پێنجوینی: مام جەلال دەورێكی باشی هەبوو لەناساندنی ئۆجەلان بەفەلەستینییەکان ‌

محەمەد ئەمین پێنجوینی و مام جەلال

محەمەد ئەمین پێنجوینی، پردی باكوورو باشوور
مام جەلال دەورێكی باشی هەبوو لەناساندنی ئۆجەلان بەفەلەستینییەکان ‌


محەمەد ئەمین پێنجوێنی نووسەرو سیاستمەدار، بەپردی باكوورو باشوور ناسراوە، یەكێكە لەو كەسایەتییانەی كە هەم لەبورای ئەدەب‌و هەم لەبواری سیاسەتدا جێ‌ دەستی دیارەو ساڵانێكی زۆرە لەناو سیاسەتدایە، وەك خۆی دەڵێ‌ لەگەنجێتییەوە دەستم بۆ سیاسەت‌و ئەدەب بردووە.  ئەم پیاوە لەپێنجوێنەوە سەری هەڵداو گەیشتە نێو ریزەكانی حزبی شیوعی‌و شەمەندەفەری سیاسەت ئەوی بۆ نێو ریزەكانی گەریلاكانی پەكەكە برد، پێنجوێنی ساڵانێك وەك راوێژكارو كەسێكی نزیك لەپەكەكەو عەبدوڵڵا ئۆجەلان. راوێژی پێكراوە. لەم دیدارەدا باس لەمێژووی پەكەكەو سیاسەتی پەكەكەو كێشەو گرفتەكانی دەكات، لەبارەی شەڕە نەویستراوەكانی حزبی كوردییەوە دەدوێت كە رۆژگارێك كوردستانی تووشی نارەحەتی‌و قەیران كرد. ئەم دیدارە هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی مێژووی پەكەكەیە، مێژووی شەڕو ئاشتی‌و دانوستاندن.
كردووە.

به‌شی یه‌که‌م

-ژیانی سیاسیت چۆن دەست پێكرد؟
+ من محەمەد ئەمین پێنجوێنی، وەك شاعیرو نووسەرو سیاسی ناسراوم لەكوردستان. لەسەرەتای گەنجیمەوە لەپێنجوێن، هێشتا لەقوتابخانەی سەرەتایی بووم هەر لەو كاتەوە خەریكی سیاسەت‌و ئەدەب بووم. لەپێنجوێن یەك قوتابخانەی سەرەتایی كوڕان هەبوو، من لەوێ‌ بووم. هەر لەوێ‌ لەگەڵ چەند قوتابییەكی تردا كۆمەڵێكی كوردیمان دروست كرد، بەناوی (كۆمەڵەی كاوە). لەعەقڵیەتێكی مێرد منداڵییەوە توانیمان پێشی بخەین‌و بیكەین بەكۆمەڵێكی سیاسی، ئامانجی كۆمەڵەكەمان ئەوە بوو كە خزمەت بەئەدەبیات‌و وشەی كوردی بكەین‌و بەكوردی پەتی قسە بكەین‌و كوردایەتی بكەین‌و خزمەتی خاك‌و نیشتمان بكەین لەچوارچێوەی عەقڵیەتی ئەو سەردەمە، هەر چەند لەو سەردەمەدا بزوتنەوەی سیاسی لەپێنجوین زۆر لاواز بوو، پارتی هەبوو، شوعیی هەبوو، من لەو تەمەنەدا بەهۆی برا گەورەكەمەوە لەگەڵ شوعییەكان‌و پارتییەكان پەیوەندیم هەبوو، دەمتوانی بڵاوكراوەكان یان بەیاننامەكانی ئەو سەردەمەی هەر دوو حزبەكە بهێنم بۆ كۆمەڵەكەو بۆیان بخوێنمەوە. ئەو كۆمەڵەی ئێمە بۆ ئەو رۆژگارە دەورێكی باشی هەبوو، كۆمەڵێك گەنج پێگەیشتین كە لەم دواییدا بوون بەسەركردەی سیاسی لەناو حزبە سیاسییەكانی كوردستانی باشوورداو كەسانی ناسراون لەوانە كاك بەكری حاجی سەفەر كە لەم ماوه‌یه‌دا وەفاتی كرد، حەمە سدیق ئاسنگەرو چەند كەسێكی تر، كە لەو زەمانەدا قوتابی بوون لەگەڵ من. ئەمە لەساڵەكانی 56 و57 دەستی پێكرد تا شۆڕشی58 ی تەمووز دەستی پێكرد، ئیتر چالاكی ئاشكرای حزبەكان دەركەوت، من بووم بەشیوعیی‌و چوومە ناو حزبی شیوعییەوە، لەوێ‌ دەستم بەكاركرد تا گەیشتمە پلەیەكی بەرزو بووم بەكادرێكی سیاسی، ئەو وەختە هاتمە سلێمانی لەقوتابخانەی سەناعە دەمخوێند، لەپۆلی سێ‌ بووم بەهۆی چالاكی حزبایەتی فەرمانی گرتنم دەرچوو. ئەو وەختە قوتابخانەی سەناعە مانیان گرت، ساڵی 59و60و61 و62  بەشدار بووم لەچالاكی سیاسیدا، تا بووم بەئەندامی لیژنەی قوتابیانی حزبی شیوعیی لەسلێمانی‌و بووم بە بەرپرسی قوتابخانەی ناوەندییەكە، لەو كاتەدا قیادەی مانگرتنەكانم دەكرد لەقوتابخانە لەقۆناغی ناوەندی‌و دوایی بوو بەمانگرتنی سەرتاسەری بەشی زۆری قوتابیان، ئیتر فەرمانی گرتنم دەرچوو دوایی بووم بەكادری شاراوەی حزبی شیوعی، ماوەیەك لەناو شاری سلێمانی كارم كردو پاشان گوازرامەوە بۆ هەڵەبجەو بووم بەرپرسی حزبی شیوعیی لەهەڵەبجە. لەگەڵ ئەو حەرەكەیەدا هاتم تا ساڵی 63 و64و65 وەكو كادرێكی سیاسی ئیشم كرد لەناوچەی سلێمانی، دوایی حزبی شیوعیی لەشەستەكاندا بوو بەدوو بەش، بەشێكی شۆڕشگێڕ پێیان دەگوت قیادەی مەركەزی‌و بەشێكیشی هەر وەكو خۆیان مانەوە، ئێمە سەربەتەیاری گیڤارەیی، ماوی بووین‌و باوەڕمان بەشۆڕشی چەكداری هەبوو، دەستمان بەچالاكی سیاسی كرد لەناو كوردستان‌و لەدەروەی كوردستان، بڵێین لەبەغدا. لەچەند چالاكییەكی چەكداریدا بەشداریم كرد تا ساڵانی نەوەدەكانی سەدەی رابردوو. ئەمە سەرەتایەكی كورت بوو لەسەر ژیانی سیاسیم. بەڵام لەگەڵ ئەوەش كە خەریكی سیاسەت بووم وازم لەئەدەب نەهێنا.
پێنج كتێبی چاپكراوەم هەیە چواریان شیعرەو یەكێكیان كتێبێكە بەناوی رەش‌و سپی، ئەم كتێبە كۆمەڵێك وتار بوو كە لەڕۆژنامەی هاوكاری گۆشەیەكم هەبوو بەناوی رەش‌و سپی، بەشێكی زۆرم كۆكردەوەو لەدوو توێی ئەو كتێبەدا چاپم كرد كە ئەو كاتە رەقابە رێگەی پێدا، با ئەوەش بڵێم ئەو وەختە لەڕۆژنامەی هاوكاری بووم سەرنووسەرەكەی حیلمی عەلی شەریف بوو، پیاوێكی تێكۆشەر بوو، نووسەرێكی گەورەی چەپ بوو. یادی بەخێر شاسوار (شەهید ئارام) ئەویش لەوێ‌ كاری دەكرد ئەو لەسەر ئاڕاستەی ماوی كاری دەكردو دەینووسی، من لەسەر ئاڕاستەی كۆبی، گیڤارا دەمنووسی‌و كارم دەكرد. من بەناوی (ج)، یا بەناوی جەمال-ەوە دەمنووسی كە ناو و كۆدە حزبییەكەم بوو، ئێستا زۆر كەس بەجەمال بانگم دەكەن، بەتایبەتی لەناوچەی هەڵەبجە هەر بەجەمال بانگم دەكەن، لەهاوكارییدا كۆمەڵێك وتارم نووسی ئەگەر كۆی بكەمەوە چەند كتێبێكی لێ‌ دەردەچێ‌، لەسەر خەباتی چەپ‌و حەرەكەی یەسارییەكانی ئەمریكای لاتین. لەوێ‌ شەهید ئارامم ناسی‌و لەوێش بیروباوەڕم لەگەڵیدا گۆڕییەوە. ئەو لەوێ‌ بوو، ئەو كاتانە تازە خەریكی دروستكردنی رێكخستنی كۆمەڵەبوو.
- ئۆجەلانت چۆن‌و لەكوێ‌ ناسی، ئەو دیدارەی ساڵی1991 لەبیقاع یەكەم دیدار بوو، چەند كەسێكی ترت لەگەڵدا بوو ئەمە چۆن بوو؟
+ من ناوی پەكەكەم بیستبوو لەهەواڵ‌و لەهەندێك نووسراو و بڵاوكراوەدا. پەكەكە وەكو بزوتنەوەیەكی شۆڕشگێڕیی چەپی ماركسی لەباكووری كوردستان دەركەوت. بۆیە خولیام بوو بزانم ئەمانە چین‌و كێن، هەتا راپەڕین. دوای  راپەڕین ماڵم لەهەولێر بوو، كادرەكانی پەكەكە هاتنە شارەوەو هاتنە ناو هەولێرەوە بەدوای ئەو كەسانەدا دەگەڕان كە شیوعیی بوون‌و مابوونەوەو ئیحتیفازیان بەبیروباوەڕی خۆیانەوە كردووە. ئیتر ئەو كاتە من پەیوەندیم لەگەڵ ئەواندا دەستی پێكرد. لەگەڵ چەند كادرێكی پەكەكە كە لەناو هەولێردا كاریان دەكرد. ئەو پەیوەندییەش زۆر گەرم‌و گوڕ بوو، برادەرانی پەكەكەش عادەتێكیان هەیە كە سەریان خستە سەر یەكێك وازی لێناهێنن. دوای ئەمە قۆناغی چوون بۆ بیقاع دەستی پێكرد. دەعوەتێكیان كردین رۆژێك هاتن وتیان تۆ كۆمەڵێك كەسایەتی‌و رۆشنبیرو خەڵكی سیاسی ئەناسی ناوەكانیانمان پێ‌ بدە، دەعوەتێكتان بۆ هاتووە لەبیقاعەوە، كە ئاپۆ لەوێیە، بچن سەردانی بكەن، ئەو وەختە سەردانی ئەوێش نارەحەت بوو. بەدزییەوە ئەچووین، هەندێك لەم هێزانەی خۆمان پێیان ناخۆش بوو خەڵك لەگەڵ پەكەكەدا بێ‌ یان هێزی پەكەكە بێتە ناو باشووری كوردستانەوە. بۆیە بەنهێنی دەچووین.

دیداری ئۆجەلان لەبیقاع
بەهەر حاڵ ئێمە گروپێكی چوار پێنج كەسی بووین، رۆیشتین بۆ بیقاع لەمانگی دووی ساڵی1991دا بوو، زۆر بەنارەحەتی چووین، چونكە ماوەیەكی زۆر بەپێ‌ رۆیشتین. لەزاخۆوە تا نزیكی قامیشلو بەپێ‌ رۆیشتین، بەشەو لەگەڵ رێكخستنەكانی پەكەكە، كە دەلیلمان بوون. ئیتر هەرچۆنێ‌ بوو گەیشتینە ئەوێ‌و ئاپۆمان بینی. لەوێ‌ سەربازگەیەكیان هەبوو، كە خۆیان پێیان دەگوت ئەكادیمیای سەربازی مەعسوم كۆركماز(شەهید عەگید) كە یەكەم مەفرەزەی سەربازی پەكەكەی دروست كرد بوو، ئێستاش وەك قارەمانێك ناوی ماوە. ئێمە كە چووینە بیقاع لەو سەربازگەیەدا نزیكەی حەوت سەد بۆ حەوت سەدوپەنجا گەریلای گەنجی لێ‌ بوو، لەكوڕو كچی گەنج. سەربازگەكە لەسەر شێوەی مەسرەحی رۆمانی دروست كرابوو. كۆمەڵێك شوێنی تێدا بوو، كە جێگای خزمەتگوزاری‌و چێشتخانەو گۆڕەپانی راهێنان‌و مەشقكردن بوون. عەبدوڵڵا ئۆجەلان هەموو رۆژێك لەوێ‌ سیمیناری پێشكەش دەكردو بەكوردی و بەتوركی قسەی بۆ دەكردن. كە ئێمە رۆیشتین جگە لەبینینی شەخسی‌و دانیشتن لەگەڵمانداو زۆرجار دەهات نانی لەگەڵ دەخواردین، ئەگەر بەهەڵەدا نەچووبم ئێمە یەكەم هەیئەتی رۆشنبیریی ناحزبی بووین، كە لەباشوورەوە چووبووین بۆ بینینی. حزبەكانی كوردستان‌و كەسایەتییە سیاسییەكانیان بینیبوو، چونكە وەختی خۆی حزبەكانی كوردستانی باشوور زۆربەیان لەسووریا بوون، لەشام. ئێمە كۆمەڵێك كەسایەتی رۆشنبیریی بێ‌ لایەن بووین چووینە ئەوێ‌ لەبەر ئەوە گرنگییەكی باشیان پێداین. لەوێ‌ داوایان لە من كرد وتارێك پێشكەش بكەم. ئیتر من قسەم كرد، كاك مومتاز حەیدەری قسەی كرد، كاك چالاك قسەی كرد، دوایی وتارەكانی منیان بەڤیدیۆ تۆمار كرد بوو بەناو رێكخستنەكانیاندا بڵاویان كردبووەوە، ساڵی پار یەكێكیان هات ئەو كاسێتەی بۆ هێنام، كە سەیری ڤیدیۆكەم كرد خۆم دەبینییەوە گەنجێك بووم لەوێ‌ وتارم پێشكەش دەكردو قسەم دەكرد، بەراستی شتێكی خۆشبوو بۆ من.
-یەكەم دانیشتنتان لەگەڵ ئۆجەلان باسی چیتان كرد؟
+یەكەم جار كە دانیشتین زیاتر پرسیارمان لێ‌ دەكرد ئێوە چین؟ خەباتی چەكداری بۆ ئەكەن؟ ماركسین یان قەومین؟ ئەوەی كە بەگشتی لەوەڵامی پرسیارەكاندا وەرمانگرت بەكورتی ئەو ئاوای باس كرد كە ئێمە هێزێكی ماركسین، چەپین‌و باوەڕمان بەتێكۆشانی چەكداری هەیە لەگەڵ دەوڵەتێكی وەكو توركیا كە سوپا بەڕێوەی دەبا، دەوڵەتێك ئینكاری وجودی میللەتێكی بیست ملیۆنی وەكو كورد دەكات‌و دەڵێ‌ وجودیان نییە، شتێك نییە بەناوی كوردەوە. دەوڵەتێكی تۆتالیتاری فاشستی، كە ئینكاری بوونی هەموو نەتەوەكان‌و مەزهەبەكانی نێو توركیا دەكات، لەگەڵ دەوڵەتێكی وەهادا دەبێ‌ تۆ ئیسپاتی وجودی خۆت بكەی، ئەوەش بەچی دەكرێ‌، بەچەك دەیكەی تا جەزرەبەی لێ‌ بدەیت‌و ئازاری بدەیت‌و بڵێی من هەم، جا ئەمە بەرگرییە، وەكو فیكریش وتی ئێمە ئێستا سوودمان لەئەزموونی وڵاتانی كۆریاو ڤێتنام‌و چین كردووەو ئێمە ئیعتیماد لەسەر میللەتی خۆمان‌و زاتی خۆمان دەكەین، ئیعتیماد لەسەر هیچ دەوڵەتێكی تر ناكەین‌و میللەت سەرچاوەی هێزی مادی‌و سەربازی‌و مەعنەوییمانە.
بەگشتی ئۆپۆزسیۆنی توركی لەسوریا بوون
-بەڵام وجودی پەكەكە لەسوریا، واتە سوریا دەعمی دەكردن‌و ئەوانیش پشتیان پێ‌ بەستووە.
+ وایە ئەو رۆژگارە توركیا موئامەرەیەكی گەورەی لەسەر سوریا دەكرد، توركیا حەرەكاتی ئیسلامی سوننەی دروست كرد، كە موخابەراتی توركیا دەورێكی ئەساسی تێدا بینی وەك ئێستا چۆن پشتگیری داعش دەكەن بەڕاستەوخۆو ناراستەوخۆ، ئەو وەختەش دژی نیزامی حافز ئەسەد كاریان دەكرد لەڕێگای ناتۆوە. چونكە ئەو رۆژگارە ناتۆ سوریایان لەسەر حسابی فەلەكی سۆڤێت ئەژمار دەكرد. دەیانویست سوریا تێكبدەن بەهەر شێوەیەك بێت، لەبەرانبەر ئەمەش سوریاش بۆ هێزێك دەگەڕا كە وەزعی توركیا تێك بدات‌و سەرئێشە بۆ توركیا دروست بكات. لەپێش پەكەكەش پەیوەندیان لەگەڵ رزگاری‌و جەماعەتی كاوە هەبوو، لەگەڵ كۆمۆنیستەكانی ئەوێ‌ پەیوەندییان هەبوو، ئەوانە هەموو رایان كرد بوو لەسوریا بوون. بەگشتی ئۆپۆزسیۆنی توركی لەسوریا بوون. بەڵام كە كەوتنە مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو حزب‌و حەرەكەتانە باشترین هێز كە رێكخستنی هەبێ‌‌و بتوانێ‌ شەقام‌و كۆمەڵ بجوڵێنێ‌و دەفعی بكات لەدژی حكومەتی توركیا پەكەكە بوو، لەبەر ئەوە تەركیزیان كردە سەر هێزی پەكەكە. لەو كاتەشدا كە كودەتای سەربازی كرا كەنعان ئیفرین هاتە سەر حوكم هەموو چەپ‌و دیموكراتەكانی توركیا رایان كرد، ئۆجەلانیش لەنەتیجەی ئەو هێرشەی كە كرایە سەر خەڵك‌و حزبە سیاسی‌و چەپ‌و دیموكراتەكان ئەویش رایكردو هاتە سوریا، كە هاتە سوریا یەكەم جار پەیوەندییان لەگەڵ جەماعەتی فەلەستینییەكان دروست كرد بەتایبەتی جەماعەتی نایف حەواتمەو جۆرج حەبەش، ئەوانیش دوو گروپی ماركسی بوون لەناو حەرەكەی فەلەستینیدا. ئەوان كە هاتن چوونە لای جۆرج حەبەش‌و نایف حەواتمە، حەقیقەتێكیش كە لەم دواییەدا بۆ من مەعلوم بوو كە حەز دەكەم ئێستا باسی بكەم ئەویش ئەوەیە مام جەلال ئەو وەختە لەوێ‌ بوو دەورێكی باشی هەبوو لەناساندنی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بەرێكخراوە فەلەستینییەكان، بەتایبەتی بەجۆرج حەبەش‌و نایف حەواتمە، مام جەلال دەوری هەبوو لەناساندنی ئۆجەلان بەوان‌و لەویش كە ئەوان ئیعتیماد بكەنە سەر پەكەكە كە مونەزەمترین‌و بەهێزترین رێكخستن بووە لەناو توركیا، ئەمەش حەقیقەتێكی مێژووییە.
بیقاع باشووری لوبنانە، بەڵام ئەو وەختە سوپای سوری ئەو ناوچەیەی داگیركرد بوو، بیقاع لەژێر حیمایەی هەموو هێزە چەپەكانی توركیاو عیراقیش بوو، هەتا ئەمریكای لاتینیش ئەمانە هەموو لەوێ‌ بوون. شیوێك كە ناویان نابوو (وادی الیساری) هەموو لەوێ‌ كۆبووبوونەوە. ئۆجەلانیش لەوێ‌ بوو، بەڵام ئیتر پەكەكە ئیشكەر بوون، بەهێزو چالاك بوون، یەكسەر ئەو سەربازگەیەیان كردەوەو ئەو ئەكادیمیای سەربازییەیان دامەزراند، پۆل پۆل خەڵك لەكوردستانی باكوورەوە دەچوون بۆ ئەوێ‌‌و
مەشقیان دەكرد.

PUKmedia   كوردستانی نوێ