ئەمڕۆ لە مێژوودا

.

9 ی ئۆكتۆبەر

رووداوەكان…

1264: قشتالیەكان شاری (شیرش) داگیردەكەن كە لەساڵی 711ز، وە بە دەستی موسڵمانەكانەوە بوو.

1446: بڵاوبوونەوەی  ئەبجەدی  هانگول لەكۆریا.

1514: هاوسەرگیری پاشا لویسی دوانزەهەم مەلیكی فەرەنسا لەگەڵ شاژن ماری تیودور.

1558: دامەزراندنی شاری ماردە لەفەنزوێللا.

1595: سوپای ئیسپانی دەستدەگرن بەسەر شاری كامبای فەرەنسی.

1760: ئیمبراتۆری روسی دەستدەگرێت بەسەر شاری بەرلین لەمیانی جەنگی حەوت ساڵەكە.

1804: دامەزراندنی شاری هۆبارت، پایتەختی تسمانیا.

1806: روسیا جەنگ رادەگەیەنێت دژی فەرەنسا.

1812: تێهەڵگژان لەدەریاچەی (ئیری) لەنێوان هێزی دەریای ئەمریكی و بەریتانی و لەئەنجامدا ئەمریكیەكان دەستدەگرن بەسەر دوو كەشتی بەریتانی.

1820: گوایاكیل سەربەخۆیی خۆی لەئیسپانیا رادەگەیەنێت.

1824: قەدەغەكردنی كۆیلایەتی لەكۆستاریكا.

1922: شێخ مەحمود یەكەم ئەنجومەنی شارەوانی دامەزراند ( دووەم كابینەی حكومەت).

1917: ئەمیر فوئاد بە رەسمی دەبێتە سوڵتانی میسر و ئەوەش دوای وەفاتی براكەی سوڵتان حسێن كامیل.

1956: كۆچی دوایی شێخ مەحمودی حەفید لە نەخۆشخانەی حەیدەریە لە بەغدا و لەسلێمانی بەخاك سپێردرا.

1962: راگەیاندنی سەرەبەخۆیی ئۆگەندە.

1967: لەسێدارەدانی شۆڕشگێری ئەرجەنتینی (چی گیڤارا) دوای دادگایكردن لە بۆلیفیا و ئەوەش دوای یەك رۆژ لە دەستگیركردنی.

1981: گواستنەوەی زانكۆی سلێمانی بۆ هەولێر و گۆڕینی ناوی زانكۆكە بۆ زانكۆی سەلاحەدین.

2000: لێپرسراوانی یەكیەتی ئەوروپا دژە فڕینی فڕۆكەكانیان بۆ سەریوگوسلافیا لابرد بە مەبەستی سزا ئابووریەكان لەسەر یوگوسلافیا دوای هاتنە سەر حوكمی ڤۆیسلاڤ كۆستۆنێچا هەڵگیرا.

2001: ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بە كۆی دەنگ لەگەڵ لێدانی ئەمریكایە بۆ سەر ئەفغانستان كە كارێكی دروستە بەهۆی رەفزی حكومەتی تالیبان لە ئەفغانستان كە ئوسامە بن لادن تاوانباری یەكەمی هێرشەكانی 11ی سێبتەمبەر رادەست بكات.

2004: بە چەند گوللـە هاوەنێك هێرشكرایە سەر باڵیۆزخانەی ئەمریكا و بەریتانیا لە بەغدا.

2009: بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بۆ سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكان (باراك ئۆباما) ئەوەش دوای هەوڵەكانی بۆ بەهێزكردنی پەیوەندی دیبلۆماتی نێودەوڵەتی و هاوكاری نێوان گەلان.

2011: روودانی رووداوەكانی ماسبیرۆ لەقاهیرەی پایتەختی میسر كە بووە هۆی كوژرانی 27 كەس.

2013: خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی  2013 ز بەخشرایە هەر یەك لە مارتین كاربلوس و مایكل لویت و ئەریە وارشیل.

 

لەدایكبوون...

1581: كلود گاسبارد بەشی دی میزیریال، زانای بیركاری فەرەنسی.

1757: مەلیك شارلی دەیەم، مەلیكی فەرەنسا.

1852: هیرمان ئیمیل فیشەر، زانای كیمیای ئەڵمانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1902ز.

1873: شوارتز شیلد، زانای كیمیا و فەلەكناسی ئەڵمانی.

1879: ماكس فون لاوە، زانای فیزیای ئەڵمانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1914ز.

1888: نیكۆلای بوخارین، سیاسەتمەداری سۆڤیەتی.

