ئـــه‌مـڕۆ لــه‌ مــێــژوودا

جیهان 08:21 AM - 2018-10-23

23 ئۆكتۆبه‌ر

 

رووداوه‌كان:

1086: مورابیته‌كان به‌ سه‌رۆكایه‌تی (یوسفی كوڕی تاشفین) سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر شانشینی قشتاله‌ به‌ سه‌رۆكایه‌تی پاشا ئه‌لفۆنسۆی شه‌شه‌م له‌ جه‌نگی زه‌لاقه‌.

1919: تیرۆركردنی (موباره‌ك توزونینی) له‌سه‌ر ده‌ستی وه‌زیره‌كه‌ی (بلقاسم نه‌كادی) له‌ نێوان ریسانی و ئه‌رفورد.

1932: ریكه‌وتننامه‌ی سنوری نێوان ئێران و توركیا مۆركرا له‌ چیای (ئارارات) به‌ ئامۆژگاری به‌ریتانیا.

1941: سه‌رۆكی ئه‌ركانی سۆڤیه‌تی (جۆرج زیخون) سه‌ركردایه‌تی سوپای سوری گرته‌ ده‌ست بۆ وه‌ستانی پێشڕه‌ویكردنی ئه‌ڵمانه‌كان بۆ روسیا له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1942: هه‌ڵگیرسانی یه‌كه‌مین رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ له‌ شه‌ڕی (عه‌له‌مین) له‌ نێوان هێزه‌كانی ئه‌ڵمانیا و ئیتالیا به‌ سه‌رۆكایه‌تی (ئیرفین رۆمل) و نێوان به‌ریتانیه‌كان به‌ سه‌رۆكایه‌تی (برنارد مونتگمری) له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1947: رژێمی شای ئێران رێكه‌وتننامه‌ی نه‌وتی له‌گه‌ڵ یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت كه‌ پیشتر مۆری كردبوون هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ و به‌ ئاره‌زووی خۆی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ كورد و رۆژهه‌ڵاتی كوردستان ده‌ست پێكرد.

1965: ده‌یان هه‌زار مه‌جه‌ری هاتنه‌ سه‌ر شه‌قامه‌كان بۆ وه‌ستاندنی كۆتایی هێنان به‌ حوكمڕانی سۆڤیه‌تی له‌ وڵاته‌كه‌یاندا.

1968: دامه‌زراندنی زانكۆی سلێمانی.

1982: مه‌لیك فه‌هد كوڕی عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود به‌ردی بناغه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی مه‌لیك فه‌هد بۆ چاپكردنی قورئانی پیرۆز دانا.

1983: ته‌قاندنه‌وه‌ی باره‌گای هێزه‌كانی فه‌ره‌نسی سه‌ر به‌ هێزه‌كانی فره‌ ره‌گه‌ز له‌ باشوری لوبنان كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی 56 كه‌س، و هێرشێكی خۆكوژی بۆ سه‌ر هێزه‌كانی پیاده‌ی ده‌ریایی ئه‌مریكی له‌ به‌یروت كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی 231 ئه‌مریكی.

1991: دامه‌زراندنی لیژنه‌ نێوخۆییه‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كاروباری باشوری كوردستان كه‌ هه‌موویان سه‌ر به‌ كۆمیته‌ی كارگێڕی به‌ره‌ی كوردستانی بوون له‌ (خه‌لیفان).

1991: رژێمی عێراق ده‌زگاكانی ده‌وڵه‌تی له‌ شاره‌كانی هه‌ولێر و سڵێمانی و دهۆك و شارۆچكه‌كانی تر گواسته‌وه‌ بۆ شاری كه‌ركوك و موسڵ و به‌غداد، ته‌نها ده‌زگاكانی ئاو و كاره‌با و ته‌ندروستی نه‌بێت.

2001: تیرۆركردنی سه‌ركرده‌یه‌كی كه‌تیبه‌كانی عیززه‌دین قه‌سام (ئه‌یمه‌ن حه‌لاوه‌) به‌ ئۆتۆمبیلێكی بۆمبڕێژكراو.

2004: به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی ئۆتۆمبیلێكه‌وه‌ له‌ رۆژئاوای به‌غداد 10 كه‌س كوژران.

2005: گه‌رده‌لولی (ویلما) دای له‌ كه‌ناره‌كانی خۆرئاوای ویلایه‌تی فلۆریدا.

2008: سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان مه‌سعود بارزانی له‌گه‌ڵ سه‌ركۆماری ئێران ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له‌ تاران كۆبۆوه‌.

2010: ماڵپه‌ڕی ویكیلێكس 400 هه‌زار به‌ڵگه‌نامه‌ی نهێنی له‌ باره‌ی جه‌نگی عێراق بڵاوكرده‌وه‌.

2010: كۆبوونه‌وه‌ی هاوبه‌شی سكرتێر و ئه‌میندار و نوێنه‌رانی هێز و لایه‌نه‌ سیاسیه‌كانی كوردستان له‌ هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو، به‌ ئاماده‌یی مام جه‌لال و مه‌سعود بارزانی.

2010: هونه‌رمه‌ندانی شاری بابل له‌ سلێمانی پێشانگای هاوبه‌شیان كرده‌وه‌.

2011: ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی ئینتیقالی رایگه‌یاند كه‌ لیبیا ئازادكرا له‌ ژێر ده‌ستی عه‌قید موعه‌مه‌ر قه‌زافی.

2011: هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی تونس، كه‌ بریتی بوو له‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی راسپێرابوو به‌ دانانی ده‌ستوری نوێ دوای شۆڕش و كه‌وتنی ده‌سه‌ڵاتی زه‌ینولعابیدین بن عه‌لی.

 

له‌دایكبوون:

1715: ئیمبراتۆر بیته‌ری دووه‌م، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریه‌تی روسیا.

1905: فلیكس بلوخ، زانای فیزیای سویسری و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1952ز.

1908: ئیلیا فرانك، زانای فیزیای روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1958ز.

1940: بیلیه‌، یاریزانی تۆپی پێی به‌رازیلی.

1942: مایكل كریچتون، نوسه‌ری ئه‌مریكی.

1943: سه‌ڵاح سه‌عدنی، ئه‌كته‌ری میسری.

1945: میچیل فواتروت، دادوه‌ری تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.

1946: تانسۆ چێله‌ر، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی توركیا.

1947: عه‌بدولعه‌زیز ره‌نتیسی، سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماسی فه‌له‌ستینی.

1951: فاتیمر سیدیو، سه‌رۆكی كۆسۆڤۆ.

1961: كه‌مال ئه‌بو ریه‌، ئه‌كته‌ری میسری.

1961: زوبیزاریتا، گۆڵچی تۆپی پێی ئیسپانی.

1963: عه‌مر ئه‌دیب، راگه‌یاندكاری میسری.

1963: رشیدی یاكینی، یاریزانی تۆپی پێی نێجیری.

1964: رۆبه‌رت تروهیو، ژه‌نیاری گیتار بایسی ئه‌مریكی و ئه‌ندامی تیپی میتالیكا.

1969: ئه‌حمه‌د ره‌شوان، ده‌رهێنه‌ری میسری.

1973: كریستیان دایلی، یاریزانی تۆپی پێی ئوسكوتله‌ندی.

1976: رایان رینولدز، ئه‌كته‌ری كه‌نه‌دی.

1976: ریم عه‌بدولعه‌زیز، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سوری.

1977: مشعل نایف، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

1978: جیمی بولارد، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.

1978: ئه‌رشی تومبسون، یاریزانی تۆپی پێی ئوسترالی.

1979: سیمون دیفیز، یاریزانی تۆپی پێی ویلزی.

1984: خالید نه‌مش، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

1986: جیسیكا ستروب، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

 

وه‌فات:

1869: ئیدوارد سمیس ستانلی، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی شانیشنی یه‌كگرتوو.

1919: موباره‌ك توزونینی، شۆڕشگێڕ و تێكۆشه‌ری مه‌غریبی.

1944: چارلز گلوفه‌ر باركلا، زانای فیزیای ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1917ز.

1986: ئیدوارد دویزی، زانای كیمیای زینده‌یی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1943ز.

2004: ته‌ها ئه‌حمه‌د عومه‌ر، عه‌قیدی پۆلیس و به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس و پاسه‌وانان له‌ هه‌ولێر.

2005: ستیلا ئۆباسانجۆ، خاتونی یه‌كه‌م له‌ نێجیریا.

2009: زوبێر توركی، نیگاركێش و په‌یكه‌رتاشی تونسی.

2009: نازم غه‌برا، پزیشكی كوێتی به‌ نه‌ژاد فه‌له‌ستینی.

2011: هیربرت هاوبتمان، زانای بیركاری ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1985ز.

 

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی جیهانی رۆماتیزم.

رۆژی نیشتمانی له‌ مه‌جه‌ر.

 

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی