەی گفتۆگۆیەكی هونەرییان لەگەڵ ساز بدەم باس و خواسی تیپەكەیان لەگەڵ بكەم ، بەداخەوە بەهۆكاری ئەوەی زۆبەیان لە هونەرەكە دووركەوتونەتەوە ،یان لە دەرەوەی هەرێمی كوردستان ژیان دەگورزەێنن ، ئەو دەرفەتەم بە نەگونجا  بەڵام لەرێگەی مامۆستای هونەرمەند وریا ئەحمەد توانیم پەیوەندی بە خاتوو (ناسكە عزەدین مەحیەدین) بكەم كەئێستا مامۆستایە لە یەكێك لە قوتابخانەكانی هەولێر تاكە ئەندامی ئەو تیپەیە تائێستا بەردەوامە ،كە جگە لە بواری موزیك و سروود لەبواری دیزاینش دەستێكی باڵای هەیە . ناسكەخان پێراگەیاندم ، كە ئەو هەر لە سەرەتای دامەزراندانی تیپ لە ساڵی 1980 پەیوەندی بە تیپی (خانزاد) كردوە هەروەها دەڵێت: بەسەرپەریشتی هونەرمەند وریا ئەحمەد ئەم تیپە دامەزرا ئەو راهێنان و مەشقی پێكردین كۆمەڵێ ژەنیاری بە توانا لەژێر دەستی ئەم كەڵە هونەرمەندە پێگەیشت منیش وەكو ژنیاری فلوت بەشدار بووم خۆشم دەرچووی پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی موسڵ بەشی موزیكم  لە كۆتییدا ووتی: شانازیش دەكەم كە ئەندامێكی كارای  تیپی (خانزاد) بووم، بەشداری سەرجەم چالاكیەكانم كردووە.

لەو كاتەی لە ساڵاكانی هەشتاییەكان  شەڕی نێوان عيراق و ئێران تا دەهات شەڕەكە زۆر گەرم و خوێناوی تر دەبوو بۆیە هەموو شتێكی دەوڵەت  لەخزمەت ئەو شەڕە بوو كاتیش داوا لەو تیپە دەكرێت سروود و گۆرانی  بۆ بەعس و دكتاتۆرەكەی بڵێن مامۆستای هونەرمەند وریا ئەحەمد واز لە تیپەكە دەهێنێت لە دوایی ئەو چەند هونەرمەندێك لەو شوێنی ئەو دانرا وەكو هونەرمەندی خوالێی خۆشبێت (شێرزاد عوزێری) بەڵام هیچ بەرهەمێكی ئەوتۆیان نەبوو ، بۆیە تیپەكەش  دوای چالاكی وەك پێویست نابێت .

ئەو فاكتەرەی وای لە ئێمەمانان كردووە بەو كورتە باسە ئەم تیپە وەبیر ئێوە بهێنینەوە بۆ ئەو خزمەتە پڕشكۆییەی تیپی موزیكی خانزادی كچان بووە بە تایبەتی هەوڵ و كۆششی مامۆستای هونەرمەند (وریا ئەحمەد) كەلەو بارو دۆخەدا خزمەتێكی بەرچاوی هونەری گۆرانی موزیكی كوردی بكات.

 PUKmedia  كامەران حاجی ئەلیاس