ئـه‌مـڕۆ لــه‌ مێژوودا

.

20 مایو

رووداوه‌كان:
1293: زه‌مینله‌رزه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌ نزیك (نارا) كه‌ بووه‌ هۆی سوتانی ژماره‌یه‌كی زۆر خانوو له‌وانه‌ (كینچو – جی) و وه‌فاتی زیاتر له‌ 20 هه‌زار كه‌س.
1293: مه‌لیكی شانشینی قشتاله‌ سانشۆی چواره‌م ( قوتابخانه‌ی توێژینه‌وه‌ گشتیه‌كان له‌ قه‌ڵا)ی بیناتنا كه‌ ئێستا  بووه‌ به‌ دیارترینی زانكۆكانی ئیسپانیا.
1498: ده‌ریاوانی بورتوگالی (فاسكۆ دی گاما) گه‌شته‌ (كوجیكوده‌) له‌ هیند.
1622: ئینكیشاریه‌كان سوڵتان عوسمانی دووه‌میان كوشت، كه‌ ئه‌وه‌ش بووه‌ هۆی گه‌ڕانه‌وه‌ی سوڵتانی پێشوو مسته‌فای یه‌كه‌م بۆ سه‌ر عه‌رشی ده‌وڵه‌تی عوسمانی.
1639: پاش جه‌نگی چاڵدێران رێكه‌وتننامه‌ی زه‌هاو له‌ نێوان ئێران و عوسمانیه‌كان به‌سترا.
1873: لیفی شتراوس به‌رائه‌تی داهێنانی به‌ده‌ستهێنا له‌ پانتۆڵی جێنزی شین به‌ قۆپچه‌ی زیوین.
1902: سه‌ربه‌خۆیی كۆبا له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و راگه‌یاندنی كۆماریی تێیدا.
1919: راپه‌ڕینی كورد دژی ئینگلیز به‌ رابه‌رایه‌تی شێخ مه‌حمود.
1920: دامه‌زراندنی یانه‌ی سه‌ركه‌تن له‌ لایه‌ن كورده‌ نیشته‌جێبووه‌كانی شاری به‌غداد.
1923: هێزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا ئه‌شكه‌وتی (جاسه‌نه‌)یان داگیركرد كه‌ باره‌گای سه‌ره‌كی شێخ مه‌حموود بوو كه‌ كه‌وتۆته‌ شاخه‌كانی سورداش.
1924: هیزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا دڕندانه‌ به‌یاننامه‌یه‌كیان به‌سه‌ر كوردستاندا تایبه‌ت به‌ سلێمانی بڵاوكرده‌وه‌ بۆ بۆردومانكردن.
1927: شاشنینی یه‌كگرتوو دانینا به‌ سه‌ربه‌خۆیی مه‌لیك عوبدولعه‌زیزی كوڕی سعود له‌سه‌ر هه‌ردوو شانشینی نه‌جد و حیجاز و ئه‌وه‌ش به‌ پێی په‌یماننامه‌ی جدده‌.
1930: دامه‌زراندنی یانه‌ی( سه‌ركه‌وتن ).
1934: مۆركردنی په‌یماننامه‌ی تائیفی راگه‌یه‌نراو به‌ كۆتایی جه‌نگی نێوان یه‌مه‌ن و سعودیه‌.
1948: ئه‌نجومه‌نی ئاسایش بڕیاری ئاگربه‌ستیدا له‌ فه‌له‌ستین و دانانی كۆنت (فولك برنادوت) به‌ نێوانگیریی.
1963: هه‌ڵبژاردنی (ئه‌حمه‌د سوكارنو) به‌ سه‌رۆكی ئه‌ندونیسیا به‌ درێژایی ژیان.
1996: رێكه‌وتنی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و عیراق به‌ جێبه‌جێكردنی بڕیاری 986، به‌و پێیه‌ عیراق بایی 2 ملیار دۆلار نه‌وت بفرۆشێت و بدرێت به‌ ده‌رمان و خواردن له‌ شه‌ش مانگدا، كه‌ ناسرابوو به‌ رێكه‌وتننامه‌ی (نه‌وت به‌رامبه‌ر به‌ خۆراك).
2000: لیژنه‌ی باڵای ته‌نسیق له‌ شارۆچكه‌ی كۆیه‌ (52) هه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی خۆی سازدا.
2000: ئاژانسی ده‌نگوباسی عیراق رایگه‌یاند كه‌ كه‌رتی پترۆڵی عیراق رۆژانه‌ به‌ پێی به‌رنامه‌ی 986 بڕی 2 ملیۆن به‌رمیل پترۆڵ ده‌نێرێته‌ ده‌ره‌وه‌.
2002: سه‌ربه‌خۆیی ته‌یموری خۆرهه‌ڵات له‌ ئه‌ندونیسیا.
2004: دادگای ئیسرائیلی ئیدانه‌ی (مه‌روان به‌رغوسی) كرد به‌ تێوه‌گلانی له‌ كوشتنی 5 ئیسرائیلیدا.
2005: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی عیراق ( ئیبراهیم جه‌عفه‌ری) ئه‌مینداری گشتی پارتی ده‌عوه‌ی شیعه‌ی عیراقی سه‌ردانی توركیای  كرد، به‌ كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان عیراق و توركیا و كردنه‌وه‌ی دۆسیه‌كانی هاوبه‌شیان له‌ باره‌ی كورد و پارێزگای كه‌ركوك.
2006: راگه‌یاندنی كابینه‌ی نوێی حكومه‌تی عیراق به‌ سه‌رۆكایه‌تی نوری مالیكی كه‌ 38 وه‌زیر له‌ پێكهاته‌كانی گه‌لی عیراق تیایدا به‌شدار بوو به‌ تایبه‌تی گه‌لی كورد.
2007: یاریزانی تۆپی پێی به‌ڕازیلی روماریۆ گۆڵی هه‌زاره‌می خۆیی تۆماركرد له‌ یاریگاكاندا.
2008: دوای شه‌ش مانگ داخستنی پردی ئازادی له‌ موسڵ كرایه‌وه‌
2009: ئه‌میری ده‌وله‌چتی كوێت شێخ سوباح ئه‌حمه‌د سوباح ، شێخ محه‌مه‌د سوباحی راسپارد به‌ دروستكردنی حكومه‌تی نوی و ئه‌وه‌ش بۆ جاری شه‌شه‌م له‌ ماوه‌ی سی ساڵدا.
526: زه‌مینله‌رزه‌ له‌ سوریا و ئه‌نتاكیه‌ كه‌ بووه‌ هۆی گیان له‌ده‌ستدانی 300000 كه‌س.

له‌دایكبوون:
1799: ئونوریه‌ دی بلزاك، ئه‌دیبی فه‌ره‌نسی.
1806: جون ستیوارت میل، فه‌یله‌سوف و ئابوریناسی ئینگلیزی.
1822: فریدریك باسی، ئابوریناسی فه‌ره‌نسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1901ز.
1830: هیكتۆر مالو، نوسه‌ری فه‌ره‌نسی.
1860: ئیدوارد بوخنه‌ر، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1907ز.
1882: سیگرید ئوندست، ژنه‌ ئه‌دیبی نه‌رویجی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1928ز.
1883: مه‌لیك فه‌یسه‌ڵی یه‌كه‌م، مه‌لیكی عیراق.
1910: ئه‌مینه‌ سه‌عید، ژنه‌ نوسه‌ری میسری.
1915: موشیه‌ دایان، عه‌سكه‌رتار و سیاسه‌تمه‌داری ئیسرائیلی.
1929: ئه‌حمه‌د حه‌مدی، ئه‌ندازیار و عه‌سكه‌رتاری سعودی.
1935: خوزیه‌ موخیكا، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئۆرۆگوای.
1945: محه‌مه‌د المفرح، ئه‌كته‌ری سعودی.
1946: شیر، ژنه‌ گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1952: فادیم زهوك، دادوه‌ری تۆپی پێی بیلاروسی.
1952: رۆجیه‌ میلا، یاریزانی تۆپی پێی كامیرۆنی.
1961: كلیف ئه‌لین، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
1965: عه‌لی حه‌میده‌، گۆرانیبێژی میسری.
1968: تیموسی ئولیفانت، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1977: لیو فرانكو، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌رجه‌نتینی.
1977: فاتمه‌ شوروقی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری قه‌ته‌ری.
1981: ئیكه‌ر كاسیاس، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1982: بیته‌ر چیك، گۆڵچی تۆپی پێی چیكی.

وه‌فات:
685: ئیگفریس، مه‌لیكی نورسمبریا.
973: ئه‌بو عه‌لای مه‌عری، شاعیری عه‌ره‌بی.
1506: كریستۆفه‌ر كۆڵۆمبس، گه‌شتیار و دۆزه‌ره‌وه‌ی ئیتالی.
1622: سوڵتان عوسمانی دووه‌م، سوڵتانی عوسمانی.
1648: مه‌لیك فوادیسوافی چواره‌م، مه‌لیكی پۆڵه‌نده‌.
1896: كلارا شومان، ژنه‌ مۆسیقاری ئه‌ڵمانی.
1940: فرنه‌ر فون هایدنستام، نوسه‌ری سویدی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1916ز.
1947: فیلیپ ئه‌نتۆن لینارد، زانای فیزیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1905ز.
1983: میمی شه‌كیب، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1989: جون هیكس، ئابوریناسی ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1972ز.
2000: مالیك سیلی، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌مریكی.
2002: شێخ موباره‌ك حه‌مه‌د سوباح، وه‌زیری كوێتی.
2006: سه‌نا یونس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
2009: هلن خال، ژنه‌ نیگاركێشی لوبنانی.
2011: راندی سافاج، زۆرانبازی ئه‌مریكی.
2012: عه‌بدولباست مه‌قره‌حی، كه‌سایه‌تی لیبی تۆمه‌تبار به‌ دۆسیه‌ی لۆكه‌ربی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
رۆژی نیشتمانی له‌ كامیرۆن.
رۆژی نیشتمانی له‌ ته‌یموری خۆرهه‌ڵات.
رۆژی (ئاڵای پێوه‌ر)ی جیهانی.


PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی