ئـەمــڕۆ لـە مــێـژوودا

.

رووداوەكان:
538: مەلیكی قوتی خۆرهەڵاتیەكان واز لە ئابڵوقەی رۆما دێنێـت و دەگەڕێتەوە بۆ رافینا، و شارەكە دەداتەوە دەست خەڵكە گشتیەكی بێزەنتیەكان بە سەركەوتوویی.
1550: چەند سەد كەسێك لە هێزەكانی ئیبسپانیا و دانیشتووە رەسەنەكان لە ژێر ركێفی بیدرو دی فالدیفیا دەتوانن هەرەس بهێنن بە 60000 كەس لە گەلی مابوچی لە جەنگی (PENCO ) لە میانی شەڕی ئەراوكو كە ئێستا ناسراوە بە چیلی.
1622: ئیگناتیوس دی لویولا و فەرەنسیس كسفاریۆس، كە دامەزرێنەری یەسوعی بوون، پیرۆز راگیران وەك دوو قەسیس لە لایەن كەنیسەی كاسۆلیكەوە.
1812: زەمینلەرزەیەكی توند پایتەختی فەنزەویلا (كاراكاس)ی وێرانكرد.
1868: هەوڵی هنری ئوفاریل بۆ تیرۆركردنی ئەمیر ئەلفرید دوق ساكس كوبورگ و گوتا، دوقی ئەدنبرە.
1894: كۆكاكۆلا كرایە ناو شوشەوە و فرۆشرا بۆ یەكەمین جار لە فیكسبیرگ، میسیسیبی، لە لایەن كارپێكەری ناوخۆی سۆدە ( جوزیف بیدینهارن).
1912: دانانی حكومەتێكی كاتی لە چین بە سەرۆكایەتی (سن یات سین).
1913: رۆژی كانبیرا، پایتەختی ئایندەی ئوسترالیا كە بە فەرمی ناونرا (كانبیرا) هێشتا ملبۆرن پایتەختی كاتیە و تا ساڵی 1927ز مایەوە لە كاتێكدا پایتەختی نوی هێشتا لە دروستكردندایە.
1918: مۆسكۆ بوو بە پایتەختی روسیا دوای ئەوەی كە سانت بترسبورگ پایتەخت بوو بۆ ماوەی 215 ساڵ.
1921: بەستنی كۆنگەری قاهیرە بۆ دیاریكردنی چارەنوسی هەرسی ویلایەتی موسڵ و بەسرە و بەغداد (میزۆپۆتامیا) كە كاربەدەستە ئینگلیزەكان بوون بە دوو بەشەوە 1- پیزی كوكی و بیل كوتو دەیان وت: كوردستان با بخرێتە سەر عێراقی ئەوسا 2- بە سەرۆكایەتی (ونستون چرچل) داوای ئەوەیان دەكرد كوردستان بكرێتە كیانێكی سەربەخۆ.
1922: ئەرمینیا و جۆرجیا و ئازربایجان كۆمارێكیان پێكهێنا لە پشت قەوقازی سۆڤیەتی ئیشتراكیەوە.
1924: هەڵبژاردنی پەرلەمانی شانشینی عێراق كە (17) كورد نوێنەرایەتی تێداكرد لەوانە (شێخ قادر-ئەحمەد تۆفیق بەگ-ساڵح بەگی نەختەجی).
1928: لە ویلایەتی كایفۆرنیا هەرەس هێنانی بەنداوی قەدیس فرەنسیس و ئەو لافاوەی كە بوویە هۆی كوژرانی 600 كەس.
1930: مەهاتما گاندی دەستی كرد بە كاروانی 200 میلی ، كە ناسرابوو بە (كاروانی خوی) بۆ دەریا ئەوەش بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیركاری بەریتانی بەهۆی ئەوەی كە بەریتانیەكان دەستیان بەسەر خوێدا گرتبوو.
1934: قوستەنتین باتس و جەنەرال ویوهان لیدونیر هەستان بە كۆدەتا لە ئیستونیا، و هەستان بە یاساغ كردنی هەموو پارتە سیاسیەكان.
1938: هێزەكانی ئەڵمانیا نەمسایان داگیركرد لە میانی سەرەتاكانی جەنگی دووەمی جیهانی.
1960: وڵاتی (مۆریشیۆس) سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاند و پارتی كاری مۆریشیۆس دەسەڵاتدارێتی وڵاتەكەی گرتەدەست.
1968: سەربەخۆیی دوورگەی مۆریشیوس لە بەریتانیا.
1971: كۆدەتای سەربازی لە توركیا.
1975: (مستەفا بارزانی) دوای گەڕانەوەی لە تاران بۆ كوردستان كۆبوونەوەی لەگەڵ پەیوەنددارەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامدا لەبارەی بارودۆخی كورد و داهاتووی لە ماوەی شەش ڕۆژدا.
1991: ڕاپەرینی مەخمور ناحیەی قەراج.
1991: راپەڕینی شارەكانی ئاكری و خانەقین.
1992: دوورگەی موریشیوس چووە پاڵ كۆمۆنوێلسی بەریتانی.
1993: لە پەلامارێكی كۆمەڵە چەكدارێكی فاشیست بۆ سەر هەردوو گوندی عەوێنە و شێخ شەوران (15) كەس شەهید بوون.
1993: چەند تەقینەوەیەك بە بۆمب لە شاری مۆمبای هیندی كە كوژرانی زیاتر لە 330 كەسی لێكەوتەوە.
1994: پۆلەندا و هەنگاریا و چیك چوونە پاڵ پەیمانی باكوری ئەتلەسی.
2000: پاپا یۆحەننا پۆڵسی دووەم، پاپای ڤاتیكان، پۆزشی هێنایەوە بەرامبەر بەو هەوڵانەی كڵێسا كردویەتی دژ بە یەكیەتی مەسیحیەكان.
2003: تیرۆركردنی سەرەك وەزیرانی سربیا زوران جینجیچ لە بەلغراد.
2004: ڕژێمی بەعسی لە سوریا بە پۆلیسەكانیەوە كەوتنە گیانی گەلی كوردی ڕۆژئاوای كوردستان لە شارەكانی (حەما) و (حەسەكە) بەتایبەتی (قامیشلی)و دەوروبەری كە كورد بەرگری لە ناسنامەی نەتەوەكەی دەكرد، و بووە هۆی شەهید بوونی (14) هاوڵاتی كورد و زامداربوونی بەدەیان هاوڵاتی و بەندكردنی بەسەدان و ئاوارەبوونی سەدان خێزانی كورد بەرەو دهۆك.
2006: خۆپیشاندانێكی گەورە لەقامیشلی ڕۆژئاوای كوردستانی لكێنرا و بە سوریا ئەنجامدرا بۆ یادكردنەوەی راپەڕینەكانی دووەمی قامیشلی و دەوروبەری بە داواكردنی قەرەبووكردنەوەی خێزانە زیان لێكەوتووەكان و چارەسەری كێشە هەڵواسراوەكانی مافی كورد و زیندانە نەتەوەیی و ڕامیاریەكان.
2006: گرێدانی كۆنگرەی كوردی ڕۆژئاوای كوردستانی لكێنرا و بە سوریا لە واشنتۆن بەئامادەبوونی نوێنەری كورد و لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن لە پێكهاتەكانی دیكەی گەلانی سوریا و لایەنە نەتەوەیی و ڕامیاری و كۆمەڵاتی بە تایبەتی كورد كە بۆماوەی (2)ڕۆژ بەردەوام بوو.
2009: دادگای عێراقی حوكمی رۆژنامەنوس ( مونەتزیر زەیدی)دا بە بەندكردن بۆ ماوەی سی ساڵ بە تۆمەتی سوكایەتیكردن بە سەرۆكی وڵاتێكی بێگانە، بە هۆی ئەوەی هەر دوو تاكە پێلاوەكەی گرتە سەرۆكی پێشوی ئەمریكا جۆرج دەبلیو بۆش، لە دوا سەردانیدا بۆ عێراق، پێش ئەوەی ماوەی سەرۆكایەتیەكەی تەواو ببێت.

لەدایكبوون:
1626: ئوبری جون، نوسەری ئینگلیزی.
1685: جۆرج بیركلی، لاهوتی ئیرلەندی.
1824: گوستاڤ رۆبەرت كیرشهوف، زانای فیزیای ئەڵمانی.
1838: ویلیام هنری بیركن، زانای كیمیای ئینگلیزی.
1890: مەلیك محەمەد ئیدریس سنەوسی، مەلیكی شانشینی لیبیا.
1910: ماسایوشی ئوهیرا، سەرەك وەزیرانی یابان.
1925: لیو ئیساكی، زانای فیزیای یابانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1973ز.
1940: ئەل جرو، گۆرانیبێژی ئەمریكی.
1950: خافییر كلیمنتی، یاریزان و راهێنەری تۆپی پێی ئیسپانی.
1953: سوعاد نەسر، ژنە ئەكتەری میسری.
1957: باتریك باتیستۆن، یاریزانی تۆپی پێی فەرەنسی.
1968: ئارون ئیكهارت، ئەكتەری ئەمریكی.
1976: جاو وای، ژنە ئەكتەر و گۆرانیبێژی چینی.
1988: میسك، ژنە ئەكتەر و گۆرانیبێژی كوێتی.
1992: ئەبرار سبت، ژنە ئەكتەر و گۆرانیبێژی بەحرەینی.

وەفات:
604: پاپا گریگۆری یەكەم، پاپای كەنیسەی رۆمانی كاسۆلیكی.
1914: جۆرج ویستنگهاوس، داهێنەری پیشەسازی كارەبا.
1925: سن یات سین، شۆڕشگێڕ و دەوڵەتداری چینی.
1963: عادل خەیری، ئەكتەری میسری.
1964: عەباس مەحمود عەقاد، نوسەری میسری.
1970: ئەحمد فوئاد ئەهوانی، زانای میسری لە دەرونزانیدا.
1988: نەجوا سالم، ژنە ئەكتەری میسری.
1991: رانیار گرانیت، زانای فنلەندی لە زانستی دەمار و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1967ز.
2003: زوران جینجیچ، سەرەك وەزیرانی سربیا.
2011: ئەمەل سوكەر، ژنە ئەكتەری سوری.

جەژن و بۆنەكان:
رۆژی نیشتمانی لە موریشیوس.
رۆژی درەخت لە چین و تایوان.

PUKmedia  ئا/ حسێن هەڵەبجەیی