ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

23 مایو

رووداوه‌كان..
1040: سوڵتانی سه‌لجوقی (تگرل به‌گ) سه‌ركه‌وت به‌سه‌ر سوپای ده‌وڵه‌تی غه‌زنه‌وی له‌شه‌ڕی (داندقان) و ده‌ستیگرت به‌سه‌ر خوراسان و غه‌زنه‌ویه‌كانی ناچار كرد دان به‌ده‌وڵه‌تی سه‌لجوقیدا بنێن وه‌ك گه‌وره‌ترین و به‌هێزترین ده‌وڵه‌ت له‌ناوچه‌كه‌دا.
1524: تهماسبی یه‌كه‌م له‌سه‌ر عه‌رشی ده‌وڵه‌تی سه‌فه‌وی دانیشت له‌ دوای باوكیه‌وه‌ شا ئیسماعیلی یه‌كه‌م.
1533: راگه‌یاندنی به‌تاڵبوونه‌وه‌ی هاوسه‌رگیری كاترین ئه‌راگۆن له‌هنری هه‌شته‌م مه‌لیكی ئینگلته‌ره‌.
1911: سه‌رۆك ویلیام هوارد تافت كتێبخانه‌ی گشتی نیویۆركی كرده‌وه‌ كه‌ گه‌وره‌ترین بینای خارا (مه‌ڕمه‌ڕ) بوو.
1915: ئیتاڵیا جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌ ئه‌ڵمانیا و چووه‌ پاڵ هاوپه‌یمانان و ئه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌ی ئیمبراتۆریه‌تی نه‌مساوی مه‌جه‌ری جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌م له‌میانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی.
1918: كۆستاریكا جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌ئه‌ڵمانیا و ئه‌وه‌ش له‌میانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی.
1919: محه‌مه‌د خانی دزڵی به‌خۆی و 300 چه‌كدار گه‌شته‌ شاخی گۆیژه‌ و شاری سلێمانی به‌ ته‌واوی رزگاركرد.
1919: راپه‌ڕینی شێخ مه‌حمود به‌رپابوو كه‌چه‌ندین ناوچه‌ی گرته‌وه‌ دژ به‌داگیركردن و بووه‌ هۆی كوژرانی چه‌ندین سه‌ربازی به‌ریتانی و تێكشكانی چوار زریپۆش و سوتانی 19 ئۆتۆمبێل و له‌هه‌مان كاتدا ئاڵای كوردستانی به‌رزكرده‌وه‌.
1920: سه‌ره‌تای ئینتیدابی فه‌ره‌نسی بۆ سه‌ر سوریا.
1926: راگه‌یاندنی دروستبوونی كۆماری لوبنانی و ئه‌وه‌ش دوای داننانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران به‌ ده‌ستوردا.
1937: توركیا رۆژنامه‌ی (سۆن ته‌له‌گراف)ی داخست له‌ئه‌سته‌نبوڵ به‌هۆی ناڕه‌زایی بابه‌ته‌ بڵاوكراوه‌كان تیایدا.
1949: راگه‌یاندنی دروستبوونی كۆماری ئه‌ڵمانیای فیدراڵ.
1960: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئیسرائیل دافید كوڕی گۆریۆن رایگه‌یاند كه‌ كه‌سایه‌تی نازی ئه‌دۆلف ئیخمان ده‌ستگیركراوه‌.
1967: سه‌رۆكی میسری جه‌مال عه‌بدولناسر رایگه‌یاند كه‌ كه‌نداوی عه‌قه‌به‌ داخرا به‌ رووی ده‌ریاوانه‌ ئیسرائیلیه‌كاندا و ئه‌و داخستنه‌ش بووه‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی جه‌نگی 1967ز.
1970: ده‌رچوونی یه‌كه‌م ژماره‌ی گۆڤاری هه‌ولێر.
1989: ده‌ستپێكی كاره‌كانی كۆنگره‌ی حه‌ڤده‌هه‌می لوتكه‌ی عه‌ره‌بی له‌ (دارولبه‌یزا)  كه‌ بۆ یه‌كه‌م جار میسر ئاماده‌بوو.
1997: محه‌مه‌د خاته‌می له‌هه‌ڵبژاردنی سه‌رتاسه‌ریدا بوو به‌ سه‌ركۆماری ئێران.
2001: بردنه‌وه‌ی یانه‌ی (بایرن میونیخ)ی ئه‌ڵمانی له‌خولی پاڵه‌وانای ئه‌وروپا بۆ جاری چواره‌م  به‌ بردنه‌وه‌ی له‌ یانه‌ی فالنسیای ئیسپانی به‌ لێدانی په‌نارتی.
2003: پۆل بریمه‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی مه‌ده‌نی له‌عیراق له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا داموده‌زگای سیخوڕی و سه‌ربازی عیراقی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌.
2004: به‌ به‌شداری 800 پارێزه‌ر كۆنگره‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌ی پارێزه‌رانی كوردستان له‌ هه‌ولێر سازكرا.
2007: بۆردومانی بناری قه‌ندیل له‌لایه‌ن هێزه‌كانی ئێرانه‌وه‌.
2009: راگه‌یاندنی خۆكوشتنه‌وه‌ی سه‌رۆكی پێشووی كۆریای باشوور (روه‌ مو هیون).
2009: گۆڤاری (دیل شبیگل)ی ئه‌ڵمانی راپۆرتێكی بڵاوكرده‌وه‌ كه‌ به‌ڵگه‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر تێوه‌گلانی (حیزبوڵا) له‌تاوانی تیرۆركردنی سه‌ره‌ك وه‌زیرانی پێشوی لوبنانی ره‌فیق حه‌ریری.
2010: یه‌كه‌مین كۆنفرانسی كوردو دادگای تاوانی نێوده‌وڵه‌تی به‌ڕێوه‌چوو.
2012: ده‌سپێكی پرۆسه‌ی ده‌نگدان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی میسری، كه‌ یه‌كه‌مین هه‌ڵبژاردن بوو دوای شۆڕشی 25ی ینایه‌ر و كه‌وتنی رژێمی محه‌مه‌د حوسنی موباره‌ك.
822: عه‌بدولره‌حمانی كوڕی محه‌مه‌دی كوڕی عه‌بدوڵڵا حوكمی گرته‌ ده‌ست له‌ئه‌نده‌لوس، دوای وه‌فاتی باپیری ئه‌میر عه‌بدوڵای كوڕی محه‌مه‌دی كوڕی عه‌بدولره‌حمان.

له‌دایكبوون..
1707: كارولۆس لینیۆس، زانای سویدی له‌ رووه‌ك زانیدا.
1891: بار لاگركفیست، ئه‌دیبی سویسری و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1951ز.
1892: بیچیچی، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1908: جۆن باردین، زانای فیزیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1956ز و ساڵی 1972ز.
1910: سكاتمان كروزرس، ئه‌كته‌ر و مۆسیقاری ئه‌مریكی.
1917: ئیدوارد نورتون لورنتز، زانای بیركاری و ره‌سه‌دی ئاسمانی ئه‌مریكی.
1925: جوشوا لیدربرگ، پزیشكی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1958ز.
1949: ئالان گارسیا، سه‌رۆكی بیرۆ.
1965: مانویل سانشێز، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1969: شیخ ته‌لال فه‌هد سوباح، سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی كوێتی  تۆپی پێ.
1974: جیول، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1976: ریكاردینهۆ، یاریزانی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1980: سیوفانیس گیكاس، یاریزانی تۆپی پێی یۆنانی.
1988: محه‌مه‌د ره‌مه‌زان، ئه‌كته‌ری میسری.

وه‌فات..
1333: هوجو تاكاتوكی، حاكمی یابان.
1498: سافونارولا، حاكمی فلۆره‌نسا.
1524: ئیسماعیل سه‌فه‌وی، شای ئێران و دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی سه‌فه‌وی.
1701: ویلیام كید، دزی ده‌ریایی ئوسكوتله‌ندی.
1857: ئۆگه‌ستین لوی كوشی، زانای بیركاری فه‌ره‌نسی.
1868: كیت كارسون، كه‌شافه‌ی ئه‌مریكی.
1906: هنریك ئیبسن، شانۆنوسی نه‌رویجی.
1945: هاینریش هیمله‌ر، وه‌زیری ئاسایش و هێزه‌ تایبه‌ته‌كانی ئه‌ڵمانیای نازی.
1989: له‌تیف لوتفی، شاعیری ناسراوی كورد له‌شاری كه‌ركوك، ساڵی 1905ز له‌گوندی (په‌لكانه‌)ی ناوچه‌ی (قه‌ره‌حه‌سه‌ن) له‌ پارێزگای كه‌ركوك له‌دایك بووه‌.
1992: نه‌سره‌وی، هۆزانه‌وان له‌كه‌ركوك، كه‌ ناوی محه‌مه‌د كه‌ریم قادره‌.
1993: زه‌ینه‌ب سدقی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1997: عه‌بدوڵا خریبت، ئه‌كته‌ر و شانۆكار و ده‌رهێنه‌ری كوێتی.
2005: عه‌بدولعه‌زیز حه‌مه‌د سه‌قه‌ر، سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ئوممه‌ی كوێتی.
2009: روه‌ مو هیون، سه‌رۆكی كۆریای باشوور.

جه‌ژن و بۆنه‌كان..
رۆژی جیهانی كیسه‌ڵ.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی