ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

.

20 یۆنیۆ

رووداوه‌كان..
1214: دامه‌زراندنی زانكۆی ئۆكسفۆرد له‌شانشینی یه‌كگرتوو.
1605: تیرۆركردنی قه‌یسه‌ری روسیا فیودوری دووه‌م دوای سێ مانگ له‌ چوونه‌ سه‌ر ته‌ختی پاشایه‌تی.
1800: ده‌سه‌ڵاتدارانی فه‌ره‌نسی جامیعی ئه‌زهه‌ریان داخست و ئه‌وه‌ش دوای تیرۆركردنی (جه‌نه‌رال كلیبه‌ر) له‌سه‌ر ده‌ستی سلێمان الحلبی، و ئه‌و مزگه‌وته‌ به‌ داخراوی مایه‌وه‌ هه‌تا ده‌رچوونی فه‌ره‌نسیه‌كان له‌ میسر.
1837: شاژنه‌ ڤیكتۆریا حوكمی گرته‌ ده‌ست له‌شانشینی یه‌كگرتوو.
1877: دۆزه‌ره‌وه‌ی ته‌له‌فۆن (ئه‌لكسه‌نده‌ر گراهام بێڵ) یه‌كه‌م تۆڕی ته‌له‌فۆنی دامه‌زراند له‌جیهاندا له‌شاری (هامیلتۆن) له‌كه‌نه‌دا.
1903: وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عیراق (نوری سه‌عید) له‌گه‌ڵ مه‌ندوبی سیاسی به‌ریتانی په‌یماننامه‌یه‌كی هاوپه‌یمانی مۆركرد بۆ ماوه‌ی 25 ساڵ.
1928: كۆمه‌ڵه‌ی خۆییبوون به‌یانی ژماره‌ 71ی ده‌ركرد به‌ داواكردن له‌كورده‌كانی دانیشتووی ئه‌مریكا بۆ خه‌باتكردن له‌پێناو كێشه‌ی ره‌وای كورد دژی داگیركه‌ران.
1944: كۆتایی جه‌نگی ده‌ریای (فلیپین) به‌ سه‌ركه‌وتنی هێزی ده‌ریایی ئه‌مریكی و ئه‌وه‌ش له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.
1960: راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی مالی و سنیگال.
1963: په‌یوه‌ستكردنی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و یه‌كێتی سۆڤیه‌ت به‌هێڵی ته‌له‌فۆن له‌میانی جه‌نگی سارد.
1988: ده‌سه‌ڵاتدارانی رژێمی به‌عسی عیراقی سه‌عات 6ی به‌یانی گه‌مارۆی شارۆچكه‌ی (داقوق)یاندا و زیاتر له‌ 180 كه‌سیان له‌گه‌نج و پیر ده‌ستگیركرد.
1991: هه‌ڵبژاردنی به‌رلین به‌پایته‌ختی ئه‌ڵمانیای یه‌كگرتوو، ئه‌وه‌ش دوای ده‌نگدانی په‌رله‌مان، كه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی ره‌زامه‌ندی 336 بوو به‌رامبه‌ر به‌ 321 ده‌نگی نه‌یار.
1995: تا 23/6 میهره‌جانی 300 ساڵه‌ی مه‌م و زینی ئه‌حمه‌دی خانی له‌ هه‌ولێر سازكرا.
1997: (سلێمان دیمیریل) داوای له‌ (مه‌سعود یه‌ڵماز) كرد كه‌ كابینه‌یه‌كی نوێی وه‌زیران دابمه‌زرێنێ.
2001: هه‌ڵبژاردنی (په‌رویز موشه‌ره‌ف) به‌ سه‌رۆكی پاكستان.
2003: دامه‌زراندنی دامه‌زراوه‌ی ویكمیدیا.
2003: دامه‌زراندنی (رێكخراوی عێراقی بۆ هه‌ماهه‌نگی مافه‌كانی مرۆڤ).
2004: تا 24/6 یه‌كه‌مین ڤیستیڤاڵی شیعر و چیرۆك و لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ سلێمانی به‌ڕێوه‌چوو.
2005: هێرشكردنه‌ سه‌ر گۆڕه‌پانی مه‌شقی پۆلیسی هاتوچۆ له‌ شاری هه‌ولێر كه‌ بووه‌ هۆی شه‌هیدبوونی زیاتر له‌ 15 هاووڵاتی و برینداربوونی 75 كه‌س.
2007: ده‌ستكرا به‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕه‌ به‌كۆمه‌ڵه‌كانی ناوچه‌ی چوارقورنه‌ و روفاتی 9 كه‌س دۆزرایه‌وه‌.
2008: به‌هۆی لافاو و زریانه‌وه‌ له‌شاری مینابوری هیندستان 25 كه‌س بوونه‌ قوربانی و نزیكه‌ی 2 ملیۆن كه‌سیش ئاواره‌بوون.
2009: خۆكوژێك خۆی ته‌قانده‌وه‌ به‌سه‌ر گۆڕی ئیمام خومه‌ینی كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی دوو كه‌س و ئه‌وه‌ش له‌ئه‌نجامی ناڕه‌زاییه‌كانی دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان.
2010: له‌ دیاربه‌كری باكوری كوردستان ساڵیادی له‌سێداره‌دانی شێخ سه‌عیدی پیران و هه‌ڤاڵانی كرایه‌وه‌.
2010: ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی له‌پۆڵه‌نده‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك بۆ جێگرتنه‌وه‌ی سه‌ركرده‌ (لیخ كاچینسكی) كه‌ به‌هۆی كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ی فڕۆكه‌كه‌ی وه‌فاتیكرد له‌ 10 ئه‌بریل، هه‌موو كاندیده‌كان نه‌یانتوانی ئه‌وه‌نده‌ ده‌نگ بهێنن كه‌ 50% تیپه‌ڕ بكات، بۆیه‌ بڕیاردرا له‌ 4 یۆلیۆ ئه‌نجامبدرێته‌وه‌.
2010: ئێران سه‌ركرده‌ی  جوندوڵا (عبدالملك ریغی) له‌سێداره‌دا، ئه‌وه‌ش به‌هۆی رۆڵ بینینیه‌وه‌ له‌ زۆرێك له‌ كرده‌ چه‌كداریه‌كان له‌ پارێزگای سیستان و به‌لوچستان.
2012: دادگای ده‌ستوری له‌ كوێت هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی ئوممه‌ی به‌تاڵ كرده‌وه‌، و بڕیاری هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی 2009ز وه‌لانا، كه‌ له‌ دیسه‌مبه‌ری پێشوو هه‌ڵوه‌شابوویه‌وه‌ و ده‌سه‌ڵاتی بۆ گه‌ڕایه‌وه‌.

