Mam li Şam-11-

Serok Mam Celal

Komîta Amadekar û Şanda Kurdî li Mehrecana Mosko
Piştî ku Mam Celal pilêta (Lîza Pas)‘ê bi destxist, ku karibê ji Şamê biçê Mosko ji bo beşdariyê bike di mehrecana cîhanî ya xwendevan û xortan ku di sala (1957)‘de, li Mosko hatibû li darxistin, êdî wî hewil da ku karibê her yek ji (Sînem Bedirxan, Ebdul Rehman Zebîhî, Hejar Mukiriyanî û Izedîn Mistefa Resûl), jî li gel xwe bibe wê mehrecanê, û ew bi fermî hatin xwestin ku beşdar bibin, lê komîta amadekar ya mehrecanê li Şamê erê nekir û li dijî beşdariya wan rawesta, nexasim li dijî beşdariya (Izedîn Resûl), ku wê çaxê ew endam bû di partiya komonista îraqî’de, lê pêwendiyên wî yên xurt hebûn li gel Mam Celal û hevalên wî.
Û ew bi xwe li ser babetê dûrxistina wî ji beşdarîkirina di vê mehrecanê de, di hevdîtinekê de li gel (Elî Kerîmî), ew di bêje: (Çaxê ku min pilêta xwe bire cem komîteya mehrecanê ya amadekar li Şamê, kesekî bi navê Mihemed Salih ku endamê mekteba siyasî ya partiya komonista îraqî bû, wî wê çaxê yekser li min vegerand û got: Eger me bi xwestane te bişînin mehrecanê, me bi asanî karîbû te bi şînin..), her wiha Izedîn Resûl derbarê hersiyên dinê jî, dibêje: (Dr. Ebdul Rehman Qasimlo pêwendî kiribû bi baliyozxzna Çîkî re û vîsa wergirtibû ji Sînem û Zebîhî û Hejar’re.. lê ji ber ku hersê ne bi riya komonistên sûrî’re çûbûn lê bi riya Qasimlo çûbûn, êdî gelekî tore û aciz bûbûn, lewma komonistan baliyozxana Çîkî agahdar kiribûn ku rê nedin wan biçin Mosko..).
Herwiha Hejar Mukiriyan, ku Mam Cela navê wî jî xistibû nav lîsta şanda kurdîde, û ew wê çaxê li bajarokê (Tirbespiyê), rûniştbû, wî bi xwe jî li ser vê bûyerê di pirtûka xwe ya bi navê (Çêşta Micêwir), yan jî (Xwarina Feqehan)’de, gotiye ku nameyek ji Mam Celal gihiştiye destê wî di havîna sala (1957)’de, û têde hatiye: (Li ser biriyara kongirê partiya komonista îraqî ku di payîza sala 1956’de hatiye li darxistin, ewan erêkirine ku şanda kurdistan serbixwe beşdar bibe di mehrecana Mosko de û bi azadî bi axive li ser pirsa kurdî, û Mam Celal ji min xwestiye ku ez xwe amade bikim ji bo beşdarî kirinê di mehrecanê de..), û di vî warî de jî Hejar di pirtûka xwe de di bêje ku komîta xwecihî ya partiya komonista sûrî li bajarê Qamişlo wê jî ragihandibû ku her kesekî bixwaze beşdarî bike di Mehrecana Mosko de, pêwiste navê xwe li cem vê komîtê bi nivîse û (600) lîreyê sûrî bibexşê ji bo partiyê, û dibêje: (Min dest pêkir bi daneheva wanpereyê pêwist, û ya rastir min dest bi parsê kir ta ku min karîbû nêzîkî şesed lîreyê sûrî bidim hev ji bo çûna xwe..). 
Û piştî ku Hejar gihişte Şamê û çû serdana komîta amadekar ji bo wergirtina piştgiriyê û bi destxistina vîzayê, di bêje: (Dema ku min ji wan re got ku kurd wê bi şandeke serbixwe başdarî bikin di vê mehrecanê de, weke şêt û dînan yekser gotin ku ev yek her nabê, û çaxê min ji wan re got ku partiya komonist bi xwe ev biriyar daye, yekî ji endamê wê komîtê bi tore bûn bersiva min da û got: Bere biriyarê wan serê wan bixwe).
Derbarê ku komonistan nehiştin (Sînem, Zebîhî û Hejar), biçim Mosko, Mam Celal di pirtûka (Dîdara Temen)’de, di bêje: (Tu kesî li ser çûna wan hersiyan erê nekir, ne şandakomonist ya îraqî û ne jî ya sûrî, lewma ewan biriyar da ku li gel Sînem Xan bi riya Elmaniya biçin Mosko, lê rê bi wan ne hate dan ku ji Elmaniya derbasî Mosko bibin, êdî ew neçar ji wir vegeriyan Şamê, piştî ku gelekî westiyan û mandû bûn..).
Bê guman, ne bi dilê herdû partiyên komonist li sûriya û li îraqê bû ku kurd ser bixwe beşdarî di wê mehrecana cîhanî de bikin, û wê çaxê bi wan ne xweş bû ku hestê netewî di komlgeha kurdî de bi pêşve biçe û xurt bibe, ji ber ku ew komelgeh bi bê rikaber di jêr bandor siyasî ya herdû partiyan de bû, lewma helwîsta nîgetîv ya komîteya amadekar ne ji valahiyê dihat, û Hejar vê yekê tekez û dûpat dike di pirtûka xwe de, û di bêje ku partiya komonista sûrî pêncî kes tevlî şanda xwe birin mehrecana Mosko û di beramber de heriyekî ji wan (600) lîreyên sûrî sitandin ji bo partiya komonist, û piştî vegera wan, dest bi gazinan kirin û gotin: (Di yekem roj de ku em gihiştin Mosko, bi navê heval Xalid Begdaş, ji mere bi eşkere gotin qet nabê bi bêjin ku hûn kurdin, û ji me xwestin em cilê erebî li xwe bikin, û desmal û igalê li ber xwe bikin, û pêwiste em bi bêjin ku em ji erebên sûriyane, gef û hereşe jî li me xwarin ku divê bi bêjin em erebên sûriya ne, û gotin ku her kesê ji vê gotinê derkevê ewê berdin wan û ji nav xwe wan der bikin..).
Wek bersivadanekê li dijî vê helwista wan ya kosmopolîtî, ewan endaman piştî ku ji Mosko vegeriyan dest bi gilî û rexneyan kirin li dijî partiya xwe, lê tu guhdan bi gazin û rexneyên wan ne hate kirin û partiya komonist ew endamên ne razî zû ji nav rêzên xwe derkirin, û di pêwendiyeke telîfonî de li gel parêzerê kurd (Osman Osman), ku ew wê çaxê endamê partiya komonist ya sûrî bû, û herwiha endamê şanda wê partiyê bû, wî ji bi zelalî ji mere got: (Osmanê Biro jî li gel me bû dema ku em li ser pişta gemiyê ber bi mehrecana Mosko ve diçûn, ew jî berpirsekî komonist bû û bi regeza xwe jî kurd bû, naskirî bû bi helwistên xwe yên kosmopolîtî li dijî kurdan, wê çaxê wî gef li me xwarin û li me qedexekir ku em pêwendiyê bikin li gel herdû şandên beşdar di vê mehrecanê de, şandê kurdî û şandê israîlî, bi behana ku divê em Be’isiyan aciz nekin û wan ne xeyidînin, lê ez pabend nemam bi gotina wî ve, û min yekser pêwendî kirin li gel şanda kurdî û li gel Mam Celal ku di wê mehrecanê de ew gelekî diyar û çalak bû, û ciyê rêzgirtina tevan bû, û ew car yekem bû ku min ew dît û min gelek wêne li gel wî girtin..).
Her wiha Osman Osman çîrokeke xweş anî bîra xwe ku ew bi xwe şahid bû li ser, û got: (Li Odîsa em beşdarî semînerekê bûn, di wê semînerê de serokê şanda îraqî ji Mam Celal xwest ku ew gotina şanda îraqî bi bêje, û çaxê ku Mam Celal li ser kurd û pirsa wî ya rewa di axivî, xortrekî ereb ji nav beşdaran nerazîbûna xwe ji gotina wî nîşandan dida û xeber jêre di dan, û di got ku bê guman evê di axivê kurde, û li hev hatibû ku Qedrî Can jî li pişt wî xortî rûniştî bû û dengê wî hatibû guhê wî, lewma piştî bi dawî hatina semînerê yekser Qedrî Can bi herdû destan bi sînga wî xortî girtibû, ku navê Selah El’dihnî bû û vê paşiyê bûbû rexnegirekî sînemayî bi nav û deng li sûriya, û Qedrî di xwest wî pîs bikê, û her di got: (Vî kûçikî xeber ji Mam Celal’re didan..).
Osman Osman berdewam dike di axavtina xwe ya telîfonî de û di bêje: (Piştî vegera me ji Mosko, me êdî dest bi rexna kir li dijî helwista nîgetîv ya şanda partiya komonist ya sûrî ku beramberî şanda kurdî nîşan dida, û me nerazbûna xwe nîşanda li dijî wê helwistê, û her bi wê sedemê me bi hevre destê xwe ji endamîtiya partiya komonist kişand..).
Bi vî şêweyî, û tevî astengiyên ku li Pêşiya bêşdariya Mam Celal û şanda wî derketin di mehrecana Mosko de sala (1956), ku ew astengî hatibûn dirustkirin jî aliyê hin endamên şanda partiya komonist ya sûrî û ya îraqî, lê tevî vê yekê jî Mam Celal serkeftin bi dest anî di cîbicîkirina erkê xwe de, çi di warê beşdarbûna wî ya aktîv û çalak di karûbarê wê mehrecan de ku wek şandeke kurdî serbixwe çalakî dikirin, yan jî ku bi serkeftî karî bû Mele Mistefa Barzanî bibînê, ew dîtina ku bûbû dergihekî serekî ji bo vegera Berzanî piştî serkeftina şoreşa Ebdul Kerîm Qasim li îraqê di sala (1958)‘de.
19.3.2023

Elî Şemdîn