MAM.. LI ŞAM

Elî Şemdîn

(15)
(Ebdul Nasir: Ez we wek Talbanî dibînim)
Di wê dema ku Mam Celal li Şam bû, di nava salên pênciyî de ji sedsala bîstan, di wê demê de çend guhertinên bingihî li rojhilata navîn rûdabûn, û hebûna Mam Celal li wir derfeteke dîrokî jêre dapeydakirin ku pirsa xwe ya netewî bajoyê nav bazinê wan guhertinan, û hevdîtinên wî li Şam li gel hejmarek ji kesayetiyên ereb yên navdar di wê demê de, bûbûne dergehekî serekî ku êdî bi riya wan pêwendiyan roleke karîger di vî war de bilîze, ku di encam de karî bû li Qahîra di sala (1963)’de, Cemal Ebdul Nasir bibîne, û wî bide razîkirin ku li kêleke mafê miletê kurd bi giştî, û li kurdistana îraqê bi taybet bi sekine.
Ji wan guhertinên ku di wê demêde rûdabûn, peymana Bexdê (1955), bi dest xistina Kenala Siwês (1956), destdirêjiya sêqolî li ser Misir (1956), û kodeta ku Ebdul Kerîm Qasim li dijî hikûmeta Patîşahî li Îraqê (1958).. Evan guhertinan du karêzmayên erebî bi xwere anîne gurepana siyasî, ew jî (Cemal Ebdul Nasir, û Ebdul Kerîm Qasim)’bûn, û dem gelek derbas nebû yekser pêwendiyên wan têkçûn û ketin rikberî û dijberiyê de li ser rêberatiya cîhana erebî, û pirsa kurdî jî di wê rikberiyê de yek ji giringtirîn kertên fişarê bû di navbera herdû simbolan de, û Mam Celal zû têgihişt û bi serkeftî karîbû derbasî nav vê piroseyê bibe û pirsa miletê xwe deyne ser mêza giftûgoyê, û raya giştî li dor wê kom bike di bin siya diruşma (Biratiya kurd û ereb)’de, û ewan hewildanan encameke baş bi xwere anîn, ku Cemal Ebdul Nasir li Qahîre  serkirdeyê kurd Mele Mistefe Berzanî pêşwazî kir, çxê ku ji yekîtiya soviyêt ya berê vedigeriya di sala (1958)’de.
Di pêşîde, Mam Celal li Şam li gel (Ebdul Hemîd Serac), hevdîtin kir di sala (1957)’de, ew bi xwe efserekî ewlekariyê destdirêj bû li sûriya, û bû firmandarê wê yê rasteqîne piştî ragihandina yekîtiya Misir û Sûriya, û Mam Celal karîbû wî bide razîkirin bi giringiya pêwendiyan li gel Cemal Ebdul Nasir, û herwiha danûstandin li gel wî kir derbarê pirsa kurdî.
Di wê hevdîtinê de, bi qasî ku Serac li dijî pirsa kurdî li sûriya sekinî, ewqasî jî amadakariya xwe nîşan da ji bo piştgîriya vê pirsê li parçyên dinê, di vê derbarê de Mam Celal di pirtûka (Dîdara Temen)’de, dibêje: (Me karî bû bi serkeftî pêwendiyê bi Serac re ava bikin, ew bi xwe jî kesayetiyeke jîr bû, û efserekî Nasirî bi pileya Eqîd bû, em hersê bûn- mammoste Ebdul Rehman Zebîhî û Kemal Fû’ad û ez- û di wê hevdîtinê de Serac ji mere got: Hûn kurd tiştê dixwazin bikin li kurdistana Îraqê û Îranê û Turkiya, lê aniha dev ji kurdistana Sûriya bi qerin, ew beşeke ji kurdistana Turkiya..), û Mam Celal her di wê pirtûkê de berdewam dike û dibêje: (Derbarê kurdistana Îraqê, em rêkeftin ku emê vegerin û li ser pirsa vêxistina şoreşê li dijî hikêmeta Nûrî Se’îd bisekinin, û wê Sûrî û Misrî  alîkariya me bikin, û ji vê zêdetir jî ewan basa hûrguliyan ji kirin derbarê hêzên pêşmerge û pêdawistiyên wan ji çek û teqemenî û pera, û Serac got: Emê hertiştî ji were bidin peydakirin..).