له‌دایكبوون..
235 پ.ز: سكیبیوی ئه‌فریقی، قونسوڵ و سه‌ركرده‌ی رۆمانی.
1005: زاهیر لیئیعزاز دین الله، خه‌لیفه‌ی حه‌وته‌می فاتمی و ئیمامی حه‌ڤده‌هه‌م له‌ ئیمامه‌كانی شیعه‌ی ئیسماعیلی.
1469: جان گالیاتسو سفورزا، دۆقی دۆقیه‌ی میلانۆ.
1566: سییسموند فاسا، مه‌لیكی پۆڵه‌نده‌.
1861: فریدریك هوبكنز، زانای كیمیای زینده‌یی ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1929ز.
1866: نینومیا چوهاچی، داهێنه‌ری یابانی.
1926: رحبعام زئیفی، سیاسه‌تمه‌داری ئیسرائیلی.
1928: جان ماری لوبان، سیاسه‌تمه‌داری فه‌ره‌نسی.
1934: روزانا بودیستا، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئیتالی.
1940: محه‌مه‌د حه‌مزه‌، شاعیری میسری.
1945: ئه‌حمه‌د بدیر، ئه‌كته‌ری میسری.
1949: لیونیل ریچی، گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1950: نوری مالیكی، سه‌رۆك وه‌زیرانی عیراقی.
1952: جون گودمان، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1954: ئیلان رامون، رائیدی ئاسمانی ئیسرائیلی.
1955: سلوم حه‌داد، ئه‌كته‌ری سوری.
1956: رحمد الملیفی، یاساناس و سیاسه‌تمه‌داری كوێتی.
1956: ره‌بیع شه‌هاب، ئه‌كته‌ری ئه‌رده‌نی.
1956: بیته‌ر رید، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
1961: سه‌حه‌ر رامی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1966: عماد ناسیف، رۆژنامه‌نوس و نوسه‌ری میسری.
1967: نیكول كیدمان، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئوسترالی.
1970: رشید بن الحسن، كوڕی حه‌سه‌نی دووه‌م، مه‌لیكی مه‌غریب.
1970: ئه‌ندریا نالیس، ژنه‌ سیاسه‌تمه‌داری ئه‌ڵمانی.
1975: دانییل زیتكا، یاریزانی تۆپی پێی چیكی.
1976: جولیانو بیلیتی، یاریزانی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1978: فرانك لامبارد، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1980: فرانكۆ سیمیولی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتاڵی.
1982: ئه‌لیكسی بیریزوتسكی، یاریزانی تۆپی پێی روسی.
1982: فاسیلی بریزیفتسكی، یاریزانی تۆپی پێی روسی.
1986: عادل حه‌مود، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

وه‌فات..
1800: ئه‌براهام جوتهیلف كیستنر، شاعیر و زانای بیركاری ئه‌ڵمانی.
1837: ویلیامی چواره‌م، مه‌لیكی شانشینی یه‌كگرتوو.
1958: كوت ئه‌لدر، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1950ز.
1963: م. مه‌لا ئه‌نوه‌ری مائی، مێژوونوسی كورد.
1969: شێخ محه‌مه‌د سدیق مه‌نشاوی، قورئان خوێنی به‌ناوبانگی جیهانی، ساڵی 1920ز له‌ پارێزگای (سوهاج)ی میسر له‌دایكبووه‌، له‌ته‌مه‌نی 8 ساڵیدا هه‌موو قورئانی له‌به‌ربووه‌، دوو جار هه‌وڵی له‌ناوبردنی دراوه‌،
1985: حقی الشبلی، هونه‌رمه‌ندی عیراقی.
1995: ئیمیل سیوران، فه‌یله‌سوفی رۆمانی.
2005: جاك كیلبی، ئه‌ندازیاری كاره‌بایی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 2000ز.
2007: نازك الملائكه‌، ژنه‌ شاعیری عیراقی.
2008: محمد الجناحی، ئه‌كته‌ری ئیماراتی.
2010: روبیرتو روزاتو، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.
2010: عبدالملك ریفی، سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی جندالله.

جه‌ژن و بۆنه‌كان..
رۆژی په‌ناهنده‌ی جیهانی.
رۆژی ئاڵا له‌ئه‌رجه‌نتین

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی