ئــه‌مـڕۆ لــه‌ مـێژوودا

.

15 سێبته‌مبه‌ر (ئه‌یلول)

رووداوه‌كان:

446: دادوه‌ری فارس (یه‌زدجه‌رد) فه‌رمانیدا كه‌ ئه‌و كورده‌ مه‌سیحیانه‌ی له‌ شاری كه‌ركوك گیراون كۆمه‌ڵ كوژ بكرێن.

1821: سه‌ربه‌خۆیی سلفادۆر له‌ ئیسپانیا.

1864: مۆركردنی په‌یماننامه‌ی سێبته‌مبه‌ر له‌ نێوان حكومه‌تی ئیتالی و ناپلیۆنی سێهه‌م.

1882: هێزه‌كانی به‌ریتانیا قاهیره‌یان داگیركرد و (ئه‌حمه‌د عورابی) یش دورخرایه‌وه‌ بۆ دوورگه‌ی سیلان.

1894: یابانیه‌كان زیانێكی سه‌ربازی گه‌وره‌یان گه‌یاند به‌ چین له‌ شه‌ڕی (بینگ یانگ).

1917: روسیا بوو به‌ یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت.

1920: ده‌ستپێكردنی راپه‌ڕین له‌ ناوچه‌ی بادینان دژی هێزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا.

1952: داگیركردنی ئه‌ریتریا له‌ لایه‌ن هێزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا.

1928: پزیشكی به‌ریتانی (ئه‌لكسه‌نده‌ر فلیمینگ) په‌نسلینی دۆزیه‌وه‌.

1935: سه‌ركرده‌ی نازی (ئه‌دۆلف هێتله‌ر) ژماره‌یه‌ك یاسای ده‌ركرد به‌ ناوی (یاساكانی نۆرمبرگ) كه‌ بریتی بوو له‌ بێبه‌شكردنی جوله‌كه‌ ئه‌ڵمانه‌كان له‌ مافی هاوڵاتی بوون.

1941: شای ئێران (ره‌زا په‌هله‌وی) وازی له‌ عه‌رشی ده‌سه‌ڵات هێنا بۆ كوڕه‌كه‌ی (محه‌مه‌د ره‌زای په‌هله‌وی) و ئه‌وه‌ش دوای ناچاركردنی له‌ لایه‌ن هێزه‌كانی به‌ریتانیا و سۆڤیه‌ته‌وه‌ كه‌ ئێرانی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ په‌ترۆڵیان داگیركرد له‌ ترسی هاوپه‌یمانی به‌ستنی له‌گه‌ڵ (ئه‌دۆلف هێتله‌ر) له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1950: ده‌ستپێكی شه‌ڕآ (ئینشۆن) له‌ ساتی جه‌نگی كۆری.

1952: نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ره‌زامه‌ندی نواند له‌سه‌ر دانه‌پاڵی ئه‌ریتریا بۆ لای ئه‌سیوبیا دوای ته‌واوبونی ده‌سه‌ڵاتی به‌ریتانیا به‌سه‌ریه‌وه‌.

1974: ده‌رچوونی بڕیاری دامه‌زراندنی ئاژانسی هه‌واڵگیری مه‌ڵبه‌ندیی ئه‌مریكی.

1982: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئیسرائیلی (مناحیم بیگن) ده‌ستی له‌ پۆسته‌كه‌ی كێشایه‌وه‌.

1988: حكومه‌تی عێراق گونده‌كانی قه‌ره‌گۆل و زه‌ڕایه‌ن و بێسانسوری سه‌ر به‌ شارۆچكه‌ی عه‌ربه‌تی ئاگادار كرده‌وه‌ بۆ راگواستنی زۆره‌ملی.

1991: هێنانه‌وه‌ی ته‌رمی 23 شه‌هیدی ساڵی 1987ز بۆ شارۆچكه‌ی شه‌قلاوه‌ كه‌ له‌ گۆڕێكی به‌كۆمه‌ڵدا دۆزرابوونه‌وه‌.

1991: دۆزینه‌وه‌ی گۆڕێكی به‌كۆمه‌ڵ له‌ هه‌ولێر كه‌ 25 ته‌رمی تێدابوو.

1992: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی په‌رله‌مان كه‌ زمانحاڵی په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان بوو.

1993: په‌رله‌مانی باشووری كوردستان بڕیارێكی بۆ یه‌كخستی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان ده‌ركرد.

1996: واشنتۆن پۆست: سی ئای ئه‌ی له‌ ساڵی 1991 تا ئێستا (واته‌ ساڵی 1996ز) 170 ملیۆن دۆلاری بۆ رووخانی سه‌دام حسێن ته‌رخانكردووه‌.

1999: له‌ توركیا ڕزگاركردنی ئیسماعیل بێشكه‌چی ڕاگه‌یاندرا.

2000: شه‌ڕی نێوان ینك و په‌كه‌كه‌ له‌ سلێمانی ده‌ستیپێكرد.

2000: ئه‌نجامدانی پێشبڕكێی یاریه‌كانی ئۆڵۆمپیات له‌ شاری (سیدنی) پایته‌ختی ئوسترالیا و به‌رده‌وام بوو تا 1/10.

2003: وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا (كۆڵن پاوه‌ڵ) و (پۆل بریمه‌ر) سه‌ردانی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیدیان كرد و له‌ لایه‌ن به‌ڕێزان مه‌سعود بارزانی و مام جه‌لال و جه‌ماوه‌رێكی زۆر پێشوازیان لێكرا و سه‌ردانه‌كه‌ش كاردانه‌وه‌ی باشی  هه‌بوو بۆ داهاتووی كورد.

2005: مه‌حمودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له‌ نیویۆرك وتی: ئێران ئاماده‌یه‌ زانستی ئه‌تۆمی به‌ ده‌وڵه‌ته‌ ئیسلامیه‌كانی دیكه‌ بدات، و دوای دوو رۆژ به‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانیشی راگه‌یاند كه‌ ئێران به‌ هیچ جۆری ده‌ستبه‌رداری پرۆژه‌ی پیتاندنی یۆرانیۆم نابێت و ده‌وڵه‌تانی دیكه‌شی بانگكرد كه‌ ببنه‌ هاوبه‌شی به‌رنامه‌ی پیتاندنی یۆرانیۆمی ئێران.

2005: بۆ یه‌كه‌م جار له‌ مێژووی كوردستان و له‌ پارێزگای هه‌ولێر له‌ لایه‌ن مه‌سعود بارزانیه‌وه‌ پێشانگای بازرگانی هه‌ولێری نێوده‌وڵه‌تی كرایه‌وه‌ كه‌ زیاد له‌ 70 كۆمپانیای عێراقی و جیهانی به‌شداریان تێداكرد و هه‌مان كاتیش كۆنگره‌یه‌ك له‌ به‌شداربوان گرێدرا به‌ ئاماده‌بوونی شاره‌زایان و زانایان.

2007: پارتی سۆشیالیستی چه‌پی نه‌ته‌وه‌یی نه‌رویژ شاڵاوی ئه‌نفال و كیمیابارانكردنی هه‌ڵه‌بجه‌ی به‌ فه‌ڕمی وه‌ك جینۆساید ناساند.

2007: ره‌وتی سه‌در كشانه‌وه‌ی خۆیان له‌سه‌ر لیستی ئیئتیلافی یه‌كگرتوو راگه‌یاند.

2008: كه‌وتنی دامه‌زراوه‌ی (لیمان بره‌زه‌رد) ده‌بێته‌ هۆی داڕمانی یه‌ك به‌دوای یه‌ك له‌ دامه‌زراوه‌ داراییه‌كانی جیهان و خراپترین قه‌یرانی ئابووری له‌ جیهاندا.

2009: ئازادكردنی رۆژنامه‌نوسی عێراقی (مونته‌زیر زه‌یدی) كه‌ ناوبانگێكی جیهانی ده‌ستكه‌وت دوای ئه‌وه‌ی كه‌ پێڵاوه‌كانی خۆی گرته‌ سه‌رۆكی ئه‌مریكا (جۆرج ده‌بلیو بۆش).

2010: وه‌رزی هه‌ولێری شانۆیی ده‌ستی كرد به‌ نمایشكردنی زیاتر له‌ 20 شانۆگه‌ری كوردی.

2010: لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ تیرۆركردنی (سه‌رده‌شت عوسمان) ی رۆژنامه‌نوس (ئه‌نسار ئیسلام)ی به‌ تۆمه‌تی تاوانه‌كه‌ تۆمه‌تبار كرد، رێكخراوه‌ مه‌ده‌نیه‌كانیش گومانیان له‌و ئه‌نجامه‌ ده‌ربڕی.

2010: 1497806 قوتابی و خوێندكار چوونه‌ به‌ر خوێندن.

2011: دادگای تاوانه‌كانی  قاهیره‌ فه‌رمانی 15 ساڵ به‌ندكردنی ده‌ركرد بۆ سه‌رمایه‌داری میسری (ئه‌حمه‌د عز) و مۆڵه‌ت سه‌ندنه‌وه‌ له‌ دوو كۆمپانیای ئاسن كه‌ ئه‌و خاوه‌ندارێتی ده‌كرد.


له‌دایكبوون:

1254: ماركۆ بۆلۆ، دۆزه‌ره‌وه‌ی ئیتالی.

1857: ویلیام هوارد تافت، سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1858: شارل دو فوكو، پیاوی ئاینی كاسۆلیكی فه‌ره‌نسی.

1885: ئینا زایدل، ژنه‌ شاعیر و رۆماننوسی ئه‌ڵمانی.

1890: ئه‌گاسا كریستی، ژنه‌ نوسه‌ری رۆمانی پۆلیسی ئینگلیزی.

1898: قانع، شاعیری كورد، له‌ گوندی ریشێن له‌ شاره‌زوور.

1903: عه‌بدولره‌حمان مامی، پزیشك و سیاسه‌تمه‌داری تونسی.

1904: مه‌لیك ئومبرتوی دووه‌م، مه‌لیكی شانشینی ئیتالیا.

1908: گیرد گایزر، ئه‌دیبی ئه‌ڵمانی.

1911: شه‌فیق نوره‌دین، ئه‌كته‌ری میسری.

1912: ئیسماعیل یاسین، ئه‌كته‌ری میسری.

1921: مسته‌فا مه‌شهور، مورشیدی پێنجه‌می كۆمه‌ڵه‌ی ئیخوان موسلیمین.

1926: ئیمامورا شوهیه‌، ده‌رهێنه‌ری یابانی.

1929: موری جیلمان، زانای فیزیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1969ز.

1937: رۆبه‌رت لوكاس جونیور، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1995ز.

1941: فلوریان ئه‌لبرت، یاریزانی تۆپی پێی هه‌نگاری.

1942: ون جیا باو، سیاسه‌تمه‌داری چینی.

1944: گراهام تایلور، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.

1946: تومی لی جونز، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1946: ئۆلیڤه‌ر ستون، ده‌رهێنه‌ری ئه‌مریكی.

1951: یوهان نیسكینز، یاریزانی تۆپی پێی هۆڵه‌ندی.

1954: هرانت دینك، رۆژنامه‌نوسی توركی.

1960: منحه‌ زه‌یتون، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1964: رۆبه‌رت فیتسو، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی سلۆفاكیا.

1972: شاژنه‌ لیتیزیا، شاژنی ئه‌ستوریاس و ژنی وه‌لی عه‌هدی ئیسپانی ئه‌میر فیلیپی.

1973: وائیل كفوری، گۆرانیبێژی لوبنانی.

1973: ئه‌میر دانیال، دۆقی واستر گوتلاند و مێردی وه‌لی عه‌هد له‌ سوید شاژنه‌ ڤیكتۆریا.

1974: سه‌عید موزه‌فه‌ری زاده‌، دادوه‌ری تۆپی پێی ئێرانی.

1977: ئه‌نجیلا ئه‌كی، ژنه‌ گۆرانیبێژ و گۆرانی نوسی یابانی.

1978: ئیدور گودیونسون، یاریزانی تۆپی پێی ئایسله‌ندی.

1979: ئه‌یمی دیفیدسن، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1979: كارلۆس رویز، یاریزانی تۆپی پێی گواتیمالی.

1980: ئه‌ریم توگ، ژنه‌ ئه‌كته‌ری توركی.

1984: شازاده‌ هاری، كوڕی وه‌لی عه‌هدی شانشینی یه‌كگرتوو مه‌لیك چارلز و سێهه‌م كه‌س له‌ ریزبه‌ندی عه‌رشی به‌ریتانیا.

1987: ئه‌لی سیسوكو، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.

1989: ئه‌لیازیه‌ محه‌مه‌د، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئیماراتی.

1989: محه‌مه‌د عه‌ساف، گۆرانیبێژی فه‌له‌ستینی.

1991: مارتینا، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری كاركردوو له‌ كوێت.

 وه‌فات:

668: ئیمبراتۆر قوسته‌نتینی دووه‌م، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریه‌تی بێزه‌نتی.

1859: ئیسامبارد كینجدم برونیل، ئه‌ندازیاری به‌ریتانی.

1926: رودلف ئوكن، فه‌یله‌سوفی ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1908ز.

1972: به‌نگینه‌، شاعیری كورد.

1973: مه‌لیك گۆستافی شه‌شه‌م ئه‌دۆلف، مه‌لیكی سوید.

2004: ئیبراهیم مرعشلی، ئه‌كته‌ری لوبنانی.

2007: حسین الشربینی، ئه‌كته‌ری میسری.

 جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی جیهانی دیموكراتی.

جه‌ژنی سه‌ربه‌خۆیی له‌ هیندۆراس.

رۆژی نیشتمانی نوسه‌ران له‌ جه‌زائیر.

رۆژی ئه‌ندازیاران له‌ هیند.

PUKmedia ئا/حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی
‌