ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

.

رووداوه‌كان:
1055: هێزه‌كانی تورك به‌ سه‌رۆكایه‌تی (تگول به‌گ)ی سه‌لجوقی گه‌شتنه‌ ناو شاری به‌غداد.
1256: هلاكۆ خان ده‌ستیگرت به‌سه‌ر گرتوخانه‌ی حه‌شاشیه‌كان له‌ ئه‌لموت و قه‌ڵاكه‌ی رووخاندن.
1791: ده‌سپێكی توێژینه‌وه‌ له‌ یه‌كه‌مین قوتابخانه‌ له‌ یاسا یان كۆلیژی ماف له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و ئه‌وه‌ش له‌ زانكۆی بنسلفانیا.
1794: شۆڕشی فه‌ره‌نسی دادگای شۆڕشی لابرد كه‌ كاری دادگایكردنی ره‌مزه‌ مه‌لیكیه‌كان بوو له‌ ساڵانی یه‌كه‌می شۆڕشدا.
1918: كۆنگره‌ی جوله‌كه‌ی جیهانی یه‌كه‌مین كۆنگره‌ی به‌ست له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان، و ئه‌و كۆنگره‌یه‌ دامه‌زرا وه‌ك رێكخراوه‌یه‌كی جوله‌كه‌ ئامانجی به‌رگریكردنه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی جوله‌كه‌ و په‌ستان له‌سه‌ر دامه‌زراوه‌كانی حوكم له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان كه‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی ئه‌و كه‌مینه‌یه‌ زامن بكات.
1931: مۆركردنی په‌یماننامه‌ له‌ نێوان شانشینی موته‌وه‌كیلی یه‌مه‌نی و شانشینی عه‌ره‌بی سعودی و ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ردرا له‌ ینایه‌ری 1932ز.
1945: جه‌نه‌رال دۆگلاس ماكارسه‌ر فه‌رمان ده‌دات به‌ لابردنی (شنتو) وه‌ك ئاینی فه‌رمی له‌ یابان ئه‌وه‌ش له‌ كاتی داگیركردنی یابان.
1956: نوێنه‌ری كاروباری بازرگانی سۆڤیه‌ت (ئه‌سدۆڤ) باره‌گاكه‌ی له‌ شاری مه‌هاباد گواسته‌وه‌ بۆ شاری (ورمی).
1952: ئه‌نجامدانی یه‌كه‌مین نه‌شته‌رگه‌ری بۆ گۆڕینی ره‌گه‌زی مرۆڤ له‌ جیهان، ئه‌وه‌ش دانیماركی (جۆرج یورجنسن) كه‌ گۆڕا بۆ (كریستین یورجنسن).
1955: دامه‌زراندنی زانكۆی لیبیا له‌ بنغازی تا ببێته‌ یه‌كه‌مین زانكۆ له‌ لیبیا.
1981: ئیسرائیل یاسایه‌ك ده‌رده‌كات كه‌ بانی جۆلان بدرێته‌ پاڵ زه‌ویه‌كانی ئیسرائیل.
1993: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی شانشینی یه‌كگرتوو جۆن میجور و سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئیرله‌نده‌ی باكور ئه‌لبه‌رت رینولد ئه‌و بڕیاره‌یان ده‌ركرد كه‌ ناسرابوو به‌ (راگه‌یاندنی داوننگ ستریت) كه‌ دان ده‌نێت به‌ دانیشتوانی ئیرله‌نده‌ی باكور له‌ بڕیاردانی مافی چاره‌ی خۆنوسین.
1994: ده‌سپێكردنی شه‌ڕی نێوان ینك و پدك.
1998: سه‌رۆكی جه‌زائیر (یه‌مین زروال) ئیسماعیل حه‌مدانی دانا به‌ سه‌رۆكی حكومه‌ت.
2001: سه‌رله‌نوی كردنه‌وه‌ی بورجی (بیزا)ی لار دوای 11 ساڵ له‌ داخستنی و نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی به‌ بڕی 27 ملیۆن دۆلاری ئه‌مریكی.
