ئــەمــڕۆ لـــە مێژوودا

جیهان 09:19 AM - 2019-09-13

13سێبتەمبەر [ئەیلول]

 

رووداوەكان:

 

1509: دەستپێكردنی دوا گەشتەكەی كیستۆفەر كۆڵۆمبس لە زەریای ئەتڵەسی.

1882: شكستی ئەحمەد عورابی لە شەڕی (تل الكبیر) و سەرەتای داگیركردنی میسر لە لایەن ئینگلیزەوە.

1936: سەرهەڵدانی شەڕی گەورە لە قودس لە ئەنجامی هێرشی سوپای بەریتانی بۆ حەشارگەی (بوراق) لە شارەكەدا.

1939: رزگاركردنی وڵاتی پۆڵەندە لە ژێر دەسەڵاتی ئەڵمانیا  لە لایەن سوپای سووری سۆڤیەتەوە بە سەركردایەتی ستالین.

1940: هێزەكانی ئیتالیا هێرشیان كردە سەر میسر لە میانی جەنگی دووەمی جیهانی.

1943: دانانی (شیانج كای شیك) بە سەرۆكی تایوان.

1955: بەستنی پەیوەندی دیبلۆماسی لە نێوان ئەڵمانیای خۆرئاوا و یەكیەتی سۆڤیەت بۆ یەكەمین جار لە جەنگی دووەمی جیهانیەوە.

1955: ئەمینداری گشتی حیزبی دەستوری نوی (ساڵحی كوڕی یوسف) گەڕایەوە بۆ تونس تا نەیاربوونی خۆی رابگەیەنێت بۆ رێكەوتنەكانی سەربەخۆیی ناوخۆیی كە لە 3 یۆنیۆی هەمان ساڵ مۆركرابوو، بەو هۆیەوە حیزبەكە بوو بە دوو بەشەوە و ململانێی نێوانیان سەری كێشا بۆ رووبەڕوو بوونەوە و تیرۆركردن.

1968: ئەلبانیا كشایەوە لە پەیمانی وارسو.

1970: سەرەتای بەرەنگابوونەوەی چەكدارانەی نێوان سوپای ئەردەنی و رێكخروای رزگاریخوازی فەلەستینی كە ناسرابوو بە رووداوەكانی ئەیلولی رەش.

1988: مەلیك فەهدی كوڕی عەبدولعەزیز بەردی بناغەی فراوانكردنی (مسجد الحرام)ی لە مەككە دانا.

1993: یاسر عەرەفات و ئیسحاق رابین رەزامەنیان نواند لەسەر رێكەوتننامەی ئۆسلۆ كە ئۆتۆنۆمی دەبەخشی بە فەلەستینیەكان.

1995: خولی دووەمی وتووێژەكان لە دبلن لە نێوان ینك و پدك بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان، و لەسەر گومرگی ئیبراهیم خەلیل رێكەوتن.

2001: دەسەڵاتدارانی ئەمریكا رێگەیاندا بە شێوەیەكی كەم گەشتی ئاسمانی بەسەر ویلایەتە یەكگرتووەكاندا بكرێت و ئەوەش دوای رێگیری لە فڕینی فڕۆكەی نەفەرهەڵگر بۆ ماوەی دوو رۆژ دوای هێرشەكانی 11ی سێبتەمبەر.

2002: تا 15/9 بەستنی كۆنگرەی دامەزراندنی ئەنجومەنی گشتی كوردە فەیلیەكان لە ئەڵمانیا، زۆربەی رێكخراو و كەسایەتیە كوردیە فەیلیەكانی جیهان بەشدار بوون.

2007: سەرۆكی كۆنگرەی سەحوەی ئەنبار (شێخ عەدبولستار ئەبو ریشە) تیرۆركرا.

2007: ئێران و عێراق خاڵی سنووری حاجی ئۆمەرانیان بە فەڕمی كردەوە.

2007: ناودارترین بازرگانی مادە سڕكەرەكان لە جیهاندا دەستگیركرا.

2008: هەڵوەشانەوەی لیژنەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی یاسای پارێزگاكان.

2010: موراد قەرەیلان گەورە بەرپرسی پەكەكە ئامادەیی پارتەكەی بۆ چەك دانان راگەیاند، ئەگەر ئۆتۆنۆمی لە توركیا پەیڕەو بكرێـت.

2010: رێكخراوی ئەفستی ئەنتەر نەشیونال رایگەیاند نزیكەی 30 هەزار كەس لە عێراقدا بە هەرێمی كوردستانیشەوە بی دادگایی زیندانی كراون.

2013: فەرمانی لەسێدارەدان بەسەر ئەو چوار تاوانبارەی تێوەگلابوون لە تاوانی هەتككردنی بەكۆمەڵ لە (دلهی) پایتەختی هیند.

 

لەدایكبوون:

786: مەئمون، خەلیفەی عەباسی.

1475: چیزری بورجا، كاردیناڵی ئیتالی.

1819: كلارا شومان، ژنە مۆسیك ژەنی ئەڵمانی.

1860: جەنەراڵ جون بیرشنگ، عەسكەرتاری ئەمریكی.

1863: ئارسەر هندرسۆن، سیاسەتمەداری بەریتانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1934ز.

1876: سیروود ئەندرسۆن، رۆمانووس و چیرۆكنوسی ئەمریكی.

1877: فیلهلم فیلشنەر، گەڕیدەی ئەڵمانی.

1886: رۆبەرت روبنسۆن، زانای كیمیای ئینگلیزی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1947ز.

1887: لیو بولد روزیچكا، زانای كیمیای كرواتی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1939ز.

1903: ریاز قەسەبچی، ئەكتەری میسری.

1916: روالد دال، رۆمانووسی بەریتانی.

1924: ئیبراهیم سەعفان، ئەكتەری ئەمریكی.

1924: موریس جار، مۆسیقاری فەرەنسی.

1936: مونا نورەدین، ژنە ئەكتەری تونسی.

1938: جون سمیس، سیاسەتمەداری بەریتانی.

1940: ئۆسكار ئاریاس سانشیز، سەرۆكی كۆستاریكا و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1987ز.

1941: ئەحمەد نەجدەت سیزر، سەرۆكی توركیا.

1941: تاداو ئەندو، تەلارسازی یابانی.

1941: ئید روبرتس، ئەندازیاری ئەمریكی.

1942: مستەفا فەهمی، ئەكتەری میسری.

1944: جاكلین بیسیە، ژنە ئەكتەری ئینگلیزی.

1952: بیونە، ژنە ئەكتەری جەزائیری.

1973: فابیۆ كاناڤارۆ، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.

1974: عەبیر ئەحمەد، ژنە ئەكتەری میسری و كاركردوو لە كوێت.

1978: مشعل الجاسر، ئەكتەری كوێتی.

1980: كیس ئەندروز، یاریزانی تۆپی پێی ئیرلەندی.

1980: یەڵدا، ژنە ئەكتەری ئێرانی و كاركردوو لە كوێت.

1985: بدر الحمود، دەرهێنەری سعودی.

1986: فوئاد عەلی، ئەكتەری ئەردەنی و كاركردوو لە كوێت.

1989: تۆماس مولەر، یاریزانی تۆپی پێی ئەڵمانی.

 

وەفات:

81: ئیمبراتۆر تیتۆس، ئیمبراتۆری دەهەمی رۆمانیا.

1592: میشیل دی مونتین، نوسەری فەرەنسی.

1598: مەلیك فیلیپی دووەم، مەلیكی ئیسپانیا.

1612: شاژنە كارین مونستورد، ژنی ئیریكی چوارەدەهەم مەلیكی سوید.

1850: جوزیف لوی چای لوساك، زانای فیزیای فەرەنسی.

1946: ئامون غوس، ئەفسەری ئەڵمانیای نازی.

1949: ئۆگەست كروغ، پزیشكی دانیماركی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1920ز.

1957: سیراج مونیر، ئەكتەری میسری.

1959: محمد القزلجی، زانا و فەقیهی عێراقی.

1971: لین بیاو، سیاسەتمەدار و عەسكەرتاری چینی.

1996: توباك شاكور، گۆرانیبێژ و ئەكتەری ئەمریكی.

1998: جۆرج والاس، سیاسەتمەداری ئەمریكی.

2006: ئان ریچاردز، ژنە سیاسەتمەداری ئەمریكی.

2007: شێخ عەدبولستار ئەبو ریشە، سەرۆكی كۆنگرەی سەحوەی ئەنبار.

2012: ئیسماعیل عەبدولحافز، دەرهێنەری ئەمریكی.

 

جەژن و بۆنەكان:

رۆژی جیهانی یاسا.

 

PUKmedia  ئا/ حسێن هەڵەبجەیی