Li ser bingiha vê hevdîtinê ku li gel Serac hate kirin, êdî Mam Celal û hevalên xwe di eynî sala (1957)’de, li gel Kemal Rif’et jî rûniştin û hevdîtin kirin, û pêşniyarên xwe dane wî ku bigihîne destê serok Cemal Ebdul Nasir, ji ber ku ew dotstê wî yê herî nêzîk bûç
Metirsiyên ku dihatin pêşiya çavên Ebdul Nasir derbarê erêkirina mafê miletê kurd, û rengda wê erêkirinê li ser mafê miletê kurd li sûriya jî,  lê tevî vê metirsiyê jî vaye nivîskar Ebdul Celîl Salih Mûsa di pirtûka xwede ya bi navnîşana (Cemal Ebdul Nasir û Pirsa Kurdî..)’de, li ser zimanê rojnamevan (Êrîk Rolo), vediguhêzê û dibêje ku: (Ebdul Nasir di got: Tu kes nikare hebûna miletê kurd tune bike, di encam de ew xwedî mafe, û yek ji wan mafan daxwaza mafê otonomiye..), ev ji bilî ku Ebdul Nasir biriyar dabû bi vekirina beşê kurdî di radiyoya Qahîra de, û guh nedabû nerazîbûna rêjîmên dîktator yên wê çaxê li (Turkiya, Îran û Sûriya).
Ebdul Nasir wê çaxê têdigihişt ku pirsa kurdî li rojhilata navîn bi tevayî û li îraqê bi taybetî çendî giringe, û bawer bû bi hebûna wê pirsê û pêwistiya çareserkirina wê bi riyên aştiyane, bi hêviya derxisitna vê kertê ji detê hevrikên xwe, lewma (Talib Şibîb), di pirtûka ku (Elî Kerîm Se’îd), di sala (1999)’de amadekiriye bi navnîşana (Bi dûvdeçûnek di nav bîreweriyên Talib Şibîb de), dibêje ku: (Ebdul Nasir li îraq temaşe dikir wek kerteke fişarê li ser hevpeymana Sinto û herwiha li ser Turkiye û Îrana patşahî jî, û hikûmetên wan welatan didîtin wek dûjminê hêviyên netewa erebî ji bo pêkanîna yekîtiya xwe, lewma dixwest Îraq her yek bimîne, û ji me xwest ku em ber bi şerekî navxweyî neçin li dijî kurdan..).
Têgihiştina Ebdul Nasir kûrtir bû bi giringiya kerta kurdî, nexasim piştî destpêkirina şoreşa kurdî li kurdistana îraqê di (1.9.1961), li dijî rêjîma Ebdul Kerîm Qasim ku sozên xwe yên ji bo çareserkirina pirsa kurdî nebirin serî, û hilweşandina yekîtiya Misir û Sûriya di sala (28.9.1961), û hatina Be’is ser desthilatê bi darêrê zorê li welatê Sûriya û Îraq di sala (1963)’de, Mam Celal jî amadebû ji van guhertinan re, û li hêviya derfetekê bû ku rojekê serok Ebdul Nasir bibîne, ku di wê demê de bûbû rêberekî karêzmî bê rikaber di cîhana erebî de li paş rûxana Ebdul Kerîm Qasim, êdî Mam Celal û Fû’ad Arif derbasî nav şanda îraqî di bin ku xweamade dikirin biçin Qahîre ji bo pîrozbahiyê li Ebdul Nasir bikin bi bîranîna damezirandina komara erebî ya yekbûyî di (23.2.1963)’ de, û paş gihiştina wan yekser Mam Cela û hevalê xwe xwestin serok Ebdul Nasir bi tenha bibînin, û di vê derbarê de Talib Şibîb di eynî pirtûkê de dibêje: (Piştî ku bi herdû nûnerên kurd re rûnişt, Celal Talbanî û Fû’ad Arif, êdî serok Cemal Ebdul Nasir em agahdarkirin ku pêwîste bi hêminî û bi henesiya dirêj û bi şarezayî û dûrbînî danûsitandinê bi wanre û bi mele Mistefa re bikin), û Şibîb berdewam dike û dibêje ku serok Ebdul Nasir razîbûna xwe ji Mam Celal, dabû nîşandan û ew wek nimûne ji mere pêşkêş dikir, û digot ku Ebdul Nasir ji wan re gotiye: ( Ez we dibînim, hûn xortên ereb yên şoreşgêr, mîna Celal Talbanîne), û wezîrê derve yê îraqî wê çaxê Talib Şibîb, dibêje: (Bi rastî eynî nerîn li cem min jî dirust bûbû li ser kesayetiya Celal Talbanî, ji ber ku hişê wî geş bû, vekirî bû, ew ne bikîn bû derbarê ereb û urûbiyan, her wisa dilsozê pirsa xwe ya netewî jî bû).
16.4.2023