ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

.

9 دیسه‌مبه‌ر

رووداوه‌كان:

914: زه‌كا ئه‌عوه‌ر، ده‌چێته‌ میسر كه‌ له‌ لایه‌ن خه‌لیفه‌ ئه‌بولفه‌زل جه‌عفه‌ر موقته‌دیر بیللا نێردرابوو ئه‌وه‌ش بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی مه‌ترسی فاتمیه‌كان له‌سه‌ر میسر.

1917: شانشینی یه‌كگرتوو قودس داگیرده‌كات له‌ میانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی.

1931: له‌ راپه‌ڕینی یه‌كه‌می بارزاندا له‌ باشوری كوردستان به‌ سه‌رۆكایه‌تی (مسته‌فا بارزانی) له‌ شه‌ڕی (به‌فری به‌گ) به‌ 8 چه‌كداره‌وه‌ سوپای شانشینی ئێران پاشه‌كشه‌ی پێكرا.

1949: ده‌رچونی بڕیاری ژماره‌ 303 له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان بۆ سه‌رله‌نوی دڵنیابوون له‌ بارودۆخی قودس له‌ ژێر سیسته‌می نوێ وده‌وڵه‌تی هه‌میشه‌ییدا.

1961: كۆتایی هاتنی دادگایی نازی ( ئه‌دۆلف ئیخمان) له‌ ئیسرائیل به‌ تۆمه‌تی تاوانه‌كانی جه‌نگ و تاوانه‌كانی دژ به‌ مرۆڤایه‌تی به‌رامبه‌ر جوله‌كه‌.

1987: ده‌سپێكی راپه‌ڕینی یه‌كه‌می فه‌له‌ستینی.

1987: ئه‌ندامانی بازاڕی ئه‌وروپی رێكه‌وتننامه‌ی (ماسترێخت)یان مۆركرد بۆ یه‌كیه‌تی ئابوری و دراو.

1987: تونس په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ میسر ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌.

1992: گێڕانه‌وه‌ی په‌نابه‌ره‌ كورده‌كانی پاكستان له‌ شاری ئیسلام ئاباده‌وه‌ بۆ كوێته‌.

2004: 21 ته‌رم له‌ شاری موسڵ دۆزرایه‌وه‌، كه‌ زۆربه‌یان ده‌موچاویان شێوێنرابوون.

2009: مه‌لیكی ئه‌رده‌ن عه‌بدولای دووه‌می كوڕی حسێن (سه‌میر زه‌ید ئه‌لروفاعی) داده‌نێت به‌ سه‌ره‌ك وه‌زیران له‌ دوای (نادر زه‌هه‌بی).

2010: راگه‌یه‌نرا كه‌ له‌ كۆتایی ئه‌م سه‌ده‌یه‌دا پله‌ی گه‌رما 7 پله‌ داده‌به‌زێت.

 

له‌دایكبوون:

1594: مه‌لیك گۆستاڤی دووه‌م ئه‌دۆلف، مه‌لیكی سوید.

1608: جون میلتون، شاعیری ئینگلیزی.

1842: بیوته‌ر كروبوتكین، زانای جوگرافی روسی.

1868: فریتز هابر، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1918ز.

1901: ئودون فون هورفات، نوسه‌ری مه‌جه‌ری.

1916: كیرك دۆگلاس، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1917: جیمس رینوته‌ر، زانای فیزیا ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1975ز.

1919: ویلیام لیبسكۆم، زانای كیمیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1976ز.

1920: كارلۆ ئه‌زیلیۆ چامبی، سه‌رۆكی بیسته‌می ئیتالیا.

1926: هنری كیندال، زانای فیزیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1990ز.

1934: جودی دینش، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.

1946: سۆنیا گاندی، سیاسه‌تمه‌داری هیندی و ژنی سه‌ره‌ك وه‌زیرانی هیندی (راجێف گاندی).

1953: جون مالكوفیچ، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1962: فیلیستی هوفمان، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1967: جۆرجی بوبسكۆ، یاریزانی تۆپی پێی رۆمانی.

1969: بیسنتی لیزارازو، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.

1972: ریكۆ ئیلزورس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1972: فابریس سانتورو، یاریزانی تۆپی لێدانی فه‌ره‌نسی.

1974: راهت فه‌تح عه‌لی خان، گۆرانیبێژی پاكستانی.

1978: گاتسۆن گاودیۆ، یاریزانی تۆپی لێدانی ئه‌مریكی.

1978: جیسی متكالف، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1981: ئه‌میره‌ محه‌مه‌د، ژنه‌ ئه‌كته‌ری به‌حره‌ینی.

1981: ماری فیش، یاریزانی تۆپی لێدانی ئه‌مریكی.

1983: داریوس دودكا، یاریزانی تۆپی پێی پۆڵه‌ندی.

 

وه‌فات:

1847: مه‌ستوره‌ی كورسدتانی، ژنه‌ مێژوونوس و رووناكبیری نه‌ته‌وه‌ی كورد.

1916: ناتسومه‌ سوسیكی، رۆماننوسی یابانی.

1937: گۆستاڤ دالین، زانای فیزیای سویدی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1912ز.

1944: سابری، شاعیری كورد، ساڵی 1881ز له‌دایك بووه‌.

1946: شه‌كیب ئه‌رسه‌لان، نوسه‌ر و ئه‌دیب و بیریالی لوبنانی.

1963: مه‌لا مسته‌فای سه‌فوه‌ت، شاعیر و زانای كورد، ساڵی 1906ز له‌دایك بووه‌.

1963: مام سێوه‌، مه‌قام بێژی كورد له‌ كۆیه‌.

1971: رالف بنش، دیبلۆماتی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1950ز.

1971: مه‌لا مورشید، مامۆستای كوێتی و خاوه‌نی قوتابخانه‌ی ئه‌هلی.

1976: ئه‌میره‌ فه‌تحیه‌، كچی فوئادی یه‌كه‌م، مه‌لیكی میسر.

1992: یه‌حیا حه‌قی، نوسه‌ر و رۆماننوسی میسری.

1996: كه‌ره‌م متاوع، ئه‌كته‌ر و ده‌رهێنه‌ری میسری.

2006: عه‌تیه‌ سه‌قه‌ر، شه‌رعزانی میسری.

2009: عوسمان جوریو، شاعیر و پیاوی به‌رگریكاری مه‌غریبی.

2012: باتریك مور، زانای به‌ریتانی له‌ زانستی فه‌له‌ك.

2012: جینی ریفیرا، ژنه‌ گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

 

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

جه‌ژنی سه‌ربه‌خۆیی له‌ ته‌نزانیا.

جه‌ژنی سوپا له‌ بیرۆ.

رۆژی جیهانی به‌گژاچوونی گه‌نده‌ڵی.

 

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی