ئــه‌مڕۆ لــه‌ مێژوودا

.

11 سێبته‌مبه‌ر [ئه‌یلول]

رووداوه‌كان:

1118: ئابڵوقه‌ی خاچپه‌رستان بۆ سه‌ر شاری (سور) و هه‌ره‌سهێنانی فاتمیه‌كان و سه‌لجوقیه‌كان له‌به‌رده‌م خاچپه‌رسته‌كاندا و داگیركردنی شاره‌كه‌ له‌ لایه‌ن فه‌ره‌نجه‌وه‌.
1840: به‌ریتانیا شاری (به‌یروت)ی بۆردومانكرد بۆ زۆركردن له‌ (محه‌مه‌د عه‌لی پاشا) تا ده‌ستبه‌رداری سوریا ببێت.
1926: بینیتۆ مۆسۆلۆنی دوچاری هه‌وڵێكی تیرۆركردنی شكستخواردوو بوویه‌وه‌.
1930: بوركانی سترومبولی له‌ دوورگه‌ی سه‌قه‌لیه‌.
1931: ئیتالیه‌كان تێكۆشه‌ری لیبی (عومه‌ر موختار)یان ده‌ستگیركرد به‌ برینداری، و له‌ 15ی مانگدا له‌سێداره‌یاندا.
1937: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (ژیان) له‌ لایه‌ن (م. ساڵح قه‌فتان) كه‌ سه‌رنوسه‌ری بوو له‌ سلێمانی.
1941: ئه‌ڵمانیای نازی جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1945: ده‌ستپێكی كاره‌كانی (كۆنگره‌ی پێنج) له‌ له‌نده‌ن له‌ نێوان ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت و چین و ئینگلته‌ره‌ و فه‌ره‌نسه‌.
1945: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی پێشووی یابان (هیدیكی توجو) هه‌وڵی خۆكوشتنیدا.
1950: خاتونی ئه‌مریكی (فلورانس چادویك) بوو به‌ یه‌كه‌مین خاتوون له‌ جیهاندا كه‌ ده‌ریای (مانش) ببڕێت.
1962: ئاژانسی (تاس)ی سۆڤیه‌تی بۆ یه‌كه‌مین جار رایگه‌یاند كه‌ كۆمه‌ڵێك موشه‌كی ناوه‌ند هاوێژی جێگیركردووه‌ له‌ خاكی كۆبا.
1964: كۆتایی كاره‌كانی كۆنگره‌ی لوتكه‌ی عه‌ره‌بی له‌ ئه‌سكه‌نده‌ریه‌ كه‌ جه‌مال عه‌بدولناسری بۆ بانگهێشت كرابوو، كه‌ ئه‌وه‌ دوومین لوتكه‌ی عه‌ره‌بی بوو.
1971: به‌حره‌ین و قه‌ته‌ر چوونه‌ ناو كۆمكاری وڵاتانی عه‌ره‌بی.
1973: كۆده‌تای سه‌بارزی له‌ چیلی به‌ سه‌رۆكایه‌تی سه‌ركرده‌ی سوپا و له‌ سه‌روو هه‌مویانه‌وه‌ ئۆگستۆ بینوشیه‌ كه‌ (سلفادۆر ئه‌لیندی) له‌ كار لابرد، و ئه‌و كۆده‌تایه‌ بووه‌ هۆی كوشتنی له‌ كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی ئابڵوقه‌دراو له‌ باودۆخێكی ته‌مومژاویدا.
1980: رێكخروای خوێندكارانی سۆشیالیستی كوردستان له‌ ئه‌وروپا دامه‌زرا به‌ ناوی (سۆكسه‌) و سه‌ر به‌ پاسۆك بوو.
1990: سه‌رۆكی ئه‌مریكا (جۆرج بۆش) وتارێكی پێشكه‌شكرد له‌ ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ و ئامانجی ئه‌وه‌بوو هێز به‌كاربهێنێت بۆ ده‌ركردنی سه‌بازه‌ عێراقیه‌كان له‌ كوێت كه‌ عێراق له‌ 2ی ئۆگه‌ست داگیری كردبوو.
1991: یه‌كه‌مین په‌خشی ته‌له‌فزیۆنی گه‌لی كوردستان له‌ سلێمانی كه‌ به‌ وتارێكی (مام جه‌لال) ده‌ستیپێكرد كه‌له‌ یاریگای سلێمانی پێشكه‌شی كردبوو.
1991: یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت كشانه‌وی سوپاكه‌ی راگه‌یاند له‌ كۆبا و كۆتایی به‌ كۆمه‌كی ئابووری بۆ ئه‌و وڵاته‌ هێنا.
1995: مه‌كۆكی گه‌ردوونی ده‌ستكرد (E.S.A) به‌ هاوكاری مه‌كۆكی ناسای ئه‌مریكی به‌ره‌و گه‌ردوون به‌رزبوونه‌وه‌ له‌ بنكه‌ی كالیفۆرنیای ئاسمانی له‌ وڵاتی فلۆریدای ئه‌مریكا.
1996: عێراق دوو راكێتی گرته‌ فڕۆكه‌كانی ئه‌مریكا كه‌ له‌سه‌ر باشووری عێراق دیده‌وانی ناوچه‌كه‌یان ده‌كرد.
2001: هێرش به‌ 4 فڕۆكه‌ دوانیان بۆ سه‌ر سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی له‌ نیویۆرك و سێهه‌میان خۆیدا به‌ بینای وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مریكا(پنتاگۆن) له‌ فرجینیا و چواره‌میان خرایه‌ خواره‌وه‌ له‌ خوارووی شاری (بنسلفانیا) و ئه‌مریكا بۆ ماوه‌ی 8 سه‌عات بی سه‌رۆك مایه‌وه‌ و به‌ خۆشاردنه‌وه‌ی جۆرج بۆش كه‌ بووه‌ هۆی هه‌ژاندنی ئیداره‌ی ئه‌مریكی و وڵاتانی زلهێزی جیهانی كه‌ له‌ 8 وڵات پێكهاتبوون و په‌نجه‌ی تۆمه‌تیش درێژكرا بۆ رێكخراوی قاعیده‌ به‌ سه‌رۆكایه‌تی (ئوسامه‌ بن لادن).
2005: هێزه‌كانی ئیسرائیل كشانه‌وه‌ی خۆی كۆتایی پێهێنا به‌ یه‌ك لایه‌نه‌ له‌ به‌ره‌ی غه‌ززه‌.
2007: فه‌رهه‌نگ خانه‌ی سلێمانی كرایه‌وه‌.

له‌دایكبوون:

1816: كارل زیس، زانای ئه‌ڵمانی و دۆزه‌ره‌وه‌ی وردبین و عه‌ده‌سه‌كانی بینین.
1885: دیفید هربرت لورانس، ئه‌دیبی ئینگلیزی.
1917: فردیناند ماركۆس، سه‌رۆكی ده‌هه‌می فلیپین.
1930: ساڵح سه‌لیم، ئه‌كته‌ر و یاریزانی تۆپی پێی میسری.
1935: ته‌هانی راشد، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1937: شاژنه‌ پاولا، ژنی ئه‌لبری دووه‌م مه‌لیكی به‌لجیكا.
1945: فرانز پیكنپاوه‌ر، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئه‌ڵمانی.
1957: بریبن ئیلكییر لارسن، یاریزانی تۆپی پێی دانیماركی.
1960: ئه‌شره‌ف عه‌بدولباقی، ئه‌كته‌ری میسری.
1962: خۆلیۆ سالیناس، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1965: به‌شار ئه‌سه‌د، سه‌ركۆماری سوریا.
1966: كازم ساهیر، گۆرانیبێژی عێراقی.
1978: دیان ستانكوفیچ، یاریزانی تۆپی پێی سربی.
1979: دیڤید بیتزارو، یاریزانی تۆپی پێی چیكی.
1979: ئیریك ئه‌بیداڵ، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.
1981: ئه‌ندریا دوسینا، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.
1986: ئیسماعیل عه‌بدوله‌تیف،یاریزانی تۆپی پێی به‌حره‌ینی.

وه‌فات:

1733: فرانسوا كوبران، مۆسیك دانه‌ری فه‌ره‌نسی.
1823: داڤید ریكاردۆ، ئابوریناسی به‌ریتانی.
1865: لویس لاموریسییر، عه‌سكه‌رتاری فه‌ره‌نسی.
1888: دومینیگو فاوستینو سارمینتو، سه‌رۆكی ئه‌رجه‌نتین.
1948: محه‌مه‌د عه‌لی جناح، دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی پاكستان.
1950: جون سموتس، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی باشووری ئه‌فریقیا.
1971: نیكیتا خرۆشۆف، سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت.
1973: سلفادۆر ئه‌لیندی، سه‌ركۆماری چیلی.
1975: ئایه‌توڵا محه‌مه‌د مه‌ردۆخی، مێژوونوسی كورد.
1994: جیسیكا تاندی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری به‌ریتانی.
2003: ئانا لیند، وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی سوید.
2004: ماهیر عه‌بدوڵا، رۆژنامه‌نوس و په‌خشكاری فه‌له‌ستینی.
2007: ئیان بورترفیڵد، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئوسكوتله‌ندی.
2010: محه‌مه‌د فه‌تحی عوسمان، بیریاری ئیسلامی میسری.
2012: كریستۆفه‌ر ستیفنز، دیبلۆماتی ئه‌مریكی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

سه‌ری ساڵ له‌ ساڵنامه‌ی قیبتی.
سه‌ری ساڵ له‌ ساڵنامه‌ی ئه‌سیوبیا.
رۆژی نیشتمانی له‌ ناوچه‌ی كه‌ته‌لۆنیا.
رۆژی مامۆستا له‌ ئه‌مریكای لاتین.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی