ئه‌مـڕۆ له‌ مـێژوودا

.

رووداوه‌كان:
1138: له‌دایك بوونی پێشه‌وا (سه‌لاحه‌دینی ئه‌یوبی) له‌شاری (تكریت).
1258: كه‌وتنی به‌غداد به‌ ده‌ستی هۆلاكۆی سه‌ركرده‌ی مه‌غۆل و كۆتایی خه‌لافه‌تی عه‌باسی.
1863: داهێنه‌ری ئه‌مریكی ئالانسون كرانی، به‌رائه‌تی داهێنانی به‌ده‌ستهێنا بۆ یه‌كه‌مین ئامێری ئاگركوژێنه‌وه‌ له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1925: ڕزگاركردنی شاری (لیچه‌ی و گه‌نج) باكوری كوردستان له‌لایه‌ن شۆڕشگێڕه‌ چه‌كداره‌كانی كورد به‌سه‌ركردایه‌تی (شێخ سه‌عیدی پیران).
1927: دانه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌ی به‌رهه‌ڵستكاری ئیمپریالی و داگیركه‌ر له‌ برۆكسل له‌ به‌لجیكا.
1931: نیودلهی بوو به‌ پایته‌ختی هیند.
1932: سه‌عید كوڕی ته‌یمور حوكمی گرته‌ ده‌ست له‌ عه‌مان و مه‌سقه‌ت دوای لاچونی باوكی ته‌یموری كوڕی فه‌یسه‌ڵ.
1948: كۆچی دوایی ده‌رهێنه‌ر و داهێنه‌ری سینه‌مایی ناوداری ڕوسی و جیهانی (ئانستیلن).
1957: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی سودان (سه‌ید ئیسماعیل ئه‌زهه‌ری یه‌كه‌م) پاله‌وانیه‌تی كیشوه‌ری ئه‌فریقای له‌ (خه‌رتومی) پایته‌ختی سودان كرده‌وه‌ به‌ ئاماده‌بوونی (30000)هانده‌ر به‌ سه‌ركه‌وتنی كۆماری میسڕی عه‌ره‌بی له‌ یارییه‌كان.
1959: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی گۆڤاری (ڕزگاری) له‌شاری سلێمانی.
1963: ڕاگرتنی شه‌ڕ له‌نێوان شۆڕشی كورد و ڕژێمی عه‌بدولسه‌لام عارف.
1964: سه‌رۆكی عێراقی عه‌بدولسه‌لام عارف له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی كورد مه‌لا مسته‌فای بارزانی رێكه‌وت له‌سه‌ر ئاگربه‌ست و پیدانی مافی ئۆتۆنۆمی به‌ كورده‌كان له‌ باكوری عێراق.
1970: دامه‌زراندنی یه‌كیه‌تی نوسه‌رانی كورد.
1972: دانه‌پاڵی ئیماره‌تی (ره‌ئسولخه‌یمه‌) بۆ سه‌ر ئیماراتی عه‌ره‌بی یه‌كگرتوو.
1982: دامه‌زراندنی حیزبی شیوعی فه‌له‌ستینی له‌ به‌ره‌ی خۆرئاوا و هه‌رێمی غه‌ززه‌ و شتات، دواتر ناوی حیزبه‌كه‌ گۆڕا بۆ حیزبی گه‌لی فه‌له‌ستینی.
1993: یه‌كگرتنه‌وه‌ی ی.ن.ك و سۆشیالیست وه‌ك یه‌كه‌م هه‌نگاوی یه‌كگرتنه‌وه‌ی چه‌پ و سۆشیالیستخوازه‌كان.
2008: هه‌ڵبژارده‌ی تۆپی پێی میسر جامی بیست و شه‌شه‌می نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌فریقیای برده‌وه‌ كه‌ له‌ غانا ئه‌نجامدرابوو بۆ جاری شه‌شه‌م له‌ مێژووه‌كه‌ی.
2009: ئیسرائیلیه‌كان ده‌ڕۆن به‌ره‌و سنوقه‌كانی هه‌ڵبژاردن بۆ هه‌ڵبژاردنی كنیست كه‌ به‌ شكستی سه‌ركرده‌ی حیزبی كادیما خاتوو تسیبی لیفنی ته‌واو بوو به‌ دروستكردنی حكومه‌ت دوای ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی حكومه‌تی ئیهود ئۆلمه‌رت.
2010: چینچیللا وه‌ك یه‌كه‌م ژن بووه‌ سه‌رۆكی كۆستاریكا.
2010: میشێل ئۆباما خانمی یه‌كه‌می ئه‌مریكا هه‌ڵمه‌تی به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی قه‌ڵه‌وی منداڵانی ده‌ستپێكرد.
2011: سه‌رۆكی میسری محه‌مه‌د حوسنی موباره‌ك له‌ وتاره‌كه‌یدار رایگه‌یاند كه‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانی راده‌ستی جێگره‌كه‌ی عومه‌ر سلێمن ده‌كات.