1892: ئیفو ئەندریچ، ئەدیبی سربی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی ساڵی 1961ز.

1892: مارینا تسفیتایفا، ژنە شاعیری روسی.

1898: تۆفیق ئەلحەكیم، ئەدیب و رۆماننوسی میسری.

1906: سەید قوتب، نوسەرو ئەدیب و سیاسەتمەداری ئیسلامی میسری.

1906: لیوبولدو سنگور، سەرۆكی سنگالی یەكەم.

1907: جاك تاتی، دەرهێنەرو ئەكتەری فەرەنسی.

1920: یوسف لەتیف، هونەرمەندی جازی ئەمریكی.

1933: بیتەر مانسفیلد، زانای فیزیای بەریتانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 2003ز.

1938: هاینز فیشەر، سەرۆكی پەنەما.

1940: جون لینون، گۆرانیبێژ و شاعیرو ژەنیاری ئینگلیزی لەتیپی بیتلز.

1942: شوكری غانم، سیاسەتمەدارو ئابووریناسی لیبی.

1946: تانسۆ چێلەر، ژنە سیاسەتمەدارو ئابوریناسی توركی.

1950: سەفا ئەبولسعود، ژنە ئەكتەرو پەخشكاری میسری.

1950: جودی ویلیامز، ژنە ئەكادیمی ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1997ز.

1950: فاسیلی ئیورداچ، راهێنەرو یاریزانی تۆپی پێی رۆمانی.

1952: شارون ئوزبورون، ژنە پێشكەشكارو نوسەری گۆرانی ئینگلیزی.

1953: هیلمۆت رولدەر، یاریزانی تۆپی پێی ئەڵمانی.

1953: تونی شلهوب، ئەكتەری ئەمریكی بە نەژاد لوبنانی.

1961: نیهال عەنبەر، ژنە ئەكتەری میسری.

1964: وەفا سالم، ژنە ئەكتەری سوری.

1966: خالید ئەلحەربی، ئەكتەری سعودی.

1966: دیفید كامیرۆن، سەرەك وەزیرانی شانشینی یەكگرتوو.

1967: ئیدی گوریرو، زۆرانبازی مەكسیكی.

1972: حەمزە ئیدریس، یاریزانی تۆپی پێی سعودی.

1973: عەبدوڵڵا بارونی، ئەكتەری كوێتی.

1973: كارلۆس بافون، یاریزانی تۆپی پێی هیندۆراسی.

1974: رانیا فەرید شەوقی، ژنە ئەكتەری میسری.

1975: مارك فیدوكا، یاریزانی تۆپی پێی ئوسترالی.

1977: ئیمانویلی بیلاردی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.

1979: براندون روس، ئەكتەری ئەمریكی.

1980: ئیبراهیم فەزیل، یاریزانی تۆپی پێی مالدیفی.

1982: ئەنتۆنیۆ مندونكا، یاریزانی تۆپی پێ ئەنگۆلی.

1984: حەسەن فازیل، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

1984: جەمال میسباح، یاریزانی تۆپی پێی جەزائیری.

1994: جودیل فیرلاند، ئەكتەری كەنەدی.

 

وەفات...

705: عەبدولمەلیكی كوڕی مەروان، سەركردەی ئەمەوی.

1917: سوڵتان حسێن كامیل، سوڵتانی میسر.

1934: ئەبولقاسمی شابی، شاعیری تونسی.

1943: بیتەر زیمن، زانای فیزیای هۆڵەندی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1902ز.

1956: شێخ مەحمودی حەفید، مەلیكی كوردستان.

1959: كامیل گەیلانی، نوسەری میسری.

1967: چیی گیڤارا، شۆڕشگێڕی ئەرجەنتینی.

1987: ویلیەم مورفی، پزیشكی ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1934ز.

1990: كاكەی فەلاح، شاعیری كورد.

1995: ئەلیك دۆگلاس هوم، سەرەك وەزیرانی شانشینی یەكگرتوو.

2010: موریس ئالیاس، ئابوریناسی فەرەنسی و وەرگری خەلاتی نۆبڵ لە زانستە ئابوریەكانی ساڵی 1988ز.

 

جەژن و بۆنەكان...

رۆژی جیهانی پۆستە.

رۆژی سەربەخۆیی ئۆگەندە.

رۆژی سەربەخۆیی گوایاكیل لە ئیكوادۆر.

رۆژی هانگول لە كۆریای باشور.

 

PUKmedia  ئا/ حسێن هەڵەبجەیی