MAM.. LI ŞAM

Elî Şemdîn

(16)
(Ebdul Nasir: ِEzê li ser nerîna Talbanî rawestim )
Di xelekên berê de, ji vê zincîra (Mam li Şam), hatiye diyar kirin çendî giring bû ku Mam Celal li Şam bû di wê qonaxa hestiyar de ya di navbera dawiya salên pêncî û destpêka salên şêstî de ji sedsala bîstan, ku bi rastî qonaxake dîrokî giring bû, û di wê qonaxê de navçeya rojhilata navîn bi giştî û heryek ji îraq û misir û sûriya jî bi taybet, guhertinên bingihî dîtin ku tabloya rikberiya siyasî di deverê de dabû nexşandin, û pirsa Felestînî jî di nîvê wê tabloyê ya istiratîcî de ciyê xwe girtibû, û ewan guhertinan çend kesayetiyên erebî yên karêzmî anîbûne meydanê ku karîbûn cemawerên erebî li seranserê welatên erebî bidin kom kirin li dora pirsa erebî ya yekem (rikberiya erebî û isra’îlî), dibin siya durişmên (yekîtî, azadî û sosiyalistî)’de, ku di encam de jî (komara erebî ya yekbûyî) hate damezirandin.
Û di nava pêlên wan guhertinên siyasî yên aloz û tevlîhev de, hebûna Mam Celal li Şam wek penaberekî siyasî, derfeteke dîrokî giring jêre dabû peydakirin, ku tevî temenê xwe yê piçûk karîbû bibe ciyê baweriya dost û hevalên xwe hemiyan û di pêşiya wan de serokê partiya xwe ku di wê çaxê de ew jî penaber bû li yekîtiya soviyêta berê, û bûbû ciyê razîbûna wan bi jêhatîbûn û zîrekiya xwe, û bi dûrbîniya xwe ya siyasî, û pabendbûna xwe bi pirensîbên netewî ve, û wî bi serkeftî karîbû rola xwe ya berbiçav bilîze û pirsa kurdî ya rewa derbasî nav dilê wan guhertinan bike ku navçe tev dabûne ber xwe, û karîbû bi mêranî biriyar xwe bide û ew bi xwe vî erkî bibe serî, û bi serkefî vê ezmûnê bi serbixe, ku di encam de wek xortekî aza û zîrek, û xebatkerekî dînamîkî çalak, û serkirdeyekî karêzmî diyar derkeve meydana siyasî û xwe bide nîşandan, û bi şarezayî karîbû wan bazinên bêdengiyê û pişguhxistin û tariyê ku li dora pirsa miletê wî hatibûn danîn, bişkîne û hilweşîne.
Û bi vî rengî Mam Celal karîbû roleke serekî bilîze di navtêdana damezrênerên pêşî de ku bê dûdilî yekemîn partiya xwe ya siyasî kurdî li sûriya damezirînin, û piştgîriya wan jî kir di nivîsandina dîkomentên wê de, û di pêkanîna serkirdayetiya wê de, û civandina kesayetiyên kurdî yên siyasî û rewşenbîrî û civakî li dora vê partiya nû, her wiha hwil jî da wan rêxistin û komeleyên kurdî ku hebûn bide razîkirin xwe hilweşînin û derbasî nav rêzên vê partiya nû bibin, ev piştgîriya Mam Celal gihiştibû astekî ku em dikarin wî weke yek ji diyartirîn damezrînerên vê partiyê bi hejmêrin.
Her wiha beşdarbûna Mam Celal di herdû mehrecanên cîhanî de, li Warso di sala (1955)’de, û li Mosko di sala (1957)’de, ku karîbû weke şandeke kurdî serbixwe beşdar bibe di wan herdû mehrecanan de, ev jî  mîna gaveke bingihî bû di warê derxistin û pêşandana pirsa kurdî de li pêş çavê raya giştî ya navdewletî, û beşdariya wî di çalakiyên wan mehrecanan de bûbû mîna dergehekî mezin wî karîbû wek nûnerê pirsa kurdî têre derbasî nav cîhana pêşverû ya wê çaxê bibe.
Û Mam Celal karîbû pêwendiyê jî bike bi raya giştî ya erebî re, çi ya fermî yan jî ya ne fermî, û bê dengiya wan bişikîne derbarê pirsa miletê kurd, û bi gotina xwe ya nerim û baweriyên xwe yên bi hêz hewil dabû ku wê wêneya nerast û zingar girtî bi guhere ku di mêjiyê ereban de hatiye neqişandin, ew wêneya ku pirsa kurdî wek (Isra’îla Diwem), nîşan dide, herwiha li gel tîmekî ji hevalên xwe yên ku wê çaxê li Şam diman (Ebdul Rehman Zebîhî, Kemal Fû’ad û Hejar Mukiriyanî..), bi hevre kar dikirin wek komîteya pêwendiyên derve ya partiya demoqratî kurdistan, hewil didan ku gotareke siyasî babetî û miyanrew bi hûnin ku giringiyê bide xalên hevbeş dinavbera herdû aliyên kurdî û erebî de, di çarçewê (biratiya kurdî û erebî)’de, û karîbû hevdîtinan bike li gel diyartirîn kesayetiyên siyasî û hikûmî li sûriya û li misir, mîna (Ekrem Horanî, Mîşêl Efleq, Ebdul Hemîd Serac û Kemal Rif’et..), ku di encamê wan hevdîtinan de beşê kurdî di radiyo’ya Qahîra de hate vekirin di sala (1958)’de, û rê jî hate xweşkirin ji bo pêşwazîkirina Mustefa Berzanî li Qahîre li ser riya vegera wî bo Îraqê.
Di paşî de ev rola Mam Celal bêtir hate xwiyanêkirin di wê demê de ku lidûv hev serdanên (Misr, û Ceza’ir û Lîbiya..) di kir, û hevdîtin dikirin li gel (Cemal Ebdul Nasir, û Ehmed Binbile û Qezafî..), ku karîbû di wan hevdîtinan de karîgeriyeke erênî û pozîtîv li cem wan bihêle, û pêwendiyeke xurt û bihêz li gel wan ava bike û nerîna wan serast bike derbarê pirsa kurdî, û ev yek jî bi eşkere diyar bû dema serdana wî ya diwem li gel Feû’ad Arif di nava şanda hikûmî ya îraqî de ku bihevre çûbûn Ceza’ir, û di riya xwere di Qahîra re derbas bûbûn di sala (1963)‘de, û li çûnê û li hatinê Ebdul Nasir jî dîtibûn û li gel wî civiya bûn û bi wan re li ser pirsa kurdî axivî bû, û Mam Celal jî bi zelalî helwîsta partiya xwe derbarê kurd û pirsa kurdî bi wî dabû agahdarkirin, û jêre tekeze kiribû ku ew parçebûnê ji Îraqê naxwazin, û ew ne li dijî netewa erebîne, û ne jî li dijî komara erebî ya yekbûyî ne, û Ebdul Nasir xwestibû ku roleke navcîtî bi lîze di navbera kurd û hikûmeta îraqî de ji bo bidestxistina mafê otonomî di çarçewa dewleta îraqî de.
Lewma, rojnamenivîsê erebî yê rojnama Şerq El’ewset (Me’ed Feyad), di pirtûka xwe de bi nav nîşana (Ji bîrhatinên serok Mam Celal), û li ser zimanê Mam Celal dibêje ku Ebdul Nasir ji wan re gotibû: (Min li we guhdar kir û ezê li ser tiştê we ji min re gotiye rawestim, û çaxê ku hûn ji Ceza’ir vegerin ezê li gel we rûnim û emê li gel hev hevdîtineke din jî bikin..), û piştî ku şand ji Ceza’ir vegeriya bû careke dinê li gel Ebdul Nasir rûniştibûn, û di vê derbarê de Mam Celal di pirtûka (Ji bîrhatinên serok Mam Celal)’de, vê yekê dibêje: (Dema ku em ji Ceza’ir vegeriyan em bi Ebdul Nasir re rûniştin, û wî ji mere got ku ew li ser wî babetî sekinî, û got ku em razîne bi mafê otonomî bi wî şêweyê ku Celal Talbanî ji mere gotibû,..), û ev yek bi xwe (Cemal El’atasî), jî di pêşgotina ku ji pirtûka Munzir Mûsilî (Ereb- Kurd- nerîneke erebî li ser pirsa kurdî)’re nivîsiye, têde dibêje helwîsta Ebdul Nasir li ser nerîna ku Celal Talbanî pêşkêşî wî kirbû eve: (Ebdul Nasir bi naverûka wê nerîna ku Mam Celal bi navê şanda kurdî pêşkêşî wî kirbû di dema wan danûsitandinên sê qolî di buhara 1963’de, ku têde daxwaziya mafê otonomî kiribû ji bo kurdên îraqê, yan jî kurdistan bibe herêmek di çarçewa komara erebî ya yekbûyî de, mîna îraq û sûriya..).
Ebdula Nasir li vir bi tenê ranewestiya, lê ji nûçevanê rojnameya Lomond ya Firensî (Êrîk Rolo)’re ragihand, û li gor ku Mam Celal di pirtûka xwe de (Kurdistan û tevgera netewî kurdî)’de, li ser zimanê wî dibêje: (Ebdul Nasir ji min re got ku kurd miletekî biraye ji ereban re, û helwîsta xwe jî nîşanda ku ew bi xwe raziye bi mafê otonomî ji bo kurd, mîna nêrîna ku Celal Talbanî li Qahîre ji mere şirûve kiribû, û ragihand jî ku ew li dijî çareserkirina pirsa kurdiye bi riya şer û kuştinê..) .
Bi vî rengî Mam Celal karîbû bi riya wan pêwendiyên xwe bandorê bide ser haelwîsta serok Cemal Ebdul Nasir, ku êdî ew bandor gihişte alîgir û hevalên wî di cîhana erebî de jî.. û di vî warî de nivîskar (Salar Osê), di pirtûka xwede (Celal Talbanî: Buyer û helwîst)’de, dibêje: (Mam Celal karîbû ta radeyekê bi serkeftin kunekê vekê di wî dîwarê girtî de di navbera kurd û ereban de, û pirsa kurdî jî danî ber çavê wan, û ew danîne ber rastiya hebûna pirsa kurdî û bi wan da nasîn ku ew jî xwediyê vê pirsê ne, û çareseriya wê ji wan jî tê xwestin, bi kêmanî li gor ku bercewendiyên wan yê netewî bi vê pirsê ve girêdayî ne..)
29.4.2023