له‌دایكبوون:
1785: نافییر، زانای فیزیای فه‌ره‌نسی.
1890: بوریس باسترناك، نوسه‌ر و شاعیری روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1958ز.
1890: فانیا كابلان، ژنه‌ شۆڕشگێڕی روسی.
1894: هارولد ماكمیلان، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی شانشینی یه‌كگرتوو.
1897: جون ئیندرز، پزیشكی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1954ز.
1898: برتولت بریشت، شانۆنوس و شاعیری ئه‌ڵمانی.
1899: جه‌وده‌ت سونای، سه‌رۆكی توركیا.
1902: والته‌ر براتین، زانای فیزیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1956ز.
1910: دومینیك بیر، پیاوی ئاینی به‌لجیكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1958ز.
1923: نه‌عیمه‌ وه‌سفی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1931: تۆماس برنهارد، ئه‌دیبی نه‌مساوی.
1935: میروسلاف بلازیفیچ، راهێنه‌ری تۆپی پێی بۆسنی.
1956: شێخ سعود بن سه‌قه‌ر قاسمی، حاكمی ئیماره‌تی ره‌ئسولخه‌یمه‌.
1967: لورا دیرن، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1970: نوره‌دین نیبت، یاریزانی تۆپی پێی مه‌غریبی.
1971: شێخ ده‌عیج خه‌لیفه‌ سوباح، شاعیری كوێتی.
1976: كیلی هاویس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.
1977: سالیف دیاو، یاریزانی تۆپی پێی سنیگالی.
1980: هیند سه‌بری، ژنه‌ ئه‌كته‌ری تونسی.
1980: ئینزو ماریسكا، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.
1981: ئه‌ندرو جۆنسۆن، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1991: ئیمار وبرتس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

وه‌فات:
1162: مه‌لیك بالدوینی سێهه‌م، مه‌لیكی شانشینی به‌یتولمه‌قدیس.
1755: مونتسكیو، فه‌یله‌سوفی فه‌ره‌نسی.
1837: ئه‌لكسه‌نده‌ر پوشكین، شاعیری روسی.
1865: هنریش لنز، زانای فیزیای ئه‌ڵمانی.
1868: دیفید بروسته‌ر، زانای فیزیای ئوسكوتله‌ندی.
1891: ژان ئارتۆ-وامبۆ، شاعیر و ڕوناكبیری ناوداری جیهانی.
1908: مسته‌فا كامیل، سه‌ركرده‌ی میسری.
1918: سوڵتان عه‌بدولحه‌میدی دووه‌م، سوڵتانی سی و پێنجه‌می عوسمانی.
1918: ئیرنیستو تیودورو مونیتا، رۆژنامه‌نوس و چالاكوانی ئاشتی ئیتالی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1907ز.
1923: فیلهلم كونراد رونتگن، زانای فیزیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1901ز.
1992: حیكمه‌ت وه‌هبی، ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژ و په‌خشكاری لوبنانی
1992: ئه‌لیكس هیلی، نوسه‌ری ئه‌مریكی.
2002: تراودل یونگه‌، ژنه‌ سكرتێری ئه‌دۆلف هێتله‌ر.
2005: ئارسه‌ر میله‌ر، رۆمانوس و شانۆكاری ئه‌مریكی.
2010: چارلز ویلسۆن، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌مریكی.
2011: سه‌عده‌دین شازلی، عه‌سكه‌رتاری میسری.
2012: ئیبراهیم فه‌قی، پسپۆڕی میسری له‌ بواری گه‌شه‌پێدانی مرۆیی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
رۆژی نیشتمانی بۆ زیندو راگرتنی یادی قه‌سابخانه‌كان له‌ ئیستریا و دالمایسا له‌ ئیتالیا.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی