ئه‌مـڕۆ له‌ مـێژوودا

.

رووداوه‌كان:

1689: له‌دایك بوونی ڕوناكبیری به‌ناوبانگی جیهانی (سارل لوی دی-مۆنتسكۆ له‌ كۆشكی دیلابریر) نزیك شاری بۆرۆدی له‌نه‌مسا.

1778: جیمس كوك دوورگه‌كانی هاوای ده‌دۆزێته‌وه‌ و ناوی ده‌نێت دوورگه‌كانی ساندویچ.

1788: گه‌شتنی 736 تۆمه‌تباری به‌ریتانی له‌ دوورخراوه‌كان له‌ ئینگلته‌ره‌وه‌ بۆ ئوسترالیا.

1863: ئیسماعیل پاشا ده‌بێته‌ ده‌سه‌لاتداری میسر دوای وه‌فاتی مامی، والی(محه‌مه‌د سه‌عید پاشا).

1896: نمایشی ئامێری تیشكی سینی بۆ یه‌كه‌م جار.

1902: شكستی شاری 0ریاچ) به‌ ده‌ستی عه‌بدول عه‌زیز ئال سعود.

1911: یه‌كه‌م نیشتنه‌وه‌ی فڕۆكه‌یه‌ك له‌سه‌ر رووی فڕۆكه‌ هه‌ڵگرێك.

1912: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی ڕۆژنامه‌ی (حقوق) له‌ به‌غداد له‌لایه‌ن (م.مه‌عروف چاووك).

1912: گه‌شتنی گه‌شتیاری گه‌ڕۆك (ڕۆبه‌رت فالكۆن) بۆ جه‌مسه‌ری باشور.

1919: ده‌ستپێكردنی كاره‌كانی كۆنگره‌ی پاریس بۆ ئاشتی له‌ ڤه‌رسای له‌ فه‌ره‌نسه‌.

1919: كۆتایی هاتنی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی به‌گرێدانی كۆنگره‌ی ئاشتی له‌پاریس كه‌ (27) وڵات به‌شداری تێدا كرد.

1920: له‌دایك بوونی شاعیر و نوسه‌ری كورد (م.ئه‌حمه‌د مسته‌فا دلزار) له‌شاری كۆیسنجه‌ق.

1943: سۆڤیه‌ت شكانی ئابڵوقه‌ی لینینگرادی راگه‌یاند له‌ لایه‌ن ئه‌لفیر ماخت.

1947: ده‌ستگیركردنی دامه‌زرێنه‌ر و سكرتێری كۆمۆنیستی ئێراق (یوسف سه‌لمان یوسف-فه‌هد-)و هه‌ڤاڵه‌كانی (حازم و سارم) له‌ به‌غداد له‌لایه‌ن ڕژێمی شانشینی ئێراق، كه‌ له‌دایك بووی ساڵی (1901)ه‌.

1948: ئیمام محه‌مه‌د مه‌ئمونی شه‌ناوی ده‌بێته‌ شێخی ئه‌زهه‌ر.

1949: هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی سوپای جیهادی پیرۆز كه‌ عبدالقادر الحسینی دیمه‌زراندبوو بۆ به‌رهه‌ڵستكاری دژ به‌ ئیسرائیل.

1952: ده‌ستپێكردنی شۆڕشی میللی تونسی دژی فه‌ره‌نسه‌ی داگیركه‌ر، و ده‌سه‌ڵاتی فه‌رنسی كه‌ تیایدا حه‌بیب بورقێبه‌یان ده‌ستگیر كرد.

1958: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی هه‌فته‌نامه‌ی (ئازادی-الحریه‌) له‌لایه‌ن (یوسف مه‌له‌كی) له‌به‌غداد.

1976: میلیشیای مه‌سیحی لوبنانی كرینتانایان له‌ لوبنان داگیركرد و بووه‌ هۆی كوژرانی 1000كه‌س، له‌ میانی جه‌نگێك به‌ ناوی جه‌نگی دوو ساڵه‌.

1977: قاهیره‌ دوچاری راپه‌ڕینێكی گه‌وره‌ بوویه‌وه‌ كه‌ به‌ (راپه‌ڕینی نان) ناسرابوو.

1981: به‌ستنی كۆنگره‌ی باڵای ئیسلامی له‌ شاری تائیف له‌ سعودیه‌.

1982: زه‌مین له‌رزه‌یه‌ك له‌ ده‌ریای ئیجه‌ به‌ هێزی 7,0 به‌ پێوه‌ری رێخته‌ر، كه‌ له‌ سه‌رتاسه‌ری یۆنان و بورگاریا و باشوری خۆرهه‌لاتی ئیتالیا و باشوری خۆرهه‌لاتی یوگوسلافیا و خۆرئاوای توركیا هه‌ستی پێكرا.

1991: عێراق بۆ یه‌كه‌م جار به‌ موشه‌كی دورهاوێژ له‌ ئیسرائیلی دا. 

1993: دادگای ته‌میزی كوردستان له‌مڕۆوه‌ ده‌ستبه‌كار بوو.

1995: ته‌قینه‌وه‌ی سی بورجی ئه‌لیكترۆنی له‌نێوان شارۆچكه‌ی ده‌ربه‌ندیخان و سلێمانی.

