ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

.

19مایو
رووداوه‌كان:
1590: كۆتایهاتنى بنیاتنانى گومه‌زى كاتدرائى قه‌دیس بوترس له‌ ڤاتیكان به‌ به‌رزایى 133,5 مه‌تر، به‌ سه‌رۆكایه‌تى ئه‌ندازیار دۆمنیكۆ فونتانا.
1607: دامه‌زراندنى موسته‌عمه‌ره‌ى (جیمس تاون)، كه‌ یه‌كه‌مین موسته‌عمه‌ره‌ى به‌ریتانى سه‌ركه‌وتووو بوو له‌ ئه‌مریكاى باكوور.
1811: سه‌ربه‌خۆیى پاراگواى له‌ ئیسپانیا.
1878: تیرۆركردنى سیاسه‌تمه‌دار (ئوكوبو توشیمیچى).
1900: ئه‌نجامدانى یاریه‌كانى ئۆڵۆمپیات له‌ پاریس و به‌رده‌وام بووتا 28/10ى هه‌مان ساڵ.
1941: هێزى ئاسمانى ئه‌ڵمانى توندترین بۆردومانى ئاسمانى ئه‌نجامدا بۆ سه‌ر له‌نده‌نى پایته‌ختى به‌ریتانیا له‌ جه‌نگى دووه‌مى جیهانى.
1945: فڕۆكه‌وانه‌ خۆكوژه‌ یابانیه‌كان هێرشیكى تێكشكێنه‌ریان كرده‌ سه‌ر فڕۆكه‌هه‌ڵگرى ئه‌مریكى (ئینتربرایز) و ئه‌وه‌ش له‌ مانگه‌كانى كۆتایى جه‌نگى دووه‌مى جیهانی.
1948: هێزێك له‌ شه‌ڕكه‌ره‌ عه‌ره‌به‌كان توانیان ده‌ستبگرن به‌سه‌ر شوێنى نیشته‌جێبوونى (عتروت) له‌ باكورى قودس له‌ سه‌ره‌تاى جه‌نگى فه‌له‌ستین له‌ نێوان عه‌ره‌ب و ئیسرائیل و ئه‌وه‌ش پێش رۆژێك له‌ راگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل.
1948: ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى یه‌هودى (كنیست) سه‌ربه‌خۆیى ده‌وڵه‌تى ئیسرائیلى رایگه‌یاند و یه‌كه‌م پۆستى سه‌رۆكى ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل له‌ لایه‌ن (حایم وابزمان) گیرایه‌ ده‌ست و یه‌كه‌م سه‌ره‌ك وه‌زیرانیش له‌ لایه‌ن ( دیڤید جربۆتى).
1950: له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانى سه‌رۆكایه‌تى توركیا و په‌رله‌مان (پارتى دیموكراتى) سه‌ركه‌وتنى به‌ده‌ستهێنا به‌رامبه‌ر پارتى گه‌لى كۆمارى.
1955: راگه‌یاندنى په‌یمانى وارسو.
1956: دامه‌زراندنى سوپاى مه‌غریبى.
1963: كوێت دایه‌پاڵ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و بوو به‌ ئه‌ندامى ژماره‌ 111 له‌و رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌دا.
1964: ئاهه‌نگێڕان بۆ گۆڕینى ئاراسته‌ى رووبارى نیل له‌ به‌نداوى (عالى) و ئه‌وه‌ش به‌ ئاماده‌بوونى سه‌رۆكى میسرى (جه‌مال عه‌بدولناسر) و سه‌رۆكى سۆڤیه‌تى (نیكیتا خرۆشۆف)، و ئه‌و وێستگه‌ى گۆڕینه‌ بوو به‌ سه‌رچاوه‌یه‌كى ئاویى كه‌ رێگه‌ى ده‌دا به‌ ئیشپێكردنى گه‌وره‌ترین وێستگه‌ى كاره‌بایى له‌ خۆرهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا.
1965: چین دووه‌م بۆمى ئه‌تۆمى خۆى ته‌قانده‌وه‌.
1997: توركیا به‌ ده‌یان هه‌زار سه‌رباز و 250 تانكه‌وه‌ و پشتیوانى ئاسمانى هێرشیكرد بۆ هه‌رێمى كوردستان بۆ سه‌ر بنكه‌كانى په‌كه‌كه‌، ئه‌وه‌  نۆزده‌هه‌مین هێرشبوو كه‌ ئه‌نجامدرابێت.
1997: به‌هۆى جیاوازى بیروبۆچوون له‌ نێوان په‌كه‌كه‌ و پارتى دیموكراتى باشورى كوردستان شه‌ڕ له‌ نێوانیاندا به‌رپابوو له‌ باشوورى كوردستان.
2004: هێزه‌كانى ئه‌مریكا 250 گیراوى عێراقى به‌ردا له‌ به‌ندیخانه‌ى ئه‌بوغرێب دواى فه‌زیحه‌تى سوكایه‌تیكردن به‌ به‌ندیه‌كان له‌و به‌ندیخانه‌یه‌.
2007: حكومه‌تى لوبنانى داواى له‌ ئه‌نجومه‌نى ئاسایش كرد كه‌ دادگایه‌كى نێوده‌وڵه‌تى پێكبهێنێت بۆ دۆسیه‌ى تیرۆركردنى (ره‌فیق حه‌ریرى).
2008: ده‌ستگیركردنى 32 تیرۆریس له‌ لایه‌ن هێزه‌كانى عێراقه‌وه‌.
2008: شه‌ڕ و پێكدادان سه‌رله‌نوىَ له‌ لوبنان ده‌ستیپێكرده‌وه‌.
2008: ئۆتۆمبیلێكى بۆمبڕێژكراو له‌ نزیك باره‌گاى حیزبى ئیسلامى عێراق ته‌قیه‌وه‌ و 17 قوربانى لێكه‌وته‌وه‌.
2010: ئه‌سیوبیا و ئۆگه‌نده‌ و رواندا و ته‌نزانیا رێكه‌وتننامه‌ى دابه‌شكردنى رووبارى (نیل)یان مۆركرد دواى ده‌ ساڵ ، و كینیا به‌یانێكى ده‌ركرد به‌ رازیبوون به‌و رێكه‌وتنه‌ بىَ مۆركردنى، به‌ڵام نوێنه‌رانى كۆنگۆى دیموكراتى و بورۆندى ئاماده‌نه‌بوون، و میسر و سودانیش ره‌تیان كرده‌وه‌.