2004: له‌ ئه‌نجامی ته‌قینه‌وه‌یه‌ك له‌به‌رده‌م ده‌روازه‌ی مه‌زاری ئیمام عه‌لی 9 كه‌س كوژران و 35 كه‌سیش بریندار بوون.
2005: هه‌ڵبژاردنی كۆمه‌ڵه‌ی نیشتمانی عێراق (جه‌معیه‌ی وه‌ته‌نی عێراقی) ئه‌نجامدرا.
2008: قوربانیانی په‌تای كۆلێرا له‌ وڵاتی زیمبابۆی بۆ 1111 حاڵه‌تی مردن و 20 هه‌زار توشبوو به‌رزبۆوه‌.
2010: ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی بڕیاریكی ده‌ركرد به‌ لابردنی زۆربه‌ی ئه‌و سزایانه‌ی سه‌پێنرابوون به‌سه‌ر عێراقدا له‌ سه‌رده‌می سه‌دام حسێندا.
2010: له‌ ده‌ڤه‌ری بارزان یادی 96 ساڵه‌ی له‌سێداره‌دانی شه‌هید شێخ عه‌بدولسه‌لام بارزانی كرایه‌وه‌.
2011: دابه‌زاندنی ئاڵای ئه‌مریكی له‌ عێراق، ئه‌وه‌ش وه‌ك ئاگاداریه‌ك بۆ كۆتایی هاتن له‌ بوونی ئه‌مریكا كه‌ نزیكه‌ی 9 ساڵی خایاند و ئه‌وه‌ش به‌ ئاماده‌بوونی وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكی لیون بانیتا.
2012: میسریه‌كان رۆشتن بۆ سه‌ر سندوقه‌كانی ده‌نگدان بۆ به‌شداریكردن له‌ جه‌وله‌ی یه‌كه‌می ده‌نگدان له‌سه‌ر ده‌ستوری نوی.
2013: ئه‌سپه‌رده‌كردنی ته‌رمی سه‌رۆكی پێشوی باشوری ئه‌فریقیا (نیلسۆن ماندێللا) دوای 10 رۆژ له‌ وه‌فاتكردنی.

له‌دایكبوون:
37: نیرون، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریه‌تی رۆمانیای پیرۆز.
1832: گۆستاڤ ئیڤڵ، ته‌لارسازی فه‌ره‌نسی.
1852: هنری بیكریل، زانای فیزیای فه‌ره‌نسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1903ز.
1859: لودفیك زامنهۆف، دۆزه‌ره‌وه‌ی زمانی ئیسبرانتو.
1860: نیلس فینسن، پزیشكی دانیماركی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1903ز.
1861: بیر ئیفیند سفینهوفد، سه‌رۆكی سێیه‌می فنله‌نده‌.
1907: ئۆسكار نیمایر، ته‌لارسازی به‌رازیلی.
1910: عه‌له‌ویه‌ جه‌میل، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1916: موریس ویلكنز، زانای فیزیای نیوزیله‌ندی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1962ز.
1920: جه‌مال به‌ننا، بیریاری ئیسلامی میسری.
1923: فریمان دایسۆن، زانای بیركاری و فیزیای تیۆری ئه‌مریكی.
1925: كیسی روجرز، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1925: موشیه‌ ساسون، دووه‌م باڵیۆزی ئیسرائیل له‌ میسر.
1933: به‌تریك گریگۆریۆسی سێیه‌م، به‌تریكی كه‌نیسه‌ی رۆمی پاشایی كاسۆلیك.
1934: عه‌بدوڵا یوسف ئه‌حمه‌د، سه‌رۆكی سۆماڵ.
1942:ته‌حسین شردم، عه‌سكه‌رتاری لوبنانی.
1942: كاسلین بلانكۆ، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌مریكی.
1942: مایك سمربی، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1943: ئه‌میره‌ فادیه‌، كچی فاروقی یه‌كه‌م، مه‌لیكی میسر.
1944: میلان زیفادینۆفیچ، یاریزانی تۆپی پێی سربی.
1945: سه‌لما به‌كار، ژنه‌ ده‌رهێنه‌ری تونسی.
1946: بیت شریفرز، یاریزانی تۆپی پێی هۆڵه‌ندی.
1949: دون جۆنسۆن، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1951: له‌یلا حه‌ماده‌، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1951: جوی جوردان، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئوسكوتله‌ندی.
1952: ئه‌لان سیمۆنسن، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی دانیماركی.
1956: سه‌لمان عۆده‌، بانگخوازی ئیسلامی سعودی.
1958: عه‌زیزه‌ جه‌لال، ژنه‌ گۆرانیبێژی مه‌غریبی.
1963: هیلین سلاته‌ر، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1966: هیكتۆر فیرگارا، دادوه‌ری تۆپی پێی كه‌نه‌دی.
1971: نه‌جاتی شاشماز، ئه‌كته‌ری توركی.
1972: خالید روه‌یحی، یاریزانی تۆپی پێی سعودی.
1974: مریه‌م عه‌لی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سوری.
1975: هودا هانی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1976: بایشونگ بهوتیا، یاریزانی تۆپی پێی هیندی.
1977: محه‌مه‌د ئوریلیۆ، یاریزانی تۆپی پێی توركی.
1979: ئاده‌م برودی، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1980: جی منگی، یاریزانی تۆپی پێی چینی.
1981: حه‌سام غالی، یاریزانی تۆپی پێی میسری.
1981: نه‌جوا بیلیزل، ژنه‌ گۆرانیبێژی فه‌ره‌نسی به‌ نه‌ژاد مه‌غریبی.
1981: رۆمان بافلییۆچینكۆ، یاریزانی تۆپی پێی روسی.
1981: كاویانگ، یاریزانی تۆپی پێی چینی.
1982: ماتیاس دیلگادۆ، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌رجه‌نتینی.
1983: زلاتان لیوبیانكیچ، یاریزانی تۆپی پێی سلۆڤینی.
1984: مارتین شكرتیل، یاریزانی تۆپی پێی سلۆفاكی.
1987: ئیسته‌ر دین، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1988: ره‌حمه‌ حه‌سه‌ن، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1994: ئیما لوكهارت، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

وه‌فات:
1072: ئه‌لب ئه‌ره‌سه‌لان، سوڵتانی سه‌لجوقی.
1675: یوهانس فیرمه‌ر، نیگاركیشی هۆڵه‌ندی.
1819: دانیال ره‌زه‌رفۆرد، پزیشكی ئوسكوتله‌ندی.
1890: محه‌مه‌د فه‌یزی زه‌هاوی، ناسراو به‌ موفتی زه‌هاوی له‌ به‌غداد.
1957: مه‌لا سه‌ید حه‌كیمی خانه‌قین.
1958: فولفگانگ باولی، زانای فیزیای نه‌مساوی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1945ز.
1966: والت دیزنی، به‌رهه‌مهێن و به‌ڕێوه‌به‌ری وێنه‌ی جوڵاوی ئه‌مریكی و دامه‌زرێنه‌ری كۆمپانیای والت دیزنی.
1993: زه‌ینه‌ب سدقی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1998: زوبێر بیلال ئیسماعیل، مێژوونوسی ناوداری كورد.
2008: حه‌سیب بن عه‌مار، سیاسه‌تمه‌داری تونسی.
2010: د. ئه‌فراسیاو هه‌ورامی، نوسه‌ر و مێژوونوس و ئه‌كادیمی، له‌ مۆسكۆ.
2011: كریستۆفه‌ر هیچنز، نوسه‌ر و رۆژنامه‌نوسی ئه‌مریكی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
رۆژی زامنهۆف لای بزووتنه‌وه‌ی ئیسبرانتۆ بۆ رێزلێنان له‌ داهێنه‌ره‌كه‌ی لودفیك زامنهۆف.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی