MAM.. LI ŞAM (12)

Serok Mam Celal

(Beşê Kurdî di Radiya Qahîra de)
Elî Şemdîn
Di nîvê dawî de ji salên pênciyan yên sedsala bîstan, Mam Celal, ew xortê nûhatî ku li Şamê penaber bû, di wan guhertinan de gihiştbû ku navçe bi giştî û bi taybet Misir û Sûriya dabûne ber xwe, û bi zîrekiya xwe ya xwezayî û jîrbûna xwe ya tûj bîra metirsiya wê qonaxê dibir li ser pêşeroja miletê kurd, û bîra giringiya dagirtina wê valahiyê dibir ku serokê partiya wî Mele Mistefa Barzanî li şûna xwe hiştibû bi sedemê nebûna wî di meydana siyasî de, êdî wî dûdilî nekir di hewildanên xwe de ji bo ajotina pirsa kurdî nav bazinê vê nakokiyê û dijberiyê, nexasim piştî ku Mam Celal piştgiriya Mele Mistefa Barzanî bi xwe jî wergirtibû di çaxê ku ew li Mosko dîtibû di sala (1957)’de, ew dijberiya ku gihiştibû astê dawî bi pêkanîna Hevbendiya Bexdadê di sala (1955)’de, ji ber ku armanca vê hevbendiyê ew bû zinareke bergiriyê avabikin û navçeyê bi parêzin ji destdirêjiyên Soviyêt û wê ji bandora komonistan jî dûr bixin, ev pîlan pêştir ji aliyê wezîrê derve yê Emerîkî (Foster Dalas), bi xwe ve hatibû hûnan û dariştin, ku naverûka wê hevbendiyê tekeze dikir li ser bergiriya hevbeş di navbera wan dewletên endam de li dijî her yaxîbûn û êrîşekê ku li dijî (Îraq, Turkiye, Îran û Pakistan..) were rûdan di pêşerojê de, û di rastiyê de mebest ji naverûka vê gotinê her tevgera rizgarî xwaza kurdî bû.
Û li ser bingeha xwendina wî ya hûr ji wan helûmercan re ku navçe dabûne ber pêlên xwe, û li ser bingeha têgihiştina wî ya kûr ji şêweyê dijberiyê re ku baskên xwe berdabûne ser deverê, Mam Celal ji Şamê destpêkir bi avakirina pêwendiyan li gel serok Cemal Ebdul Nasir ku wê çaxê ew bi tûndî li dijî hevbendiya Bexdadê disekinî û bi hemî karîbûna xwe kardikir ji bo wê beravêtî bike û hilweşîne, û bi vê mebestê Mam Celal li Şamê di sala (1957)’de, hevdîtenek kir li gel Kemal El’dîn Rif’et (Wezîrê Karûbarê Serokatiya Komara Misrî), û bi riya wî çend daxwazek pêşkêşî serok Cemal Ebdul Nasir kir, û jê xwestibû ku beşê kurdî di radiya Qahîra de vekê, û şandeke kurdî li Qahîra pêşwazî bike, her wiha di çaxê serdana xwe de ji bo Mosko hewil bidê hevdîtinekê li gel Mele Mistefa pêkbîne, û di dema ku Mam Celal sala (1988), hevdîtina rojnamevanî li gel Xesan Şerbil kir bi navnîşana (Mam Celal di bîra xwe tîne), Mam Celal dibêje: (Piştre me bersiv wergirt ku Ebdul Nasir ew daxwaziyên me erê kirine, û bi rastî jî beşê kurdî di radiya Qahîra de vekir di sala 1957’de). 
Mam Celal di giringiya hebûna radiyokê bi zimanê kurd gihiştbû, ji bo danasîna pirsa kurdî ya rewa di nav raya giştî de, di çarçewê vî şerê ragihandinê de yê ku bê sînor di navbera (Misir û Îraq)’de rûdaye, û di vî warî de nivîskar (Ebdul Celîl Salih Mûsa), di pirtûka xwede ya bi navnîşana (Cemal Ebdul Nasir û Pirsa Kurdî li Îraqê), dibêje: (Miletê kurd wê çaxê pêwîstiya wî gelekî hebû bi hebûna radiyokê bi zimanê kurdî ku daxwaz û hest û hêviyên wî nîşan bide, ji ber ku ta wê çaxê ragihandina kurd tenha belavok bûn, û nîşana vê yêkê jî ewe ku Mam Celal di sala 1957’de, nameyek şandibû ji berêz Berzanî re dema ku li Soviyêt dijiya, û di naverûka wê nameyê de jê dixwaze ku hewil bide ji bo hikûmeta Soviyetî razî bike ku radiyokê bi zimanê kurdî veke..), û kak Mes’ûd Berzanî bi xwejî deqa vê nameyê di pirtûka xwede belavkiriye, ya bi navnîşana (Şoreşa Barzan sala 1945- 1958).
Bi rastî, bersiva her yek ji (Îraq, Turkiye û Îran), gelekî tûnd bû li beramberî wê destpêşxeriya Mam Celal ku pêşkêşî Ebdul Nasir kiribû derbarê vekirina beşê kurdî di rdiyo’ya Qahîre de, wê nerazîbûnê giringiya wê gava dîrokî bi zelalî nîşan dida, ku nerazîbûna serok wezîrê Îraqî yê wê çaxê (Nûrî Se’îd), gihiştbû astekî bilind, li gor ku (Ebdul Celîl Salih Mûsa), di wê pirtûka xwe de dibêje ku ji Cemal Ebdul Nasir daxwaze kiriye wê radiyo’yê bigire, û wî hayedar dike ku bi kerta kurdî nelîze, ji ber ku wê ew kert wî bi xwe bi (şewitêne).
Herwiha nivîskarê kurd Şoreş Derwîş jî di gotareke xwede bi navnîşana (Ebdul Nasir û kurd û têgihiştinên cuda), li ser zimanê Umer Şêxmûs (yek ji damezrênerên Yekîtî Niştimanî Kurdistan), û Xesan Şerbil (sernivîserê rojnameya El’heyat), çîroka baliyozê Turkî vediguhêze ku xwestiye serokê Misrê (Cemal Ebdul Nasir), bibîne, û nerazîbûna welatê xwe derbarê radiyo’ya kurdî û daxwaza girtina wê bigihîne guhê wî, û dibêje: (Serok Ebdul Nasir bi şarezayî bersiva baliyozê Turkî dide, û dibêje: Ev radiyo hatiye arastekirin ber bi Îraq û Sûriya ve, û li gor ku ez dizanim hûn dibêjin kurd li Turkiyae tunene, lê baliyoz neçar dibê û bibêje: Belê kurd li Turkiya hene, êdî serok Ebdul Nasir rûpelekî derdixe û li ber baliyoz dadinê û jê dixwaze binivîse ku kurd li Turkiya hene, wê çaxê hertiştê pêwiste be ezê bikim derbarê wê radiyo’yê).
 Îranê bi xwe jî nerazîbûna xwe nîşanda li ser vekirina beşê kuedî di radiyo’ya Qahîra de, û bilez radiyoke kurdî bi fermana Şah Mihemed Riza Behlweî li Kermenşah vekir, li beramberî radiyo’ya kurdî li Qahîre.
Lê derbarê helwîsta Sûrî ji wê radiyo’yê, pirofîsor Îzedîn Mistefa Resûl ku wê çaxê li Şam dijiya, di gotarekê de ku hatiye belavkirin di hijimara (249), berwara (27.12.1997)’de, ji rojnama (El’itîhad), bi navnîşana (Rûpelin ji bîrhatinên radiyo’ya kurdî li Qahîre), ew dibêje: (Ji tiştên balkêş û nayab ku desthilatdarên Misrê bernameyên radiyo’ya kurdî li Qahîre zaz û amade dikirin, lê di eynî çax de dezgehên Ebdul Hemîd Serac li Sûriya her kesê li wê radiyo’yê guhdarî kiribane ew bin çav dikir û seza dida li Cezîrê û li Efrîn..), û Izedîn Resûl di pêşgotina çapa diwem de ji pirtûka (Pirsa Kurdistan), ya nivîskar Qedrî Cemîl paşa (Zinar Silopî)’de, dibêje ku: (Dema vekirina radiyo’ya kurdî li Qahîre, em diçûn, Ez û Qedrî Can, baregehê baloyoza Misrê, ku bi karûbarê desteya hemangiyê ya hikûmeta yekbûyî radibû, û me bernameyên radiyo’yê li wir tomar dikirin, û me heroj dişandin Qahîre).
Bê goman, Mam Celal di wê çaxê de bi serkeftî torek ji pêwendiyên berfireh avakiribûn li gel aliyên erebî, ku bi şarezayî sûd lê werdigirt ji bo danasîna pirsa kurdî û xistina wê nav bazinê roniyê de, ku êdî ew pirs bibe hijmareke giring û bihêz dinav hevkêşeya nakokî û dijberiya ku di rojhilata navîn de birêve diçû, û ev serkeftin bi zelalî diyar bû dema merasîmên vegera Barzanî ji Mosko bi riya Qahîra ve, û pêşwaziya wî ji aliyê herdû serokên karêzmî (Cemal Ebdul Nasir, û Ebdul Kerîm Qasim)’ve.
25.3.2023