MAM.. LI ŞAM (9)

Elî Şemdîn

(Ûleme.. wek nûnerê kurdên sûrî)
Elî Şemdîn
Çaxê  ku Mam Celal li Şam bû di salên pêncî de ji sedsala bîstan, komelek rewşenbîr û ronakbîrên kurd weke bazinekî li dor wî kom bûbûn, alîkariya wî dikirin û li gel wî bûbûn wek tîmekî karîger di nav aliyên erebî de, bi armanca danasîna wan aliyan bi pirsa kurdî ya rewa, û avakirina pêwendiyan li gel wan di jêr diruşma xurtkirina (Biratiya Kurd û Ereb), her wiha vî tîmî kar dikir di nav kurdên sûriya de bi armanca navtêdana wan û şiyar kirina bîr û hestê wan yê netewî, û avakirina partiya wan ya siyasî, û mamoste Ebdul Rehman Zebîhî (Ûlema), di pêşiya wan rewşenbîran de bû ku her di wê demê de li Şam cîbicî bûbû, û bi hemî karîbûna xwe li tenişt Mam Celal di sekinî û mil bi mil li gel wî ew berpirsiyaretiya dîrokî hildigirt.

Mam Celal li Şamê, û li mala Rewşen Bedirxan (Ebdul Rehman Zebîhî), di bîne, ku ew jî nû gihiştibû Şamê di sala (1955)’de, û ewan êdî bi hevre dest bi kar kirin ji bo damezrandina yekem partiya kurdî sûrî, û di vê derbarê de Mam Celal di bîrhatinên xwe de (Dîdara Temen), di bêje: (Çaxê ku em ji sûriya derçûn ber bi Ewrûpa ve sala (1955), me wê çaxê dendika damezirandina partiyeke kurdî çandibû mîna partiya me..), herwiha Mam Celal di hevdîtineke xwede li gel Elî Kerîmî di pirtûka (Jiyan nameya Ebdul Rehman Zebîhî)’de, li ser rola Zebîhî di damezirandina vê partiyê de li sûriya, di axive û di bêje: (Wê çaxê mamoste Ebdul Rehman Zebîhî karîbû navtêdana xortên kurd yên sûrî bide ji bo avakirina partiya xwe, û bi taybet mamoste Osman Sebrî, û Ebdul Hemîd Derwîş ku wê çaxê ew xortekî gelekî çalak bû, û mamoste Zebîhî karî bû li gel wan bîrokeya damezrandina partiya demoqrata kurdî li sûriya bi meyîne û avabike, û Zebîhî di vî karî de destê wî dirêj bû.. ).

Zebîhî bi hemahengî li gel Mam Celal karîbû di ruyê Kurdên Kosmopolîtî‘de, bi sekine û pirtûkekê li ser vî babetî bi nivîse dibin navê (Bersivdan li ser Kosmopolîtiyê), û li dijî wan belav bike di sala (1957)‘de, û wê çaxê ev pirtûk bangek bû di nav aliyên siyasî de, û qîreke bilind bû di ruyê wan kesan de ku hebûna netewî ya kurdî tunedikirin û xwe ji kurdîtiya xwe dişûştin, û vê helwîsta Zebîhî bandoreke mezin hişt li cem damezrênerên pêşî yên partiya kurdî li sûriya, û bû navtêdanek ji wan re ku bi wê gava xwe ya dîrokî rabibin, û Mam Celal jî vê yekê tekez dike û di bîrhatinên xwe de dibêje: (Çaxê ku em ji sûriya çûne Ewrûpa di sala 1955’de.. Bîra Kosmopolîtî li wir gelekî belav bûbû, û di vî warî de Zebîhî bi navê Mehmod Ehmed Şinoyî namilkeyek li dijî Kosmopolîtiyê belav kir, naverûka wê namilkeyê ew bû ku em tev kurdin, û tev mirovin, lê mafê her miletekî heye ku xebata xwe ya serbixwe bike ji bo rizgarkirina xwe ya netewî, û miletê kurd jî yek ji wan miletane..).
Ebdul Rehman Zebîhî, ew kilîl bû ku Mam Celal bi alîkariya wî karîbû dergihê pêwendiyan li gel aliyên erebî veke, û derbasî cîhana erebî bibe, û di vê derbarê de jî di bîrhatinên xwe de dibêje: (Em, mamoste Zebîhî û Dr. Kemal Fû’ad û Ez, rojekê em bi hevre li Şamê di meşiyan, û me ji nişkave heryek ji Sedîq Şenşil ku sekretêrê partiya rizgarîxwaza erebî bû, û cîgirê wî Fayiq El’samurayî dîtin, û ji ber ku mamoste Zebîhî ew herdû kes pêştir nasdikirin, li rewşa wî pirsîn, wî jî em bi wan dane naskirin, êdî bi riya wan me karîbû hevdîtinê bikin li gel serokê perlemanê sûrî Ekrem Horanî, herwiha li gel serokê partiya Be’is Mîşêl Efleq jî me hevdîtin kir, û li gel serokê dezgihê hewalgeriya siyasî Ebdul Hemîd Serac jî em rûniştin..).

Û bi vî rengî, Zebîhî bi alîkariya Mam Celal karîbû bibe wek baliyozê doza kurdî di nav aliyên erebî de li sûriya û li misrê, nexasim piştî ku navê serok (Cemal Ebdul Nasir), wek simboleke netewî di cîhana erebî de hatibû bihîstin piştî ku wî Kenala Siwês vegerandibû di sala (1956)’de, û helwîsta wî jî ta radeyekê baş bûbû derbarê kurdan, êdî Zebîhî karîbû bi riya pêwendiyên xwe yên kesayetî beşdarî bike di kongirê yekem de yê miletên Asiya û Efrîqiya ku li Qahîre hatibû li darxistin di sala (1957)’de, û karî bû (Enwer Sadat), bibîne, ku wê çaxê wî serokatiya vî kongirî dikir, û piştire (Kemal Rife’t), jî dît, û bi riya wî karîbû misriyan razîbike bi vekirina beşê kurdî di radiyoya Qahîra de (1957- 1968).
Bê goman, di wê çaxa ku Ebdul Rehman Zebîhî li Şam bû di orta salên pêncîde ji sedsala bîstan, wî bi alîkariya Mam Celal karîbû roleke serekî û karîger bilîze di damezirandina yekem partiya siyasî kurdî de li sûriya, lewma em dikarin wan herdiwan ji damezrênerên pêşî yê yekem partiya siyasî kurdî li sûriya, bi hejimêrin, ewên ku bikiriyar beşdarbûn di damezirandina vê partiyê de, herwiha bi hevre kar kirin ji bo avakirina pêwendiyên giring li gel aliyên erebî, yên fermî û ne fermî li misir û sûriya, ew pêwendiyên ku rêxweşker bûn ku Cemal Ebdul Nasir helwîsteke posetîv ji pirsa kurdî bigire, û bi taybet li îraqê, û herwiha rêxweşker bû ku Cemal Ebdul Nasir pêşwaziya serkirdayetiya kurdî bike, û ji bo amadakariyên vegera Barzanî piştî serkeftina şoreşa Ebdul Kerîm Qasim di sala (1958)’de.

Ne ji xwede bû ku Ebdul Rehman Zebîhî (Îsa Zebîhî), nûneratiya kurdên sûrî li bexdadê bike, û di wê çaxê bi xwede Mam Celal jî nûneratiya qutabiyên kurdistana îraqê bike, û bi hevre pîrozbahiya Ebdul Kerîm Qasim bikin bi boneya serkeftina şoreşa wî û wergirtina wî ji postê serok wezîrê îraqê re, lê vê nûneratiyê bi xwe bandor û karîgeriya wan ya rasteqîne li cem serkirdayetiya partiya demoqrata kurdî li sûriya dida nîşandan, û rola wan diyar dikir di pêşwaziya vê buyera mezinde ya li îraqê rûdaye ku ji qazanca pirsa kurdî didîtin, û rojnameya fermî ya îraqî ev nûçe li ser sînga rûpelê xwe yê pêşî belav kir bû, dibin navnîşana (Şanda qutabiyên kurdistana îraqê, û şanda kurdên herêma bakur ya komara erebî ya yekbûyî, li gel berêz serok wezîr civiyan di avahiya wezareta bergiriyê de, di roja pêncşemê de 18.9.1958), û deqa wê nûçeyê eve: (Berêz pêşewa Ebdul Kerîm Qasim serok wezîrê îraqê, sibiha doh li avahiya wezareta bergiriyê pêşwazî kir li şanda qutabiyên kurdistana îraqê, li gel şandekê ji kurdên herêma bakur ya komara erebî ya yekbûyî, û mamoste Celal Talibanî ku yek ji endamê şanda qutabiyên kurdistana îraqê bû gotineke xweş pêşkêş kir, û mamoste Îsa Zebîhî ku yek ji endamên şanda herêma bakur ya komara erebî ya yekbûyî bû, wî jî gotinek xwend têde hestê xwe yê rasteqîne derbirî di derbarê komara îraqî de..).
19.2.2023

PUKMEDIA