له‌دایكبوون:
1666: فیتوریو ئه‌میدیوى دووه‌م، مه‌لیكى شانشینى (سردینیا).
1923: عه‌دنان پاچه‌چى، سیاسه‌تمه‌دارى عێراقى.
1940: ئه‌حمه‌د مورعى، ئه‌كته‌رى میسرى.
1943: ئولافور راگنار گریمسۆن، سه‌رۆكى ئایسله‌نده‌.
1944: جۆرج لوكاس، ده‌رهێنه‌رى ئه‌مریكى.
1953: نوردوم سیهامونى، مه‌لیكى كه‌مبۆدیا.
1959: شه‌ریف مونیر، ئه‌كته‌رى میسرى.
1961: تیم روس، ئه‌كته‌رى ئینگلیزى.
1962: دانى هیوستن، ئه‌كته‌رى ئه‌مریكى.
1969: كیت بلانشیت،ژنه‌ ئه‌كته‌رى ئوستورالى.
1978: ئه‌ندریه‌ ماكینگا، یاریزانى تۆپى پێى ئه‌نگۆلى
1979: كارلۆس تینوریو، یاریزانى تۆپى پێى ئوكوادۆرى.
1980: زدینیك گریگیرا، یاریزانى تۆپى پێى چیكى.
1982: جیلبرت سیمون، گۆرانیبێژى لوبنانى.
1983: ئه‌مبیر تامبلین، ژنه‌ ئه‌كته‌رى ئه‌مریكى.
1984: مایكل رینسنج، گۆڵچى تۆپى پێى ئه‌ڵمانى.
1984: نایجل ریو كوكه‌ر، یاریزانى تۆپى پێى ئینگلیزى.
1984: مارك زوكربیرج، به‌رنامه‌سازى كۆمپیوته‌رى ئه‌مریكى.
1986: جوزیف عه‌تیه‌، گۆرانیبێژى لوبنانى.
1987: فرانك سونگو، یاریزانى تۆپى پێى كامیرۆنى.
1992: لویس مولت، یاریزانى تۆپى پێى ئینگلیزى.
1993: میراندا كوسجروف، ژنه‌ ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژى ئه‌مریكى.

وه‌فات:
1610: مه‌لیك هنرى چواره‌م، مه‌لیكى فه‌ره‌نسه‌.
1643: مه‌لیك لویسى سیانزه‌هه‌م، مه‌لیكى فه‌ره‌نسه‌.
1878: ئوكوبو شوشیمیچى، سیاسه‌تمه‌دارى یابانى.
1912: ئۆگه‌ست ستریندبرگ، نوسه‌رى سویدى.
1925: هنرى راید هاجرد، رۆماننوسى ئینگلیزى.
1936: ئیدموند ئه‌لنبى، جه‌نه‌رالى به‌ریتانى.
1937: مسته‌فا سادق رافیعى، نوسه‌ر و ئه‌دیبى میسرى.
1940: ئیما جولدمان، ناده‌سه‌ڵاتدارى لیتوانى.
1943: هنرى لافۆنتین، سیاسه‌تمه‌دارى به‌لجیكى و وه‌رگرى خه‌ڵاتى نۆبڵى ئاشتى ساڵى 1913ز.
1954: هاینز جودیریان، عه‌سكه‌رتارى ئه‌ڵمانى.
1955: ئه‌نوه‌ر وه‌جدى، ئه‌كته‌ر و ده‌رهێنه‌رى میسرى.
1968: حیدر العمر، ده‌رهێنه‌رى عێراقى.
1987: ریتا هیوارس، ژنه‌ ئه‌كته‌رى ئه‌مریكى.
1995: كریستیان ئه‌نفینسن، زاناى كیمیاى زینده‌یى ئه‌مریكى و وه‌رگرى خه‌ڵاتى نۆبڵى كیمیاى ساڵى 1972ز.
1998: فرانك سیناترا، گۆرانیبێژى ئه‌مریكى.
1999: شێخ عه‌بدولعه‌زیز بن باز، موفتى شانشینى سعودیه‌.
2000: كیزو ئوبوچى، سه‌ره‌ك وه‌زیرانى یابان.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
جه‌ژنى سه‌ربه‌خۆیى له‌ باراگواى.
رۆژى زه‌رد له‌ كۆریاى باشوور.

PUKmedia      حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یى