1995: هه‌ر 17پارته‌ كوردستانیه‌كه‌ی هه‌رێمی كوردستان له‌ په‌رله‌مان كۆبوونه‌وه‌، بروسكه‌ی ڕاگرتنی شه‌ڕی براكوژیان ئاماده‌كرد.

1997: كۆچی دوایی هۆزانه‌وان عه‌باسی حه‌قیقی له‌شاری بۆكان، كه‌ پیرترین هۆزانه‌وانی كورد بوو.

2002: كۆتایی جه‌نگی ناوخۆی سیرالیۆن.

2003: گه‌رده‌لولێكی ئاگرین له‌ كه‌نبرا له‌ ئوسترالیا 4كه‌سی كوشت و 491 خانوو سوتا.

2004: له‌نزیك باره‌گای هاوپه‌یمانان له‌ به‌غداد ئۆتۆمبیلێكی به‌مین چێنراو ته‌قیه‌وه‌ له‌ئه‌نجامدا 25كه‌س كوژران و 131كه‌س بریندار بوون.

2007: چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی كۆمپانیای خۆراكی كه‌ركوك به‌پێی ئامارێكی ڕه‌سمی ئاشكرایان كرد كه‌نزیكه‌ی (5)هه‌زار خێزانی عه‌ره‌بی هاورده‌ كه‌كۆی ئه‌ندامه‌كانیان (51)هه‌زار كه‌سه‌، فۆرمی خۆراكیان گواستۆته‌وه‌ بۆ ئه‌و شوێنانه‌ی كه‌پێشتر لێیه‌وه‌ هاتون و (52)هه‌زار خێزانی كورد و توركمانیش كه‌ پێشتر ڕاگوێزرابوون و ژماره‌ی ئه‌ندامه‌كانیان (227)هه‌زار كه‌س فۆرمی خۆراكیان گواستۆته‌وه‌ بۆ شوێنی سه‌ره‌كی خۆیان له‌پارێزگای كه‌ركوك.

2007: گه‌رده‌لول له‌ به‌ریتانیا و خۆرئاوای ئه‌وروپا كه‌ بووه‌ هۆی وه‌فاتی 50 كه‌س و بریندار بوونی سه‌ده‌ها.

2007: له‌هه‌ڵمه‌تێكی هاوبه‌شی هێزه‌كانی فره‌ ڕه‌گه‌ز و سوپای عێراق له‌ناوچه‌ی به‌له‌دروز زیاد له‌ (90)تیرۆریست ده‌ستگیر كران كه‌ به‌ڵگه‌نامه‌ و زانیاری گرنگیان لابوو.

2009: بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس و لایه‌نه‌كانی تری فه‌له‌ستینی ره‌زامه‌نیان راگه‌یاند به‌ پێشنیاره‌كه‌ی ئیسرائیل بۆ ئاگربه‌ست و كۆتایی هێنان به‌ جه‌نگی دژ به‌ غه‌ززه‌.

2010: له‌گه‌له‌ری رۆژ پێشانگای تایبه‌تی هونه‌رمه‌ند قه‌ره‌نی جه‌میل كرایه‌وه‌.

له‌دایكبوون:

1689: شارل مۆنتسكیو، بیریاری فه‌ره‌نسی و خاوه‌نی تیۆری جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌لاته‌كان.

1886: محه‌مه‌د لوتفی جومعه‌، نوسه‌ر و بیریار و چالاكوانی سیاسی میسری.

1920: م.ئه‌حمه‌د مسته‌فا_دلزار، شاعیر و نوسه‌ری كورد.

1926: ێه‌لاح زولفه‌قار ئه‌كته‌ری میسری.

1937: جون هیوم، سیاسه‌تمه‌داری ئیرله‌نده‌ی باكور و وه‌رگری خه‌لاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1998ز.

1955: كیفین كوستنر، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1961: بیته‌ر بیردسلی، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.

1966: گارق العلی، ئه‌كته‌ری كوێتی.

1966: فاتن شه‌عبان، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1967: ئیڤان زامورانو، یاریزانی تۆپی پێی چیلی.

1970: عبدالمنعم عمایری، ئه‌كته‌ری سوری.

1971: جوسیب گواردیولا، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئیسپانی.

1977: موباره‌كه‌ عه‌بدولعوزیز، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

1978: بوگدان لوبونت، گۆڵچی تۆپی پێی رۆمانی.

1989: مۆید الپقفی، ئه‌كته‌ری سعودی.

وه‌فات:

1862: جون تایله‌ر، سه‌رۆكی ده‌یه‌می ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.

1863: محه‌مه‌د سه‌عید پاشا، چواره‌م حاكمی میسر له‌ خێزانی عه‌له‌وی.

1936: مه‌كسیم گۆركی، ئه‌دیبی روسی.

1936: رودیارد كبلینگ، ئه‌دیبی به‌ریتانی و وه‌رگری خه‌لاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1907ز.

1974: حسن البارودی، ئه‌كته‌ری میسری.

1995: ئه‌دۆلف بوتناند، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌لاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1939ز.

1997: عه‌باسی حه‌قیقی هۆزانه‌وانی كورد له‌شاری بۆكان.

2009: عه‌لی سوڵتان، ئه‌كته‌ری كوێتی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی بانگهێتی خاچ لای ئه‌رسۆزكسی خۆرهه‌ڵاتی.

PUKmedia  ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی

‌